tarkovsky'nin, belki de en az müzik kullandığı filmidir.

--- spoiler ---
1 + 1 = 1
--- spoiler ---

(endless bliss - 21 Ağustos 2008 18:40)

"bir damla ve bir damla daha iki damla etmez. daha buyuk bir damla eder."

yukaridaki repligin ve deli adamin evinin duvarinda yazan "1 + 1 = 1" yazisinin tasavvuftaki vahdet anlayisina gonderme yaptigi soylenir. tarkovsky demek ister ki, tanri ile her birimiz arasinda bir bag vardir, hepimiz aslinda cok buyuk bir butunun -ki bu tanri, yani "1" oluyor- parcalariyizdir.

(yunus - 31 Mart 2009 17:07)

tezer özlü'nün en sevdiği film.

(aluraska - 10 Ocak 2010 18:46)

sadece tarkovsky'nin değil batı sinemasının en zorlu filmlerindendir, dostoyevski'nin metafizik romanlarına gösterilen ilgi ve özenin bir benzerini talep eder. yer yer film bir romanın bile sınırlarını zorlar, felsefenin ve şiirin kıyılarına uzanır. edebiyat ve film ilişkisinin başka hiçbir yönetmende olmadığı kadar tarkovsky'de iç içe geçtiğini düşündürttü nostalghia.

romanın anlatı-cı, zaman geçişleri ve betimleme tekniklerini yansıtış şekli çoğu durumda filmin bir sanat olarak biçim ve içeriğiyle yakalanabilir değildir. roman açısından dilin temel olduğu bir sonsuzluk alanında biçimsel yasalar bütünü, iç konuşmalar, hayaller ve bir filmde karşılaşıldığında hayli sıradışı görünecek sıçramalar ve dışa çıkışlar vardır. bir romanın edebiyatın en yetkin biçimi olarak film sanatına göre daha önsel olduğunu düşünürüm, kuşkusuz bir edebiyatın filme ihtiyacı yoktur ama her filmin iyi ya da kötü bir edebiyata ihtiyacı vardır. elbette filmin bir sanat olarak romanın biçimini teknik yönlerden aştığı noktaların varlığından söz edilebilir, iki farklı sanattan bahsettiğimizi özellikle hatırladığımızda.

tarkovsky'nin biçim olarak sinemayı bir romanın biçimine ve yer yer şiir ile felsefenin içeriğine fazlasıyla yaklaştırdığını düşünüyorum. nostalghia'da konu edilen üç geçmişin birbirine geçişli olduğunu gördüğümüzde anlatı-cı geçişlerinin tarkovsky'nin estetik görüntüleri, su, kaplıca, sis, tarihi bina, mum alevi, göletler, çamur vs. birleştiğinde kendimizi bir roman okurken bulduğumuzu söyleyebiliriz. nostaghia da bir dostoyevski romanı gibi özen, dikkat ve algı yoğunlaşması ister. bu filmi zorlu filmlerden yapan şey tam da budur.

konusuna biraz gelirsek, uzak geçmiş, yakın geçmiş ve şimdiki geçmişi temsilen üç karakter vardır. povel sosnovsky (1700'lerden az bilinen bir müzisyen) sadece metin üzerinden varolur, görünmez. yakın geçmişi yerel bir mistik-inançlı olan domenico temsil eder. domenico 7 yıl boyunca ailesini dünyanın sonu gelecek diye eve kapatmış ve yerliler tarafından deli olarak görülen tuhaf birisidir. ailesi onu terk ettikten sonra ev giderek bir harabeye, suların biriktiği bir yere dönüşmüştür ve o sürekli geçmişte yaşamaktadır, aklında ise yalnızca kurtarma ve kurtarılma vardır. filmin etkileyici temalarından birisi de kuşkusuz yanan bir mumla sıcak suyun içinden geçerek kurtulmaktır. domenico'nun akılda kalan bir diğer sözü ise: bir damla bir damla daha iki damla etmez, büyük bir damla eder.

şimdiki geçmişi temsil eden andrei gortchakoff ise italyan mimarisinin tarihi hakkında uzmandır ve sanat eserlerini yerinde görmek ve sosnovsky'nin hayatından izler bulmak adına italya'ya gider fakat sanat eserleriyle, muhteşem doğa ve su ile ilişkisinde onu dışarda tutan bir duvarla, bir sınırla karşılaşır. sanat eserlerinin o kültürün deneyimine sahip olunmadan tam olarak anlaşılamayacağını, hissedilemeyeceğini kavrar. eserlerin olağanüstülüğünün farkındadır ama rusya'dan gelmiştir ve bir şeylere yabancıdır, bu yabancılık içini acıtır ve rusya'ya dönme isteğini kabartır. çünkü gerçeğin içinde bir şeyler, sanat eserinin olağanüstü güzelliğine rağmen zihninin ve ruhunun dışında öylece kalmaktadır. öte yandan sahip olduğu aile özlemi ve film boyunca bize eşlik eden ailesinin yer aldığı düşlerden, o yokuştan, evin bulunduğu mekanın sisinden ve nehirden etkileniriz. köpek ve çocuklar ile eş sık sık düşlerdedir. yine de her ne kadar kültürün dışında kalmış hissetse de bir başka büyük endişesi italya'da kazandığı deneyimle rusya'ya başka birisi olarak dönmüş olacağı ve özlediği şeylerin yalnızca şu anki dışındalık duygusundan kaynaklandığı düşüncesidir. yaşadığı şeyi ailesiyle paylaşamayacaktır çünkü yaşadığı şey düşünceleştirilemeyen, tam da onun dediği gibi ancak dile getirilemeyen olduğunda muhteşemdir. buna bir yabancılık eşlik etse bile, bu acı deneyimin muhteşemliği tarafından örtülmektedir. o acı ve muhteşemliğin varlığı olmaksızın, eserleri bizzat deneyimlemeksizin ailesinin yaşadıklarını anlaması mümkün olmayacaktır.

başka bir ilginçlik de zaman geçişleri ve geçmişleri sahiplenmeler bağlamında andrei ile domenico arasında kurulan bağdır. andrei neredeyse onu ve sorununu sahiplenmiş, onun geçmişine dair görüler oluşturmuştur. inancını anlamaya çalışmaktadır: neden ailesine yedi yıl boyunca bir trajedi yaşatmıştır, bu soruyu sorar durur. inanç nasıl bir şeydir? yine de andrei'nin gözünde domenico bir asildir, deli olarak hakikate çok daha yakındır ve insanların anlamayı reddettiği gerçektir. domenico'un aziz catherina için söylediği şu söz de unutulmayanlar arasındadır:

"sen osun, olmayan; ama ben oyum, olan."

elbette eugenia ile olan ilişkisinden de bahsetmeli. eugenia andrei'ye aşıktır, eugenia italya'da ona eşlik eden çevirmendir. eugenia'nın gözünde sıkıcı, korkak bir entelektüel olan andrei ile film boyunca aralarında devam eden olmayan-ilişki, çelişkinin ve uyumsuzluğun resmi gibidir. en sonunda eugenia andrei'ye öfke kusarken şunları söyler:

"on gün sürekli uyuyup seni silip atmak isterdim. belki de silecek bir şey yoktur. sen zaten varolmadığın için."

filmle ilgili olarak tarkovsky verdiği röportajda nostalgia sözcüğünün eksik bir çeviri olduğunu ifade ederek şunları söylüyor:

"the title of the film, for which the word "nostalgia" is only a very insufficient translation, indicates a pining for what is far from us, for worlds that cannot be united. but it is also indicative of a longing for an inner home, some inner sense of belonging."

mealen: nostalji yetersiz bir çeviridir çünkü sadece dış dünyaya, birleştirilemez olana ait bir özlem değil, aynı zamanda ait olan/olunan bir iç dünyaya dair özlemdir sözkonusu edilen.

(aletheia - 31 Ocak 2010 01:41)

müthiş bir açılış sahnesi ve müziğine sahip olan benzersiz bir film.

(psychedelic tv - 7 Mart 2010 22:14)

tarkovsky filmlerindeki o meşhur "en derindeki istek" mevzunun bu filmde de arzı endam ettiği film olmuştur. bahsini ettiği gibi bu filminde de klasik anlamdaki lineer hikayeci bir senaryo yoktur. stalker ve solaris'te kısmen belli bir hikaye bulunmasına karşın nostalghia'da hikaye unsuru son derece güdüktür. manzaralar, resimsel görüntüler, enteresan kompozisyonlar.. bu filmde stalker seviyesinde gibi. diyaloglar ise tarkovski'den beklendiği ölçüde yeterli değil. tarkovski gündeme geldiğinde kendimizi, yaşamımızı hiç değilse basitçe de olsa gözden geçirme zarureti hasıl olurdu ve fakat bu filmde bu husus yeterince -diyelim- gündeme gelmedi. delinin meydanda kendini yakmasından önceki o demeci ve oralarda toplanmış ya da tesadüfen bulunmuş insanların inatçı aldırmazlığı hatırda kalan önemli ayrıntılardı.

(lord of the words - 12 Nisan 2010 11:47)

italya'da sürgün yaşayan ve kendisi gibi sürgün olan eski bir rus müzisyenin intiharını araştıran bir rus şair ile seneler evvel (yanlış hatırlamıyorsam) evini yakmış ve ailesinden ayrılmış bir meczup arasındaki ilişkiyi anlatan bir tarkovski filmi. vatan özlemiyle yanıp tutuşan şair konuk olduğu toplumdaki yabancı konumuyla onların modern yaşamına dışarıdan bir gözle bakar, yaşamlarının maneviyattan uzak anlamsızlığı içini kemirir, kendisine meyil eden fingirdek tercümanının dünyevi dertlerine tepeden bakar ve meczupun modern yaşama karşı koyduğu tavırdaki fedakarlığa gıpta eder. meczup finale doğru şehir meydanında kendisini yakar, topluma mesaj vermek için (mesaj kaygılı bir meczuptur kendisi). şair karakteri bir yandan konformist yaşam biçimine tepki ile bakarken, öte yandan meczupun gösterdiği cesareti gösterememenin vicdan azabıyla kavrulur, ve bitmedi, diğer yandan da durmadan sıla özlemiyle rusyadaki evi ve ailesiyle ilgili rüyalar, hayaller kurarak "amına koyim nerden düştük bu memlekete" diye dövünür durur.

dostoyevski, tolstoy okuyarak büyümüş tarkovski kimi zaman didaktikleşen diyaloglarla anlatır meramını. inanılmaz yavaş tempolu bir filmdir. ama yavaşta olsa bir tempo vardır ortada, temposuzluğundan yavaş bir film değildir yani, karıştırılmasın. zira bence tarkovski'nin izleyenini en çok büyüleyen, alıp götüren filmidir ayna'dan sonra. öyle böyle değil, resmen tablo gibi görüntülerden oluşur film. özellikle şairin rusyadaki evini düşündüğü sahnelerde öyle çekimler vardır ki nefesi kesilir insanın.

bütün tarkovski temaları, meseleleri bir filmde toplanmış, üstüne filmi çektiği dönemde kendisinin de rusya dışında sürgünde olmasından dolayı kaynaklanan kişisel bir karanlık atmosfer eklenmiştir. tonino guerra etkisi belli belirsiz sezilmekte, kimi kör gözüm parmağına diyaloglar yüzünden film izleyeni ayna kadar etkileyememektedir, ama klasik kıvamında bir film olduğu tartışılmazdır.

ayriyetten (bkz: nostalgia)

(caponsever - 24 Şubat 2003 12:47)

andrei tarkovsky'nin en zorlu filmlerinden biridir. 12dk'lık mumlar sahnesi bu filmdedir...

(lem - 4 Mayıs 2003 20:05)

adamın elindeki mumla havuzu geçtigi sahne klasik olmus film

(ambrose bierce - 30 Eylül 2004 15:13)

otobiyografik yonler barindiran film..

--- spoiler ---
yanlis hatirlamiyorsam tarkovski de sscb ile sorunlar yasamis, kendisi sscb'den ayrilmasina ragmen karisini ve cocuklarini sscb'de birakmak zorunda kalmistir.. sair gibi..
--- spoiler ---

(whatdreamsmaycome - 22 Temmuz 2005 20:26)