meraklı sinefiller için derledim. benim işime yaramadı ama belki birilerinin işine yarar.

kinetoskop’u keşfeden mucit: thomas edison (1892).

ilk film gösteriminin yapıldığı mekân: paris’te capucines bulvarı’ndaki grand cafe (1895, auguste lumiere ve louis lumiere).

ilk senaryo yazarı: gazeteci roy mccardell (1900).

ilk film stüdyosunu kuran şahıslar: mucit thomas edison ve fransız yönetmen georges melies.

ilk bilimkurgu filmi: le voyage dans la lune (1902, george melies).

sinemada öykü anlatma dönemini başlatan ilk yönetmen: georges melies.

konulu ilk film: aya seyahat (1902, georges melies).

değişik çekim ölçekleri (uzak ve yakın çekim vb.) ve kamera araçlarını (kameranın sağa veya sola hareket ettirilmesi vb.) kullanan ilk yönetmen: edwin s porter.

ilk western filmi: the great train robbery (1903, edwin s porter).

hollywood’da film çeken ilk yönetmen: david w.griffith.

sinemayı anlatım aracına dönüştürerek bugün klasikleşen teknikleri kullanan (flashback, geniş çekim tekniği vb.) ilk yönetmen: d. w. griffith.

ilk sinema imparatoru: william fox.

konulu ilk uzun metrajlı film: the story of the kelly gang (1906).

ilk sansür kurulu “new york kenti hemşeriler birliği” temsilcileri tarafından 1909’da kuruldu.

ilk gangster filmi: musketeers of pig alley (1912, david w. griffith).

beyaz perdenin ilk ünlü kovboyu: g. m. (bronco billy) anderson.

ilk tarihi film: qua vadis (1913, enrico guazzoni).

ilk önemli korku filmleri: der student von prag (1913, stellan rye & paul wegener) ve der golem (henrik galeen & paul wegener).

sinema tarihinin ilk kadın starı: mary pickford.

serial film uygulamasını başlatan ilk yönetmen: louis feuillade.

ilk kurulan sinema okulu: vsesoyuznyi gosudarstvenyi institut kinematografii (1919, sovyet rusya).

ekspresyonist sinemanın ilk örneği: das kabinett des dr. caligari (1919, robert wiene).

polisiye filmin ilk yetkin örneği: das cabinet des dr. caligari (1919, robert wiene).

ilk dracula öyküsü: nosferatu (1922, friedrich wilhelm murnau).

ilk renkli film: the black pirate (1926, douglas fairbanks).

ilk sesli film: the jazz singer (1927, alan crosland).

sürrealist sinemanın doğmasına zemin hazırlayan ilk film: un chien andalou (1928, luis bunuel ve salvador dali).

akademi (oscar) ödülünü kazanan ilk film: wings (1928, william a. wellman).

akademi ödülünü kazanan ilk yönetmenler: lewis milestone (1928, two arabian knights) ve frank borzage (seventh heaven).

akademi ödülünü kazanan ilk aktör: emil jannings (1928, the last command and the way a fall flesh).

akademi ödülünü kazanan ilk aktris: janet gaynor (1928, seventh heaven).

dublajın uygulandığı ilk film: hallelujah (1929, king vidor).

ilk müzikal film: the broadway melody (1929, harry beaumont).

ilk animasyon müzikal: the skeleton dance (1929, walt disney).

ilk sesli ingiliz filmi: blackmail (1929, alfred hitchcock).

yalnız siyahi oyuncularla çekilen ilk film: hallelujah (1929, king vidor).

oscar kazanan ilk western filmi: cimarron (1931).

ilk sesli epik western: the big trail (1931, raoul walsh. adı westernle özdeşleşecek olan john wayne’in de ilk filmiydi).

kısa metrajlı ilk animasyon: mickey mouse (walt disney).

dünyanın ilk ve en uzun süredir devam eden film festivali: venedik film festivali (1932’den beri. yalnız ilk ödüller 1934’te verilmeye başlandı).

tümü renkli olan ilk animasyon: çiçekler ve ağaçlar (1933, walt disney).

venedik film festivali’nde mussolini kupası’nı kazanan ilk film: man of aran (1934, robert flaherty).

en önemli 5 kategoride (film, yönetmen, senaryo, erkek oyuncu ve kadın oyuncu) oscar kazanan ilk film: it happened one night (1934, frank capra).

4 kez en iyi yönetmen oscarını kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: john ford. 1935’te the ınformer, 1940’ta the grapes of wrath, 1941’de how green was my valley ve 1952’de the quiet man filmleriyle.

uzun metrajlı ilk animasyon: pamuk prenses ve yedi cüceler (1937, walt disney).

iki yıl üst üste oscar kazanan ilk aktris: louise rainer – the great ziegfeld (1936) ve the good earth (1937).

iki yıl üst üste oscar kazanan ilk aktör: spencer tracy – captains courageous (1937) ve boys town (1938).

en iyi film oscarını kazanan en uzun film: gone with the wind (1939, victor fleming). 234 dakika.

en iyi film oscarını kazanan ilk renkli film: gone with the wind (1939, victor fleming).

oscar kazanan ilk afrika kökenli kadın oyuncu: hattie mcdaniel (1939, rüzgâr gibi geçti’de scarlett o’hara’nın dadısı rolündeydi). yardımcı kadın oyuncu dalında ödül kazanmıştır.

iki yıl üst üste oscar kazanan ilk yönetmen: john ford (1940'ta the grapes of wrath ve 1941'de how green was my valley filmleriyle).

cannes film festivali’nde büyük ödülü kazanan ilk film: antoine et antoinette (1946, jacques becker).

kesintisiz tek çekimden oluşan ilk film: rope (1948, alfred hitchcock).

venedik’te altın aslan ödülünü kazanan ilk film: justice est faite (1950, andre cayatte).

berlin film festivali’nde ödül kazanan ilk film: die vier im jeep (1951, leopold lindtberg).

sinemaskop tekniğinin uygulandığı ilk film türü: tarihi film. dolayısıyla ilk sinemaskop film: the robe (1953, henry koster).

altın palmiye ve altın ayı ödüllerini aynı yıl kazanan ilk film: le salaire de la peur (1953, henri georges clouzot).

hollywood’da, bakire ve gebe sözcüklerine yer veren ilk film: the moon is blue (1953, otto preminger)

cannes’da iki yıl üst üste (1953 ve 1954’te) jüri başkanlığı yapan ilk şahsiyet: jean cocteau.

cannes’da altın palmiye’yi kazanan ilk film: marty (1955, delbert mann).

en iyi kadın oyuncu dalında oscar kazanan ilk italyan aktris: anna magnani (1955, the rose tattoo).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk danimarka yapımı: ordet (1955, carl theodor dreyer).

cannes’da ödül kazanan ilk belgesel: le monde du silence (1956, louis malle & jacques-yves cousteau).

cannes’da iki kez yönetmen ödülü kazanan ilk yönetmen: rene clement. 1945’te la bataille du rail ve 1949’da la mura di malapaga filmleriyle. iki kez yönetmen ödülü kazanmış diğer sanatçılar da şöyle: sergei yutkevich: 1956’da otello ve 1966’da da lenin v polshe filmleriyle. robert bresson: 1956’da un condamne a mort s'est echappe) ve 1983’te l’argent filmleriyle. wim wenders: 1984’te paris texas ve 1987’de der himmel über berlin filmleriyle. john boorman: 1970’te leo the last ve 1998’de the general filmleriyle.

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk hint yapımı: aparajito (1957, satyajit ray).

cannes’da altın palmiye ödülü’nü alan ilk sovyet yapımı: letyat zhuravli (1957, mikhail kalatozov).

nouvelle vague ekolünün ilk filmi le beau serge (1958, claude chabrol).

11 dalda oscar kazanan ilk film: ben-hur (1959, william wyler).

en iyi kadın oyuncu dalında oscar kazanan ilk fransız aktris: simone signoret (1959, room at the top)

altın palmiye’yi kazanan ilk müzikal film: les parapluies de cherbourg (1961, jacques demy).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk sovyet yapımı: ivanovo detstvo (1962, andrei tarkovski).

en iyi erkek oyuncu dalında oscar kazanan ilk siyahi aktör: sidney poitier (1963, çayırdaki zambaklar).

venedik’te 4 yıl üst üste altın aslan ödülü’nü kazanan ilk ülke: italya. 1963’te francesco rosi’nin le mani sulla città filmi; 1964’te michelengelo antonioni’nin il deserto rosso'su, 1965’te luchino visconti’nin vaghe stelle dell’orsa adlı yapıtı, 1966’da da gillo pontecorvo’nun la battaglia di algeri filmi altın aslan ödülü’nü kazandılar.

fransız filozof jean baudrillard’a göre ilk postmodern yönetmen: sergio leone.

berlin'de altın ayı kazanan ilk türk filmi: susuz yaz (1964, metin erksan)

amerikan sinemasında pedofiliyi ele alıp dağıtıma giren ilk film: the naked kiss (1964, samuel fuller/#44394696)

bir afrikalıya (senegal) ait ilk uzun metrajlı film: la noire de… (1966, ousmane sembene).

cannes’da jüri başkanlığı yapan (1966’da) ilk italyan aktris: sophia loren. o yıl altın palmiye iki film arasında paylaştırıldı: signore e signori (pietro germi) ve un homme et une femme (claude lelouch).

berlin’de altın ayı ödülü’nü alan ilk hint yapımı: ashani sanket (1973, satyajit ray).

oscar kazanan ilk devam filmi: the godfather part ii (1974, francis ford coppola).

aynı adla vizyona giren ilk devam filmi: the godfather part ii (1974, coppola).

oscar tarihinde aynı yıl iki filmle yönetmen dalında aday olan ilk yönetmen: coppola. the godfather part ii ve the conversation. yıl: 1974.

berlin’de altın ayı ödülü’nü kazanan ilk kadın yönetmen: marta meszaros (1975, adoption)

en iyi yönetmen dalında oscar kazanan ilk çek yönetmen: milos forman (1975, one flew over the cuckoo's nest).

cannes’da iki kez (1975 ve 1995’te) jüri başkanlığı yapan ilk aktris: jeanne moreau.

bir festivalde (berlin film festivali) savcılık tarafından el konulan ilk film: ai no corrida (1976, nagisa oshima).

en iyi yabancı film dalında oscar kazanan ilk alman yapımı: die blechtrommel (1979, volker schlöndorff).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk alman yapımı: die blechtrommel (1979, volker schlöndorff).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk türk yapımı: yol (1982, şerif gören - senarist: yılmaz güney) - şerif gören, yasaklı olduğu için yurt dışına çıkamadı, ödülü hapisten kaçan yılmaz güney aldı. bu ödül, costa-gavras'ın missing (kayıp) adlı filmiyle paylaştırılmıştı.

cannes’da altın palmiye kazanan ilk japon yönetmen: akira kurosawa (1980, kagemusha).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk polonya yapımı: czlowiek z zelaza (1981, andrzej wajda).

venedik’te altın aslan ödülünü iki kez kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: louis malle (1980’de atlantic city ve 1987’de au revoir les enfants filmleriyle).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk polonya yapımı: rok spokojnego slonca (1984).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk yugoslav yapımı: otac na sluzbenom putu (1985, emir kusturica).

amerikan ve ingiliz filmleri hariç en iyi film oscarını kazanan ilk ve şimdilik tek yabancı film: the last emperor (1987, bernardo bertolucci).

en iyi yönetmen oscarını kazanan ilk italyan yönetmen: bernardo bertolucci.

cannes’da altın palmiye ödülü'nü iki kez kazanan ilk yönetmen: coppola (1974’te the conversation ve 1979’da apocalypse now filmleriyle). diğer yönetmenler ve filmleri şöyle: emir kusturica: 1985’te otac na sluzbenom putu ve 1995’te underground filmleriyle. bille august: 1988’de pelle erobreren ve the best intentions filmleriyle. jean-pierre dardenne ve luc dardenne: 1999’da rosetta ve 2005’te l’enfant filmleriyle. shohei ımamura: 1983’te narayama bushiko ve 1997’de l’anguille filmleriyle. michael haneke: 2009'da `das weisse band - eine deutsche kindergeschichte ve2012'deamour` filmleriyle.

aynı yıl hem en iyi film oscarı hem de altın ayı ödülü kazanan ilk film: rain man (1988, barry levinson).

berlin’de altın ayı ödülü’nü alan ilk çin filmi: hong gao liang (1988, yimou zhang).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk danimarka yapımı: pelle erobreren (1988, bille august).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk tayvan yapımı: beiqing chengshi (1989, hsiao-hsien hou).

cannes’da bugüne değin; en iyi film, en iyi yönetmen ve en iyi oyuncu dallarında ödül alan ilk ve şimdilik tek film: barton fink (1991, joel coen).

cannes’da üç kez en iyi yönetmen seçilen ilk ve şimdilik tek yönetmen: joel coen. 1991’de barton fink, 1996’da fargo ve 2001’de the man who wasn't there filmleriyle.

tüm dünyada aynı anda gösterime giren ilk hollywood filmi: a few good men (1992, rob reiner).

venedik’te altın aslan ödülü’nü iki kez kazanan ilk çinli yönetmen: yimou zhang (1992, qiu ju da guan si) ve yi ge dou bu neng shao (1999) filmleriyle.

cannes’da altın palmiye kazanan ilk çin yapımı: ba wang bie ji (1993, kaige chen).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk makedon yapımı: before the rain (1994, milcho manchevski).

berlin’de altın ayı ödülü'nü iki kez kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: ang lee. 1993’te hsi yen ve 1996’da sense and sensibility filmleriyle.

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk vietnam filmi: xich lo (1995, anh hung tran).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk irlandalı yönetmen: neil jordan (1995, michael collins).

ilk dogma filmi: festen (1996, thomas vinterberg).

istanbul film festivali’nde altın lale ödülü’nü kazanan ilk iran yapımı: ayneh (1997, jafar panahi).

cannes’da altın palmiye kazanan ilk iran yapımı: ta'm e guilass (1997, abbas kiarostami). ödülü shohei imamura’nın l’anguille filmiyle paylaştı.

cannes’da altın palmiye kazanan ilk yunan yapımı: to vlemma tou odyssea (1998, theo angelopoulos).

altın palmiye kazanan ilk belçikalı yönetmenler: dardenne kardeşler (1999, rosetta).

venedik’te altın aslan ödülü’nü kazanan ilk iran yapımı: dayereh (2000, jafar panahi).

en iyi kadın oyuncu dalında oscar kazanan ilk siyahi aktris: halle berry (2001, monster's ball)

cannes tarihinde yarısında terk edilen ilk ve şimdilik tek film: irreversible (2002, gaspar noe).

en iyi yönetmen dalında oscar kazanan ilk polonyalı yönetmen: roman polanski (2002, the pianist)

en iyi yönetmen dalında oscar kazanan ilk yeni zelandalı yönetmen: peter jackson (2003).

aynı yıl, farklı festivallerde yönetmen ödülünü kazanan ilk yönetmen: ki-duk kim. 2004’te bin-jip filmiyle venedik’te; samaria filmiyle de berlin’de en iyi yönetmen ödülünü kazandı.

en iyi yönetmen dalında oscar kazanan ilk tayvanlı yönetmen: ang lee (2005, brokeback mountain).

oscara aday gösterilen ilk ispanyol oyuncu: penelope cruz (volver, 2006).

cannes'da en iyi yönetmen ödülünü kazanan ilk türk yönetmen: nuri bilge ceylan (üç maymun, 2008)

referanslar:
1001 movies you must see before you die
ana britannica
imdb.com
çeşitli forum siteleri
sinemanın öyküsü (paul rotha)
nijat özön’ün bazı eserleri

düzeltme: eklemeler yapıldı

(hanging rock - 6 Eylül 2013 21:14)

who's afraid of virginia woolf filmi vizyonlara 18+ uyarısıyla giren ilk filmdir.

http://www.imdb.com/…t0061184/trivia?item=tr0738337

(us and them - 12 Eylül 2013 21:20)

julio cortazar'ın öyküsünden uyarlama 1966 yapımı blow-up bir kadının çıplak olarak göründüğü ilk ingiliz filmidir. bu açıdan hitchcock'un bile başını sık sık ağrıtan (ama aynı zamanda kuşçu amcayı bu katolik kuralları delmek hususunda yaratıcı yapan) hays code sansürünün ortadan kalkmasına ön ayak olmuştur. zira antonioni sansüre takılmış sahneleri filminden çıkarmamıştır.

(us and them - 20 Ekim 2013 23:09)

last tango in paris (1972) tereyaginin sadece kolestrol yükselmeye yaramadigini gösteren ilk filmdir.

(pinocchio - 15 Ekim 2014 11:16)

dünya'nın gelmiş geçmiş ilk filmi ya da günümüze kadar ulaşmış en eski filmi louis le prince tarafından çekilen 1888 tarihli roundhay garden scene adlı yaklaşık 2 saniyelik filmdir. bu filme katkıda bulunan insanların gizemli bir şekilde ölmesi ya da ortadan kaybolması ise çok dikkat çekicidir.

https://archive.org/details/roundhay_garden_scene

(aurora of asiaminor - 15 Ekim 2014 11:38)

ilk çekim aygitini fransiz asilli amerikali lois aime augustin le prince buldu (1885).

ilk toplu film gösterimi west orange'daki edison laboratuarlari'nda gerçeklesti. kadin kulüpleri ulusal federasyonu'nun üyeleri bayan edison tarafindan konuk edildikleri bir gün, küçük bir kutunun tepesinden bakarak egilip gülümseyen ve sapkasini çikararak selam veren bir adamla karsilastilar (1891).

ilk yakin çekim teknigi 'fred ott aksiriyor' adli filmle gerçeklesti (1893). film ayni zamanda sinema tarihinin ilk 'copyright' alan filmi (1894).

ilk ücretli film gösterimi new york-broadway'de gerçeklesti. 25 sent ödeyen her izleyici bes film izleyebiliyordu. ilk gün 120 dolar hasilat yapildi, seyirci sayisi 500'dü. filmlerin yapimcisi edison co. dünyanin ilk film yapim kurulusu idi (1894).

ilk konulu film sandw. bu filmin oyuncusu sirk göstericisi eugene sandw da, kamera karsisina geçen ilk profesyonel olarak kabul ediliyor (1894).

perde üzerinde ilk film gösterimi paris'te gerçeklesti. bir fabrikada isçilerin yedigi aksam yemegini konu aliyordu (1895).

perde üzerinde ücret karsiliginda gösterilen ilk film broadway'de oynatildi. dört dakikalik film, bir boks maçini konu aliyordu (1895).

avrupa'da para ödeyerek salona giren seyirciler karsisinda ilk film gösterimi berlin'de gerçeklesti (1895).

dekor ve kostüm kullanarak kamera karsisina geçen ilk aktör, 'kraliçe mary'nin idami' filminde kraliçe mary'i oynayan r.l. thomasas oldu (1895).

sportif olaylar disinda ilk haber filmi, bir ingiliz kameraman tarafindan çekildi (1895). özel bir kutlama törenini görüntülüyordu.

bir filmde oynayan ilk profesyonel oyuncu 'askerin aski' filminin basrol oyuncusu fred storey. film kisa bir komediydi (1896).

ilk reklam filmleri abd, fransa ve ingiltere'de çekildi. amerika'daki ilk film sigara reklamiydi (1897).

ilk egitim filmi, berlin üniversitesi ameliyathanesinde çekildi (1898).

ilk senaryo yazarligini gazeteci roy mc cardell yapti (1900).

ilk hayvan film yildizi rover adli köpek oldu. 'rover kurtariyor' adli bir filmin basrol oyuncusuydu ve film gise rekorlari kirdi (1905).

ilk film müzigi italya'da bestelendi (1906).

ilk korku filmi, chicago'da çekildi (1908).

ilk film elestirisi frank e. woods tarafindan yazildi (1908).

sinemanin ilk stari alman kadin oyuncu hennry porten oldu. 'kör bir kizin aski' filmiyle izleyicilerin gözdesi haline geldi (1909).

ilk sansür kurulu new york kenti hemseriler birligi temsilcileri tarafindan kuruldu (1909).

ilk sinema ödülü turin'de düzenlenen bir film sergisinde italyan yapimi '50 yildan sonra' filmine verildi (1912).

ilk çizgi filmler abd ve ingiltere'de yapildi (1906).

ilk çiplak sahne avustralyali film yildizi annette kellermen tarafindan oynandi ve simsekleri üzerine çekti (1915).

ilk uzun metrajli çizgi film, arjantinli sanatçi don frederico valle tarafindan gerçeklestirildi (1917).

ilk renkli çizgi film new york'da brey pictures tarafindan çekildi (1920).

ilk akademi ödülleri sinema sanatlari ve bilimleri akademisi tarafindan verildi (1929). 1931'de akademi ödüllerinin adi 'oscar' oldu.

ilk film festivali venedik'de yapildi (1932). katilimcilar abd, ingiltere, fransa, almanya, italya ve rusya'ydi.

ilk büyük reklam kampanyasi 'rüzgar gibi geçti' için gerçeklestirildi (1939).

oscar ödülünü kazanan ilk zenci oyuncu 'rüzgar gibi geçti'deki rolüyle en iyi yardimci kadin oyuncu oscar'ini kazanan hattie mcdaniel oldu (1939).

(ambrose bierce - 30 Eylül 2004 10:17)