roman (richard condon'dan manchurian candidate) ve tiyatro oyunlarından (eugene o'neills'dan iceman cometh) sinemaya başarılı uyarlamalarıyla tanınan amerikalı yönetmen birdman of alcatraz adlı filmi çekerken henüz 32 yaşındaydı. kendini ornitolog olarak tanıtan bir kanun kaçağını anlatan filmde burt lancaster'ın yanında karl malden ve telly savalas da rol aldı.

(ranini - 18 Kasım 2006 14:25)

yillar evvel john frankenheimer'in olumu uzerine sevin okyayin radikalde cikan yazisi.

bir frankenheimer vardı

en son, soygun / reindeer games'ini izlemiştik. doğrusu, eski başyapıtlarıyla mukayese edilecek film değildi ama, sonuçta gene frankenheimer imzasını taşıyordu. yönetmen, en iyi filmlerini yaptığı söylenen parlak döneminde, 1964'te bir gazeteye yazdığı yazıda şöyle demişti: "her yeni projeye farklı bir mücadele alanı gibi yaklaşılmalı, insanın sanat alanındaki mesleğinin mozaiğinde yer alan bir başka taş gibi değil." böyle olunca, belki de "bir john
frankenheimer filmi" demek imkânsız olur. oysa o, 'canlı' televizyon draması yönetmenliği yaptığı ilk günlerinde bile çarpıcı kamera açıları, fokus derinliği ile kamera hareketini uzun çekimlerde aksiyonu kurmak için kullanışıyla dikkat çekerdi. hatta bir seferinde kamera kablosunu, kamera yerinden oynayamayacak hale gelene kadar bir çeşmenin etrafına sıkı sıkı sardığı söylenir.

gösterişli bir üslup
john frankenheimer sinema ve tenisle ilgilenmeye la salle askeri akademisi'ndeyken
başladı. başlarda profesyonel tenisçi olmayı düşünüyordu ama, sinema baskın çıktı. aktörlükten de çabuk vazgeçti. bir belgesel olan ilk filmini hava kuvvetleri'ndeyken çekti. 1950'li yıllarda, yani televizyonun altın çağında orada çalıştı. sımsıkı bir yapısı olan, görsel olarak çekici gerilim filmlerini yapmaya da oradayken başladı. sinemada ise, özellikle 1960'lı yılların başlarında yaptığı filmler büyük başarı kazandı. yönetmenin siyah / beyaz hâkimiyetiyle, tv çıraklığını da yansıtan gösterişli üslubuyla ona şöhret getirdiler. onun sonradan bu filmlerin düzeyini aşamadığını iddia edenler olsa da 1990'larda yeniden eleştirmenlerin övgüsüne, seyircilerin ilgisine kavuştu.
gene de the manchurian candidate (casuslara karşı / mançurya cinayetleri) sinema tarihinin en iyi filmlerinden biridir (şahsen
benim ilk 10'umda yer alıyor). ne var ki, 1968 robert f. kennedy suikastinin ardından, film usulca gösterimden çekildi. frankenheimer'in kendisi de tedavülden kalktı. kennedy'ye kampanyasında yardım ediyordu, çok iyi dosttular. hatta bob kennedy california'ya o sabah, yönetmenin malibu'daki evinden gitmişti. olay frankenheimer'i çok sarstı, avrupa'ya gitti, bir süre serseri mayın gibi dolaştı. beş yıl fransa'da kaldı, yemek dersleri aldı. arada bir de sinemayla ilgilendi. kennedy suikasti için, "benim için her şeyi değiştiren olay oldu," diyor.
onun the manchurian candidate'te yarattığı barok stil, 1988'de film tekrar gösterime girdiğinde de dikkat topladı. ilk bilimkurgu filmi olan saniyeler / seconds'da ise (1966) sanrısal setler ve görüntüyü çarpıtan adeseler sayesinde stil denemelerini uç noktasına vardırdı. aynı şeyi iki kere yapmaktan, kullanmaktan hiç hoşlanmıyordu. hep gerçekçilikten yanaydı. 1962'de belgeseli
andırır bir görünüş elde etmek için alcatraz kuşçusu / birdman of alcatraz'ı siyah / beyaz çekti. 1994'te ise bir başka hapishane filminde, hbo'nun against the wall / duvarın önünde'sinde aynı amaçla doğal ışıkla çekim yaptı, sık sık steadycam kullandı. kameralarını alıp new york sokaklarına çıkan ilk tv yönetmeni de oydu. hem de bir kar tipisinin orta yerinde.

gerçeklik tutkusu
gerçekliğe o kadar değer veriyordu ki, 1955'te bir tv dramasının bir bölümünü altyazılı olarak ispanyolca çekti, kanunun kuvveti ii / the french connection ii'yi tercüme etmeden fransızca olarak gerçekleştirdi. böylece seyircilerin, yabancı bir ülkede popeye doyle'un hissettiği
tecrit edilmişlik duygusunu paylaşmalarını istedi. bununla da yetinmedi, 65mm. kameralarını yarış arabalarına (ölümle yarışanlar / grand prix), trenlere (tren / the train) ve paraşütle atlayan insanlara çevirdi (the gypsy moths). ama zaten bir dövüş sahnesinde, seyircilere olayı dövüşenlerin gözünden anlatmak için yan yana iki 'live' tv kamerası kullandığından beri bu sübjektif teknik, onun silahlarından biri olmuştu. gerçeklik duygusu verdiği gibi, sanrılara da denk düşen bir yöntem. ne var ki, hiç durmadan denemeler yapması stüdyo sistemiyle başını hayli belaya soktu. bunun için de mümkün oldukça kendi filmlerinin yapımcısı olmaya çalıştı.
meslek hayatı, 1970'lerin sonunda ve 80'lerde, kişisel sorunları ve alkol yüzünden hayli sarsılmıştı. 1990'larda geri döndüğünde eski dostu televizyon üzerinde odaklandı. arka arkaya dört emmy aldı (against the wall, the burning season, andersonville ve george wallace'la). dört yıl önce bir gazeteciye, ronin gösterime girmeden hemen önce hollywood için "burası zayıf hafızalı bir şehir," demişti.
"insanları ezip öğütüyor, sonra da fırlatıp atıyor." kötü yıllarını, 1970'lerde bazen facia kabilinden kararlar vermesine neden olan içki sorununa bağlamıştı. 1980'de içkiyi bıraktı. ne var ki film teklifleri de azalmıştı. tam o sırada devreye televizyon girdi. iddialı bir hbo draması olan son filmi path to war mayıs'ta yayınlandı. hayli de heyecan yarattı. sinemada deneyler yapmakta olduğu kadar konularında da cesaret gösteren frankenheimer, bu sefer de johnson yönetiminin vietnam'da savaşın kızışmasına yolaçması üzerine bir film yapmıştı.

(gustavo - 28 Aralık 2006 22:15)

bugun itibari ile gecirdigi kalp krizi sonucu aramizdan ayrilan alkadraz kuscusu ve mancurya cinayetleri’nin unutulmayacak yönetmeninin adi.

(vpr - 7 Temmuz 2002 22:33)

cok bilinen filmlerinin yaninda the train gibi kucuk capli underrated ba$yapitlara da imza atmi$ buyuk yonetmen. omru yetse the exorcist'in yeni cekilecek prequel'ini yonetecekti. butun sinemaseverlerin ba$i sagolsun.

(robin - 7 Temmuz 2002 22:48)

(bkz: seconds)

(caponsever - 11 Ağustos 2002 18:40)

ronin'deki enfes takip sahneleri şaşırtmasın, çünkü kendisi daha önce french connection 2'yi yönetmişti. sağlam yönetmendir, toprağı bol olsun, r.i.p.

(anoktale - 6 Nisan 2009 23:38)

filmografisinde burt lancasterile çektiği 7 adet film bulunan yönetmen.
filmleri de şöyledir:

the young stranger 1957

the young savages 1961

all fall down 1962
warren beatty, eva marie saint, karl malden, angela lansbury

birdman of alcatraz 1962

the manchurian candidate 1962

seven days in may 1964

the train 1965

seconds 1966

grand prix 1966

the extraordinary seaman 1967

the fixer 1968

the gypsy moths 1969

ı walk the line 1970

the horseman 1971

ımpossible object 1973

the ıceman cometh 1973

99 and 44/100% dead 1974

french connection ıı 1975

black sunday 1976

prophecy 1979

the challenge 1982

the holcroft covenant 1985

52 pick-up 1986

dead bang 1988

the fourth war 1989

the year of the gun 1991

against the wall 1993

the burning season 1994

andersonville 1996

the ısland of dr. moreau 1996

george wallace 1997

(tarator - 27 Ocak 2003 10:23)

meydan ve de spor salonu gibi mekanlara ayrı bir takıntısı olduğunu dü$ündüğüm sağlamcı yönetmen.. (bkz: ronin)(bkz: the manchurian candidate)

(lem - 17 Nisan 2003 14:18)

(bkz: #49728110)

(agleonema - 9 Mart 2015 20:58)

paranoya üçlemesi [the manchurian candidate (1962), seven days in may (1964), seconds (1966)] de bu adamdan çıkma; i walk the line, the island of dr. moreau,
year of the gun, reindeer games, the train gibi filmler de. insan gerçekten hayret ediyor.

(kolombre - 24 Mart 2015 13:19)

68 yapımı the fixer 80 li yıllarda trt de "kiev deki adam" adıyla oynamış yönetmenle tanışmama sebeb olmuştur. alan bates in oynadığı muhteşem bir film olmasına rağmen hala dvd kopyası basılmamıştır.

(funkyjumping - 7 Ağustos 2004 19:09)

1930 new york doğumlu büyük yönetmen.

(gregor - 25 Ocak 2002 19:23)