stefan zweig'in anlattigina gore napolyon elbe adasindan kactiktan sonra toparladigi orduyla avrupayi fethetmeye kararlidir. yalniz bu sefer ingiltereden duk wellington, prusyadan baron blucher, avusturyadan schwarzenberg ve de rusya ordusu (onderlerini bilmiyoruz) ittifak yapiyor.

napolyonun amaci bu 4 kuvvet birlesmeden hepsini tek tek yenmek. napolyon once prusyalilari belcikada hakliyor. sonra diger ordular birlesmeden ingilizleri yenmek istiyor. fakat prusyalilar ingilizlerle birlesmek icin yola cikmis bile. dolayisiyle ordusunun 3te 1ini maresal grouchynin emrine veriyor. emir belli: ne olursa olsun prusya ve ingiltere yan yana gelmemeli. grouchy prusya ordusunu surekli durterek ingiltereyle bir araya gelmelerini engellemeli.

napolyon wellington ile cok uzun sure bir muharebe (bayilirim bu lafa) sonrasi farkediyor ki destek kuvvet gelmeden bu is olmaz. zafer ortada bekliyor. ilk destegi kazanan taraf savasi da alir. zira iki taraf da tukenmis. grouchy de tabiri caizse mal gibi ortada prusya askerlerini ariyor. astlarinin butun itirazlarina ragmen verilen emre ihanet etmiyor, ve napolyonun yanina gitmiyor. fakat haberi yok ki napolyonun gotunden kan gelmis acil destege ihtiyaci var. eger fransa waterlooyu alirsa, avrupa da onlerine serilecek.

ufukta bir kararti ortaya cikiyor ve cok gecmeden bunlarin destek gucu oldugu anlasiliyor. ingilizler once bunlari fransiz destek kuvveti zannedip ates aciyor ama anlasiliyor ki bu bizzat blucher ve prusya ordusu. napolyon erkekligin 9/10unu uygulayip topuklarini gotune vurarak kaciyor. grouchy denen dallama ise kuyrugunu kovalayan kedi gibi prusya ordusu arayip duruyor bos otlaklarda.

boylece verilen itaate uymaya calisan ama yuzune gozune bulastiran maresal grouchy yuzunden napolyon efsanesi waterloo da bitiyor.

kaynak: decisive moments in history, stefan zweig.

edit: kitabin turkce adi yildizin parladigi anlarmis, aliniz okuyunuz.

(traktor - 26 Şubat 2007 08:27)

kendisi^* ismini ne sarkilara^** vermis bir savastir. bu savas, 1815'in sicak bir haziran aksami, 18'inde fransa ile ingiltere arasinda yapilmis savastir. uykuyu sevmeyen aziz napolyon'un son savasidir nihayetinde. hani her orduyu yenen, kendi sahsina munhasir bir kisiligi olan, taktigi uzun yillar boyunca cozulmeyen adam. kisa boylu oldugundan dolayi her seyi sorun eden bu adamin, mahvolusunun waterloo'nun yemyesil cimleri uzerine yazilmasinin savasidir. aslina bakilirsa, napolyon'a karsi degilim. soylediklerime kulak kesilirseniz, temelinde guttugu objektifligi(hohohoho, laflara bak) siz de sezeceksiniz. fakat burada savasi anlatmaya yazdigimdan dolayi hemen baslayayim;

waterloo, belcika'nin guneyindeki guzide bir yerlesim birimidir. bol yesillikli, gerek kucukbas, gerek buyukbas hayvan otlatmaya imkan veren bir yerdir.

1815'in nisan aylarinda elba adasindan kacan guzide oglanimiz napolyon, hemen parise gelerek imparatorluk sevdasina devam ettirmek amaciyla "fransa buyuk ordusunu gorkemli sekilde tekrar kurar, tekrar organize etmeye yetkili olur. firsattan istifade gelismekte olan avrupa ulkelerine akin yapmak uzerine harekete gecer. bunu duyan avrupa ulkelerinin kibirli lordlari "ne dedin sen alfons?! " diye masaya vurarak kalkarlar ayaga. ingiltere buyuyecek olan bu tehlikeye karsi wellington dukunu gorevlendirir sefer icin. tabii bizim bildigimiz sekilde "allah allah" nidalariyla gerceklesmez bu olay. cunku o zamanlar napolyon buyuk bir komutan, belki de yenilemeyecek bir liderdir. demin soyledigim gibi "para, para, para! " demis tifil bir insan olsa da havayi koklayarak savas kazandirabilen buyuk bir askerdir. savasin waterloo'da olmasina ingiliz tarafindan wellington duku karar verir. kararli, azimli ve napolyon'a hafiften ayar olmus bu zat, bircok etkeni goz onunde bulundurarak bu araziyi secer. gelin de bunlari guzelce inceleyelim;

bir kere cok cepheli olma ozelligi tasir. hougoumont adi verilen busbuyuk bir konak vardir orada. rivayete gore, wellington belcika sirtlarinda beklerken, bu sirada da arazileri tespit ederken bu evi onemli kabul etmistir. cunku fransiz tarafi ile ingiliz tarafinin tam orta yeri olma ozelligini tasiyor. sonra, arazi yagmur yagdiginda camur olabilecek, camuru gec balcik olabilecek bir yapidadir. yani yagmur yagdiginda savasin sinirlari zorlanir, ozellikle suvariler resmen devredisi kalir. suvarilere dezavantaj olarak arazinin bitki ortusununden de bahsetmek lazim gelir. yaklasik 30 cm boyundaki ince ama uzun yesilliklerden olusur ki bunlar da suvarilerin hizini azaltacaktir.

wellington sayica napolyonun ordusundan azdir. napolyon gorkemli fransiz ordusunu adadan kacmasi munasebetiyle topladiysa da dukun elindeki kaynaklar sinirlidir. bunun uzerine duk, yakinlardaki prusya'dan yardim ister. ingiltere ile prusya arasindaki iliskiler fransizlara karsilik anlaminda ortak ozellik gosterse de wellington isini garantiye almak icin bizim hougoumont konagini degisik stilde doser. oncelikle fransiz ordusunu goren kismin pencerelerinin hepsini sarmasiklarla kapatir. bu pencereler her ne kadar evin onundeki korulugu gorse de arazinin tumune hakimdir. bunun disinda duvarlari bir tas buyuklugunde deldirir. bunun sonucunda ingiliz askerleri kafalarini duvardan cikarmadan rahatca ates edebilirler. bu ingilizler icin avantajdir, fransizlar icin ise bence garip bir olum seklidir, gercekten buyuk bir handikaptir her seyin otesinde.

wellington ile napolyon askerlerini risk oynar gibi dizerken napolyon kendinden gayet emin sekilde hayatina cephe arkasinda devam eder. adadan kactiktan sonra birkac zafer kazanarak waterlooya gelmis napolyonun savastan once "hava cok guzel, kesin kazanacagiz" dedigi rivayet edilir keyifli keyifli. zaten sayica ustun olmasinin da gevsekligi vardir bu adamda. napolyon boyleyken, general wellington ise tam tersidir. sayica azdir, gorkemli ordu karsisinda gercekten korkmaktadir, prusya'dan istedigi yardimin gelecegini bilmemesi yuzunden de tedirgindir. prusya, fransizlara karsi buyuk bir antipati beslemektedir. ayrica 150 bin kisilik orduyu kumanda eden prusya komutani da napolyona giciktir, resmen kin beslemektedir. bunlar pozitif yanlari olsa da prusya'nin yardimi gondermesi demek savasin icine resmen dahil olmasidir. prusya kucuk bir yerdir ve boyle bir seyi yapmakla yapmamak arasinda kalir. nihayetinde sonuc "geldiler/gelmediler" olur.

savas, fransiz piyadelerinin atisiyla baslar. wellington ve napolyon kendinden emin bir bicimde sessiz sessiz izlerler bu savasi. yanindaki yardimcilari etrafa emirler yagdirirken, savasin tam da aleyhlerine cevrildigi anda prusya'dan gelen yardimi gorur. duk, sevinclenir. konak da gayet duzgun savunulmaktadir. ustelik bir de ordusuna 150 bin kisi daha eklenir. prusya ordusu napolyonun ordusuna kanattan girerler. olaylar olurken geceleyin yagmurun islattigi toprak balciga donusmus ve napolyonun suvarilerini neredeyse etkisiz hale getirmistir. buna ragmen balciktan kurtulabilen bazilari, ingiliz piyadelerinin uzerine dortnala giderler.

bu noktada anlatilmasi gereken bir kilit nokta da ingiliz piyadelerinin kare savunmasidir. bu savunmada kare seklini almis piyadeler savasa donuk ve elinde tufekli olarak suvarileri puskurturken, tam merkezde bir subay bulunarak piyadelere emir verir. suvarilerine duskun olan napolyonun, hatta savasin kaderini belirler neredeyse bu savunma. atlarin psikolojisi geregi kareli savunmaya sahip piyadeleri yarip gecemez ve suvariler oldurulur.

normalde prusyalilar gelene kadar napolyon kendinin savasi kazanma olasiliginin yuksek oldugunu dusunmektedir. konagi gecmis, kareli savunmayi gecmis, suvarilerinin absorve eden balcik gibi topragi gecmis, halen "eski gunlerim olacakti, na direk almistim sizi" falan diye laflar eder. prusya ordusunun da yardimiyla napolyon son secenek olarak o garip ama unlu muhafizlarini sahaya surer, cirit atmaya. hayvani prusya ordusunun yardimiyla duk'un istegi gerceklesir ve waterloo gece olmadan alinir. napolyon maglup sekilde ordusunu geri ceker. kimilerine gore napolyon bu savasi kibiri yuzunden kaybettiyse de kimileri hastaliginin ordusunu zayiflattigini soyler. rivayete gore fransiz ordusu ne taktik gelistirebilmis vakte sahip olmustur, ne de zemini inceleme sansina sahip olarak savasabilmistir.

dunyanin tarihinin en meshur savaslarindan biri olmasinin yani sira is napolyonun yok olusu olunca daha da onemli hale gelen savas, tarihin her dalinda epik anlatimlara konu olan bir tur efsanedir.^*

ek: tarih dunyasinda dondurulen "efendim napolyonun askeri eri, ati silahi iyi olaydi, mihlamisti velington'u" geyigine inanmamak da fayda var, ortada prusya'nin yardimi var, wellington'un savas deneyimi var.(bkz: ortada nane var ortada cikita muz var)

(hulusi acek - 11 Eylül 2007 02:12)

18 haziran 1815 tarihli, 19. yüzyılın en önemli savaşlarından biridir. öyle ki; avrupa'nın kaderi bu savaşla değişmiştir. napolyon, çoğu 18 yaşındaki çocuklardan oluşan ordusuyla ingilizleri tarumar etmekteyken ve ingiliz general wellington "ya akşam gelmeli ya da general bluecher" diyerekten son dualarını yaparken, almanları savaş meydanına sokmamakla mükellef olan fransız mareşal grouchy'i eken prusyalı general bluecher'in ordusuyla savaş meydanına gelmesi dengeleri napolyon'un aleyhine bozmuştur. son çare olarak seçkin muhafız süvarilerini savaş alanına süren napolyon'un, evlatları kadar çok sevdiği bu seçkin askerlerinin birer birer ölümlerini görmesiyle diz çöküp gözyaşlarına boğulduğu söylenir. neticede bu savaş napolyon'un son savaşı olmuştur.

bu savaşla ilgili olarak fransız mareşal grouchy'den de bahsetmek gerekir. waterloo savaşının kaderini değiştirebilecek büyük bir birliğin başında, savaş meydanından sadece 50 km. uzakta prusyalılar'ı aramaktaydı. napolyon'un ana planı prusyaylılar'la ingilizler'i birleştirmemek, önce ingilizler'i safdışı bırakmak, ardında da almanlar'a hadlerini bildirmekti. lakin, fransız mareşal grouchy çok büyük hatalar yaptı, onu çoktan eken prusyal'ı general bluecher waterloo ovasında napolyon'un karşısına gelmişti bile. işte savaşın bu en şiddetli anında sadece 50 km. uzakta bulunan mareşal grouchy yanındaki generallerin "waterloo ovasına gidelim, top seslerine doğru" teklifini her nedense ciddiye almamış, bütün avrupa savaşırken sadece 50 km. uzakta savaşın kaderini değiştirebilecek sayıda askerle yan gelip yatmayı başarabilmiştir. haberleşme imkanlarının çok kısıtlığı olduğu o dönemlerde genel bir kural vardı, "çok uzun sure emir gelmediğinde top seslerine ilerle." işte bu mareşal bunu da yapmayarak avrupa tarihini değiştirmiştir.

(macapapaz - 6 Kasım 2007 11:08)

bu savaş edebiyat camiasını da etkilemiştir. örneğin victor hugo sefillerde waterloo savaşından bahseder.

(avasas - 19 Mayıs 2002 22:26)

zafer kazandıktan sonra savaş meydanını teftiş eden general wellingtonun "yenilgiden sonraki en büyük trajedi zaferdir" veciz sözünü söylediği rivayet edilen savaştır aynı zamanda.

(reincarnative lizard - 20 Mayıs 2002 09:01)

beyaz zambaklar ülkesi'nde bu savaşın avrupa'nın sadece siyasi değil, aynı zamanda kültürel çehresini de değiştirdiği anlatılır. savaştan galip çıkan ingilizler, yıllardır napoleon'un işgali/tehdidi altında yaşamakta olan avrupa halklarının gözünde bir kahraman haline gelmişler ve kötü alışkanlıklarına kadar taklit edilmişlerdir. bu kötü alışkanlıklardan finlandiya da nasibini almıştır ve futbol delisi bir genç kuşağa kavuşmuştur. spor yapmaya karşı olmadığını ancak kör bir tutku halini alan futbol yüzünden finlandiya'nın gençlerinin okumak yerine top peşinde koşup, kolay yoldan ünlü olmaya çalışmasından duyduğu rahatsızlığı belirten yazar bu konuya bir bölüm ayırmıştır... bunu okuyunca aklıma direkt ikinci dünya savaşı ve amerika birleşik devletleri geldi... demek ki "kurtarıcı" olmak kendi kültürünü empoze etmek için ilk şartmış... hmmm

(altan camli - 28 Ağustos 2008 22:20)

wellington'un biyografilerinden biri bu savaş hakkında yapılabilecek en doğru yorumu yapmıştır. şöyle özetlenebilir: "napolyon wellington'un ispanya'da verdiği savaşları incelemeye tenezzül etmemişti, hatta bu savaşlarda wellington'un evire çevire benzettiği soult'un öğütlerini bile dinlemedi. bu yüzden napolyon savaş meydanına çıktığında, kare formasyonlarında ingiliz piyadesinin ne yapabileceğini bilmiyordu. onları daha önceki savaşlarda darmadağın ettiği kıta avrupasının yarım askerleri sandı. gerçekten de ingilizlerin yanında savaşan belçikalı ve hollandalılar napolyon'un beklediği gibi darmadağın oldu, ama çoğu ispanya'da demir dük'ün emri altında savaşmış ingiliz piyadesi, bazı birlikler son adamına kadar ölse de yerinden kıpırdamadı. napolyon hatasının bedelini önce tüm süvarileriyle, sonra tüm ordusuyla ödedi."

unutulmamalıdır ki zaferin yarı payı tam zamanında yetişerek napolyon'un son gücünü yok eden prusyalılarda ise, diğer yarısı da blücher yetişinceye kadar demirden bir duvar gibi dayanan wellington ve kırmızı ceketlilerinde idi.

(khuzdul of krsanthi - 12 Kasım 2008 15:31)

waterloo'da tam da savaşın vuku bulduğu ovanın göbeğine 1826'da bir aslan heykeli dikilmiştir (40 metrelik bir tepe doldurulmuş heykel için), bu aslanın evreni koruyacağı ve avrupa'da yeniden tesis edilen barışı simgeleyeceği iddia edilmiş olsa da 19 ve 20 yy'da avrupa'da neler olduğu malumdur.

aynı bölgedeki, savaşı anlatan panaromik bir çizimde (110 metreye 12 metrelik "life size" bir çizim) göze çarpan iki şey ingilizlerin meşhur kareleri ve napolyon'un askerlerinin en önünde yardırıyor olmasıdır. gerçi çizen abi de fransızmış adını unuttum şimdi...

edit: aslan heykeli hakkında detaylı bilgi için (bkz: butte du lion) ii. william'ın pek kıymetli oğlunun adı da yamulmuyorsam guillaume idi.

(agk - 9 Ağustos 2011 21:35)

protez diş piyasasına zamanın yeni soluğu olmuş savaş. ölen insanların ağzından dişleri alınmış ve yıllarca protezlerde at, eşek ve hipopotam dişleriyle beraber kullanılmış. takma dişlerin yıllarca waterloo dişleri olarak bilinmesinin sebebidir efendim.

(celalsalik - 13 Aralık 2011 12:15)

tarihte kayitli en buyuk yekpare suvari hucumunu iceren savas. imperial guard napolyon tarafindan son care olarak sahaya surulmeden evvel, michel ney 12000 civari suvariyle, tek bir piyade ve topcu destegi olmaksizin wellington^*un merkezine hucum etmistir.

bu hareketin futboldaki muadili rakip kaleye atilan servet cetin driplingidir.

(r7 - 20 Nisan 2013 21:35)

elbe adasindan yeni donmus imparator, hemen ordusun basinda paristen kuzey-kuzeydogu istikametinde yuruyuse gecmis, ayaginin tozuyla bir kac zafer kazanmistir. avrupalilari bir telas almistir. wellington duku komutasindaki bir ingiliz ordusu, bugun belcika sinirlari icinde bulunan waterloo ovasinda napoleon'u beklemeye baslar. bu sirada guneybatidan blucher komutasindaki prusyalilar da ayni yere dogru ilerlemektedir. imparator, fazla canini sikmaz hemen aceleyle bir plan yapar, ingilizleri yenecek, sonra ordusunun cephesini tam ters istikamete cevirip prusyalilari yenecek, sonra bi donus daha yapip isvece gidip bernadotte un hatirini soracaktir. sahip oldugu kuvvet ingilizlerinkine asagi yukari denktir, ancak gozunden kacan bir sey vardir: hava kosullari ve arazi sartlari. 18 haziran 1815 gunu safakla beraber saldirmayi planlarken ingilizlerle karsilastiginda saat 10'u gostermektedir ve askerleri son derece yorgundur. buna ragmen hucuma gecer, savas az cok ortada gitmektedir, ancak ingiliz suvarileri harcanmistir. sonra birden birsey olur ki o seyi kimse bilmemektedir, bi grup fransiz suvarisi hucuma kalkar. kare pozisyonu alan ingilizler icin durdurulmasi kolay bir atakdir bu ancak arkadaslarinin sikintisini goren diger tum fransiz suvarileri (10000 kilic) ayni anda hucuma kalkarlar. rusya seferi sirasinda kaybedilen suvarilerin eksikligi fazlasiyla hissedilmektedir. suvari komutani maresal michel ney imparatora bu durumu nasil aciklayacagini kara kara dusunmmeye baslar. o gun, ogle ile aksam arasi fransiz suvarisi 3 kez ard arda saldirir ve 3 kez geri puskurtulur. artik ne fransizlarin ne ingilizlerin suvarisi kalmamistir, savas ortadadir. wellington: "ya gece gelmeli ya da blucher" lafini eder, aha tam da o sirada fransiz birliklerinin tam yan tarafindan prusyalilar gorulur (once 30000, sonra 60000 kisi). konusma sirasi napoleon'dadir: "askerler, bu sabah bu savasi kazanma sansimiz yuzde doksandi. simdi yuzde altmistir, hala ustun durumdayiz." ve efsanevi imparatorluk muhafizlarini prusyalilarin uzerine surer. soz konusu muhafizlar canlarindan cok sevdikleri imparatorlarinin emriyle birer birer waterloo ovasina duserler. artik ne napoleon'un ne ingilizlerin ne de prusyalilarin askeri kalmamistir. napoleon "ah austerlitz'deki askerlerim burada olacakti o zaman gosterirdim ben size" diyerek geri cekilmeye baslar. bu sirada bernadotte komutasindaki isvec ordusu kendisine dogru ilerlemekte, bir rus ordusu da paris'e dogru yola cikmaya hazirlanmaktadir. bu, nopolen'un yonettigi son savastir.
devami icin;
(bkz: ste helena)

(jean baptiste jules bernadotte - 20 Mayıs 2004 00:33)

üzerinden 199 yıl geçmiş olmasına rağmen günümüzü hala etkileyen, kendinden sonra gelecek her tarihi olayın bir şekilde belkemiği sayılan, avrupa tarihinin tam anlamıyla mihenk taşı olmuş bu 6 saatlik savaşta neler oldu neler bitti, bir göz atmadan gitmeyin.
18 haziran 1815 tarihinde gerçekleşen ve fransa imparatoru napolyon’un son savaşı olan waterloo’yu 199. yılında anmadan geçmeyelim.

1 - napoleon bonaparte
imparator, kendi hakkında seksen maddelik bir liste yapılsa da yine çoğu şeyin eksik kalacağı bir kişiliktir. bugün napolyon, dünyada herkesin bildiği, herkesin bir özlü sözünü duyduğu, fransız ve dünya tarihine kattığı şeyleri halihazırda günlük yaşamda kullandığı bir marka. tarihin en ünlü üç generalinden biri olması yanında, kullandığımız metrik sistem, medeni kanun gibi pek çok şeyin planlayıcısı da kendisi olunca, kazandığı ün, şan, şöhret boşuna değilmiş diyoruz. adam gencecik bir topçu subayı iken toulon kuşatması’nı yarıyor, üstüne çevrilen entrikaları boşa çıkarıp, italya’yı işgal eden ordunun başında sivriliyor, yukarıda da gördüğünüz arcole köprüsü’nde elde bayrak düşmana hücum edip ne hikmetse sağ kalıyor. oradan mısır’a kadar gidip piramitlerin gölgesinde savaş kazanıp suriye sınırından geri dönüyor, yetmiyor tarihin en parlak zaferi sayılabilecek austerlitz’te üç imparatorluk ordusunu harcıyor. tacı papa’nın elinden alıp kendi kafasına geçiriyor, rusya üzerine yürüyüp moskova’yı alan tek batılı general oluyor. ancak dönüşte ordusunu rus kışına kurban veriyor. ruslar üstüne ancak ondan sonra çullanabiliyorlar.

2-arthur wellesley
her yerde karşımıza wellington dük’ü ya da kısaca wellington olarak çıkan bu arkadaş karşısında napoleon olmasaydı ne olacaktı, nasıl tanınacaktı söylemek çok zor. arthur wellesley, “napoleon’u waterloo meydanında kim yendi?” sorusuna en sık verilen cevaptır. waterloo meydanı’nda savunmada olan taraf kendisidir. emrindeki üç ülkenin kuvvetinden oluşan bir koalisyonu yaklaşan grande armeé’ye karşı konumlandıran, savaşın nerede olacağına karar veren, isminin de waterloo olarak anılmasının baş müsebbibi kendisidir. zira kendisi savaşlarına bir gece önce kaldığı yerin ismini vermeyi şiar edinmiştir. eğer tam coğrafi bir kesinlikle söyleseydik, braine le’alleud savaşı falan dememiz gerekirdir ki, waterloo zaten daha kolaydır. iyi etmiş.

son olarak hakkını vermek gerekir ki, napoleon saldırıda ne derece bir ekolse, onun savunmadaki muadili wellington’dur. yani waterloo meydanı’nda kafa kafaya çok büyük starlar çarpışmıştır. diğer taraftan aralarında doktrinsel farklılıklar da yok değildir. mesela wellington, rakibi napoleon’un aksine askerlerini pek sevmez saymaz. eğer kendilerinden bahsedecekse, “scum” (serseriler) olarak bahseder. diğer taraftan napoleon ile kendi askeri arasında her zaman ulvi bir aşk vardır.

3 - von blücher
blücher, tam adıyla söylemek gerekirse de wahlstadt prensi, prusya feldmareşali gebhard leberecht von blücher, savaş meydanındaki büyük ihtimalle en yaşlı kimsedir. aynı zamanda da ilginç bir şekilde en kilit roldedir. waterloo savaşı’ndan iki gün önce napoleon karşısında büyük denilebilecek bir dayak yemiş (bkz: ligny) ve geri çekilmiştir. napoleon daha sonra mareşali grouchy’yi, von blücher’in peşinden onu kovalasın, asla waterloo’ya gelmesin wellington ile birleşemesin diye gönderecektir. ama tam da onun isteğinin tersine savaşın orta yerinde von blücher doğudan beliriverecektir. daha da fenası grouchy onu o sıralarda hala güneyde bir yerlerde ordunun üçte biriyle falan arayacaktır.

von blücher’in favori emri vorwärts! (ileri) dir. bu yüzden kendisine “mareşal vorwärts” denir. öyle uzun ince planlamaya falan girecek zamanı yoktur. geçkin yaşında zaferi oturup planlamak pek ona göre değildir zaten. düşmanı gördüğünde “merhamet göstermek yasak! göstereni vurun! vorwärts!” şeklinde savaş sanatına yaklaşımı fransızlara waterloo’da kötü bir sürpriz olacaktır.

4 - fontainebleu anlaşması
napoleon moskova’ya yürüdü ama ordusu yolda telef oldu demiştik. cidden 422 bin kişiyle rusya’ya girip, kesin bir sonuç alamadan kışın ayazında geri dönmeye kalkması yüzünden fransa’ya o anlı şanlı ordudan 10 bin kadarı varmıştır. bunu gören avrupa devletleri de kendisini harcamak için fırsat bu fırsat diyerek 6. koalisyonu oluşturmuştur. napoleon’da kısa sayılacak bir sürede orduyu tekrar 400 binlere çıkartıp lützen ve bautzen savaşlarında müttefiklere çok ağır bir sopa çeker. kısa bir ateşkes ve dinlenmeden sonra dresden savaşı’nda kendisinden çok daha kalabalık müttefikleri yine ezer. adamı böyle orduyla durdurmak falan çok zordur. ama nitekim ne yapar eder başarırlar, 191 bin kişilik fransız ordusunun üzerine 300 bin kişiyle gidince leipzig savaşı’nda (1813) fransa yenilir. müttefikler de hiç boş bırakmadan paris’e kadar gelirler. fontainebleu adında bir anlaşmayla napoleon’u tahttan çekilmeye zorlarlar. akdeniz’deki elbe adası’nda sürgüne yollarlar, fransa’nın başına da ihtilalden kafalarını kurtarmış bourbon monarşisi’nden arta kalanları geri getirirler.

5 - elbe adası
istemeye istemeye gittiği sürgün napoleon’a pek yaramaz. orada rahat huzur bulamaz. hem uğruna ölüp bittiği fransa’nın başına yine peruklu bourbonlar gelmiştir, hem de ikiye tek yakalasa affetmeyeceği müttefik koalisyonları altıdan az ülkeyle gelmez olmuştur. napoleon, elbe adası’nda planlarını yapar; vaktinin geldiğini düşündüğünde gizlice sürgünden kaçarak fransa’ya gelir. bu aşamada generalleri, mareşalleri, ordusu hepten bourbon monarşisi’ne sadakat yemini etmek zorunda kalmıştır. yani dönerse kendisine ne olacağı biraz meçhuldür. ama napoleon bunu pek takacak bir yaradılışta değildir.

6 - 100 günlük hükümdarlık
napoleon yolda gördüğü karşısına çıkan her üniformalı askeri arkasına katarak paris’e doğru yola çıkar. fransa kralı da “kendisini esir alsın, alamıyorsa da bari vursun” diye napoleon’un eski mareşali michel ney’i o yöne gönderir. michel ney, napoleon’un karizmasına karşı duracak adam değildir. askerler de efsane imparatoru karşılarında görünce bağırıp çağırmaya diz çökmeye başlayınca fransa’nın kaderi grenoble’da çizilir. michel ney ve tüm ordusu napoleon saflarına katılır, kısa zamanda tüm fransız ordusu da kendisini izler. bourbon monarşistleri fransa’dan kaçar. imparatorluk yeniden tesis edilir.

bu noktada napoleon, paris’e varmadan altı gün önce toplanan viyana kongresi, napoleon’u kanunsuz ilan etmiştir. ardından da 7. koalisyon ordusunu toplamaya başlarlar. karara da bir göz atarsak adamlar hırslarından fransa’ya değil dümdüz napoleon’a savaş açmışlardır. tarihte beş altı devletin bir araya gelip, bir insana savaş açmasının bir eşi daha yoktur. işte öyle bir adamdır napoleon.

bu hükümdarlık dönemi waterloo savaşı’na kadar 100 gün sürecektir. o sırada fransa seferber olur, ordu tekrar göreve çağrılır.

7 - fransız imparatorluk ordusu
fransız ordusunu (grande armeé) dönemdaşı diğer ülkelerden ayıran bir numaralı özelliği meritrokrasisidir. yani bu ordunun komutanları ingiliz, avusturyalı, prusyalı akranları gibi soylu doğdukları için komutayı almıyorlar, hakettikleri için, savaşta başarı gösterdikleri için rütbe alıyorlardı. fransız emir komuta kademesi bu yüzden diğerlerine fark atacak kadar efektifti. fransa ihtilalden sonra vatandaşlık, ulusal görev gibi kavramları su yüzüne çıkardığı için de her vatandaş belli sürelerde askere alınıyordu. ingiliz ve prusya paralı (prusya için insan kaçırmalı dağa kaldırmalı da desek yanlış olmaz) askerlerine göre fransa sahaya deli gibi asker çıkartabiliyordu. grande armeé askerleri waterloo başlayacağı sırada on yılı aşkın süredir zaferden zafere napoleon’u izliyor haldeydiler. bunun da yanında napoleon topçu ekolünden geldiği için “grandes batteries” dediği aşırı sayılarda topla savaş meydanına çıkıyor, rakibine saldırmadan önce onu ezici bir bombardımanla yıpratıyordu. zira kendisi de nihayetinde “tanrı savaşta iyi topçunun olduğu tarafta savaşır” demiştir. iyi topçu da her zaman grande armeé’dir.

8 - koalisyon ordusu
waterloo savaşı’nın sabahı wellington’un emrinde 71 bin askerlik bir kuvvet bulunuyordu. bunun da 28 binlik bir kısmı hollanda orange prensi willem’in emrindeki ı. kolordudaydı. bu, ingiliz ağırlıklı karma bir orduydu.

9 - ligny
ligny savaşı, waterloo’dan iki gün önce 16 haziran 1815’te olmuştu. napoleon bu savaşı kazanmış da olsa ligny kelimenin tam anlamıyla taktik bir zafer ve stratejik bir yenilgidir. prusya ordusu 20 bin ölü ve yaralı vererek savaş meydanından ayrılmış, ancak büyük bir kısmı işler halde düzenli çekilmiştir. iki gün sonra bu birlikler waterloo’da pivot bir rol oynayacaktır. ligny’de prusya ordusunun kaçmasına izin verilmese, waterloo’da iki gün sonra bir ingiliz yenilgisi çok muhtemeldir. öyle olmuş olsaydı o zaman da avrupa haritası şu anda bildiğimizden herhalde çok değişik bir şey olurdu.

10 - waterloo
waterloo meydanı şu an dümdüz olsa da resimde gördüğünüz anıt (butte de lion) yapılmadan önce “reverse slope” denilen duvarı düşmana dönük minik yokuşlar içermekteydi. wellington’un en sevdiği şey olan askerlerini ters yokuşun arkasına saklamak bu arazide çok muhtemel olduğundan paris ile brüksel arasında napoleon ile karşılaşacak bir çok yer olmasına rağmen wellington’un ilk tercihi burası olmuştur. ingiliz ordusu waterloo meydanı sayesinde fransız bataryaları tarafından yıpratılamayacaktı. wellington,waterloo’yu seçince yine de rahat edememiştir zira savaş sabahı saat 2’de uyanmış, günün ilk ışıklarına kadar eşine dostuna mektup yazmıştır.

11 - yağmur
napoleon, waterloo meydanına vardığında bir gece önce patlayan fırtına ve sağanak, savaş alanında sulu çamur izleri bırakmış; askerlerin ve özellikle topların ilerlemesini çok yavaşlatmıştı. napoleon fırsatı kaçırmamak için saldırı emrini vermek istemiş ancak mareşalleri napoleon’u ikna etmeyi bilmişler. bu sayede öğlen sıcağında çamur biraz kuruyuncaya kadar iki ordu birbirine öylece bakmıştır.

yağmur ingilizlere de çok yaramıştır zira fransız howitzer mermileri çamura gömülüp patlayınca şarapnellerini saçıp beklenen etkiyi verememeye başlamıştır. fransız tarafından ise bu tip mühimmatlar tam askerlerin ortasında patlıyor gibi göründüğünden fransız topçusu ve dolayısıyla napoleon toplarla büyük bir kıyım yaptığını falan düşünmüştür. aslında tabii ki yoktur öyle bir şey.

12 - hougoumont
hougoumont alçak yere konuşlanmış fransız ordusu ile yokuşun arkasında bekleyen ingiliz-hollanda güçleri arasında bir garip çiftlik evidir. nitekim yapan mimarın babasına rahmet, adam binayı öyle bir tasarlamıştır ki sanki şurada bir savaş olsa da içine girip bir savunsak diye dizayn edilmiştir. wellington’da savunma nedir bildiğinden içeri üç bölük muhafız ve bir bölük de prusyalı “rifles” yollamıştır. bu tüfekçiler yivli namlular kullandığından hougoumont’u almaya gelen fransızlara çok abartı kayıplar verdirirler. hougoumont alınamadığı müddetçe de ingilizlerin siper aldığı yükseltinin yakınlarına gelme ve manevra yapma şansı kalmaz. bu müstahkem mevki akşamüstüne kadar fransız askerlerinin gelip gidip cesetler bıraktığı bir yere dönüşür. iki kere fransızlar tarafından ele geçirilir ancak bugün buckingham sarayı’nın önünde ayı postlu şapkalarıyla tanıdığımız coldstream muhafızları tarafından tekrar alınır.
hougoumont, tarihte herhalde uğrunda en fazla insanın öldüğü çiftlik olsa gerektir.

13 - ilk fransız piyade hücumu
hougoumont üzerine baskı sürerken imparator ilk dalga piyadesini ingiliz merkez cenahına gönderir. fransız büyük bataryaları da bu sırada düşman merkezini dövmektedir. ancak düzgün nişan almak için geride kalmışlardır. ilk dalga piyadenin başını çeken d’erlon, wellington ile ispanya’da karşılaştığı için onun klasik piyade savunma tekniklerini hatırlamaktadır. wellington kısa mesafede çok yüksek yoğunluklu tüfek ateşiyle ön sırayı moralman kırarak askerin çekilmesini sağlamakta; yaklaşan düşmanın gücünden ziyade moraline oynamaktadır.

d’erlon, klasik 9 sıra piyade ve onu geriden izleyen bölük sistemi yerine dipdibe neredeyse kesintisiz bir piyade akışıyla ingilizlerin siper aldığı yokuşa uygun adım gider. kendisini bu sırada tepenin ardında 6 bin piyade beklemektedir. menzile girildiğinde bir anda tüm silahlar gürlemeye başlar, waterloo artık başlamıştır. fransız piyadesi, ingiliz merkezde bir gedik açar ancak bunu suistimal edemez. açılan gediği ingiliz generali thomas picton doldurur. ancak kendisi de yokuşu tırmanan fransızlara saldırınca canından olur. d’erlon, sol tarafının çatırdamaya başladığını görünce askerlerini geri çekmeye başlar.

napoleon bu sırada oturduğu yerden doğuda bir hareketlenme görmüştür. altıncı hissi ona gördüğü hareketin prusya ordusu olduğunu söyler; haklıdır. yaverine hemen mareşal grouchy’e topların sesine gelmesini yazdığı bir emri iletir. nitekim grouchy o sırada bir yerlerde hayali prusyalıları kovalamaktadır. emri akşam saat 18’e kadar falan alamayacaktır.

14 - ingiliz ağır süvari hücumu
ortada bir anda boşluk oluşunca koalisyon gücünün süvari komutanı uxbridge, nedenleri bugün de tam anlaşılamayan bir sebepten , büyük ihtimalle çok ağır baskı altındaki ön hat piyadesini rahatlatmak için iki süvari tugayıyla beraber hücuma kalkar. bu süvariler de belirtmek gerekirse o sırada avrupa’daki akranlarından çok daha iyi eğitim görmüş, daha cins atlara sahip çok daha elit bir güçtür. 2650 süvarinin içinde sadece beyaz atlara binen çok prestijli scot’s greys tugayı da bulunuyordu.

nitekim bu süvarilerin bütün eğitimlerine, güzel atlarına, ekipmanlarına rağmen wellington süvariden had safhada rahatsızlık duyan bir komutandı. “süvari subaylarımız her şeye dörtnala girişmek gibi bir yeti kazandılar. hiç durup etraflarına bakmıyorlar, vaziyeti değerlendirmiyorlar, düşmana manevra yapmıyorlar, ihtiyat bile olmuyorlar” şeklinde sitem ediyordu. tam da sitemine karşılık gelecek bir şekilde fransız süvarisi bu hücumu karşılamaya gitti. fransızlar daha kötü atlara sahip de olsalar, daha büyük sayılarda atlıyla daha efektif çarpışmayı yıllar içinde öğrenmişlerdi. mızraklı chevaux-leger taburlarının ingiliz hücumunu karşılamasıyla saldıranlar arasında çok ağır kayıplar meydana geldi.

15 - fransız süvari hücumu
saat 16:00 sıralarında michel ney, ingiliz merkez hattında bir hareketlenme fark etti. bunu ingiliz ağır süvarisinin ardından gelen fransız karşı saldırısının yarattığı bir zayıflık ve geri çekilme başlangıcı olarak görerek suistimal etmek istedi. nitekim o ana kadar hiç ortaya sürülmemiş olan fransız ağır süvarisi de bu plana eklenince ortaya 9600 atlının bir seferde hücuma kalkması gibi olağanüstü bir manzara çıkmıştı. o ana kadar bir savaşta kaydedilen en büyük ikinci süvari (1.si ikinci viyana kuşatması) hücumu buydu.

o sıralarda hücumu karşılamak üzere bekleyen bir asker, günlüğüne sonradan şöyle yazmış:

“saat 4 sularında önümüzdeki düşman topları bir anda sustu. ve bir anda sürüler halinde toplanmaya başlayan süvarileri gördük. o anda bunu görmüş olan kimsenin sonraki hayatında bir daha asla unutamayacağı korkunç bir ihtişamla hücuma kalktılar. uzaklarda bir yerde, tek bir hat halinde sürekli hareket ederek, fırtınalı bir havadaki bir deniz dalgası şekline büründüler. yaklaştıklarında altımızdaki toprak artık durmaz bir şimşek halini alan uğultudan ötürü titriyordu. içimizden herhalde böyle hareket eden bir kütleye hiçbir şey karşı koyamaz diye düşünüyorduk. işte onlar, meşhur cuirassier’ler, hepsi de eski görmüş geçirmiş, kendilerini avrupa’nın her savaş meydanında kanıtlamış askerlerdi. korkulacak kadar kısa zamanda yirmi yard kadar yakınımızdaydılar. imparatorun adını bağırıyorlardı ‘vive l’empereur!’… daha sonra da “süvariyi karşılamaya hazırlan!” emri verildi. ön hatta ayakta duran herkes süngülerden yapılma çelikten bir duvarı, titremeyen ellerle cuirassier’lere sunarak diz çöktü.
-yüzbaşı rees howell gronow.

kare düzeni oluşturarak atlılara karşı kendilerini başarıyla savunan ingilizler, fransız atlılarına yüzde 47 gibi oranlarda zayiat verdirmiştir.

16 - prusya 4. kolordusunun ortaya çıkması
savaşın herhalde en kötü anında fransız süvarisi harcanmış, hiçbir ihtiyatı kalmamış olduğu bir durumda doğudan prusya birlikleri saldırıya geçti. imparator savaşın bu noktasında kendi imparatorluk muhafızları hariç her piyade ihtiyatını savaşa sürmüştü. şimdi sağ cenahından yoğun bir baskı girmeye başlamıştı. napoleon, genç muhafızların önüne atını sürüp savaşın geçeceği plancenoit köyü’ne yollamadan onlara şöyle dedi:

“askerler! sabahleyin zafer kazanma şansımız yüzde 90’dı. şimdi yüzde 60’tır. hala üstün durumdayız.”

ve iki eli ingilizlerle kanda olan fransızlar, prusyalıları karşılamaya böylece plancenoit’ya dönerler.

17 - plancenoit
saat 16:30‘da prusya 4.kolordusuna bağlı 15. tugay plancenoit köyüne tam hücuma geçer. napoleon genç muhafız alayını lobau komutasında plancenoit’ya gönderir. 15.tugay kararlı bir süngü hücumuyla lobau ve kuvvetlerini köyden atar. sonra frichermont yükseltisine doğru yürüyerek atış insiyatifi kazanırlar. fransız chasseur taburu’nu da 12 funtluk topçuyla kırdıktan sonra lobau geri çekilir. napoleon bunun üzerine bütün 8 tabur genç muhafızı lobau’ya takviye olarak gönderir. genç muhafızlar çok kanlı bir çarpışmadan sonra köyü geri alırlar. lakin elde tutacak güçleri kalmamıştır. napoleon son ihtiyatı olan orta ve yaşlı muhafızları da köye boşaltır. onlar da o kadar elit askerlerdir ki tek bir el ateş etmeden sadece süngüyle prusyalıları def ederler.

18 - imparatorluk muhafızları’nın hücumu
sağ kanat dengelendiği, wellington’un da merkezi tamamen açıldığı için napoleon elinde kalan son kartını oynar. o güne dek hiç yenilmemiş ve hiç kaçmamış imparatorluk muhafızlarını (le garde ımperiale) yedi tabur olarak savaşa sürer. muhafızların görünmesi orduya yeni bir canlılık getirir. zira yaşlı muhafızlar napoleon’un çocukları gibidir. kırk yaşın üzerindeki bu en deneyimli askerler yoğun tüfek ve canister ateşi altında ingiliz merkezine yüklenirler. ilk yarattıkları etki korkunçtur. bombardımandan ve tüfek ateşinden bitap düşmüş olan ingiliz muhafızları geriye doğru çekilirler. ancak wellington tehlikeyi daha muhafızlar yürümeye başlarken görmüştür. eli silah tutan herkesi meşhur yokuşunun arkasına silah doldurtup yere yatırır. yaşlı muhafızlar merkezi kırdık sanarak yokuşu tırmanıp tepesine geldiklerine ingilizler ayağa kalkarak çok yoğun bir yaylım ateşiyle ilk bel sırayı düşürürler. muhafızlar direnir ancak ilk anlık şaşkınlığı üzerilerinden atamazlar. çok yoğun zayiat verip çekilmeye başladıklarında fransız ordusunda moral sıfıra iner. zira yaşlı muhafızların kaçtığını daha gören duyan olmamıştır. onlar da kaçıyorsa bu iş bitmiştir diye düşünülür.

muhafızlar kaçmaya başladıkları zaman wellington, atı copenhagen’in üzengileri üzerinde doğrulur, şapkasını çıkarıp öne arkada sallar ve hücum işareti verir. birleşik prusya, hollanda ve geriye ne kaldıysa ingiliz ordusu, fransız ordusuna son bir hücuma kalkar.

fransa böylece yenilir.

19 - sonuç
savaşın hemen sonunda ingilizler kaçmayan ancak teslim de olmayan yaşlı muhafızlara artık savaşın bittiğini, silahlarını indirmelerini telkin eder ancak muhafızlar ölmeyi seçer. “la garde meurt, elle ne se rend pas!” (muhafız ölür teslim olmaz) diyerek silahlarını ingilizlere doğrultur, vurulurlar.

fransız ordusu, 51 bin kişiyle geldiği meydanda 28 bin ölü ve yaralı, 8 bin esir ve 15 bin kayıp bırakır. ingilizler ve müttefikleri hollandalılar 17 binlik ordularından 3500 ölü, 10.200 yaralı, 3300 kayıp verirler. prusyalıların 7 binlik kolordusunun 1200'ü ölü, 4400’ü yaralı, 1400’ü kayıptır.

bu da öyle bir savaş alanı zayiatıdır ki o sayıya ulaşmak için 15 saat boyunca her beş dakikada bir tam yüklü bir jumbo jetin düşmesi ve kimsenin kurtulamaması gereklidir.

savaş imparatorluk fransa’sının sonudur. napoleon birkaç çekilme harekatıyla paris’e kadar ulaşmış, daha sonra hms bellerophone’a binerek teslim olmuş ve ingiltere’ye götürülmüştür. ancak karaya çıkmasına izin vermezler. gemide bir süre tuttuktan sonra artık asla kaçamayacağı bir yere, atlantiğin ortasındaki herhangi bir kara parçasına en uzak olan adaya, saint helena’ya sürerler. napoleon, 1821’de burada ölür. fransızlar 1840’ta napoleon’un cenazesini almak için adaya gelirler ve mezarını açtıklarında hiç bozulmadığını fark ederler.

20 - günümüzdeki önemi
waterloo, savaşın olduğu güne kadar adını sanını kimsenin bilmediği arpa eken, bira üreten bir kasabayken bugün amerika’da 32, ingiltere’de 8, avustralya’da 4, kanada’da 3, hong kong’da 2, almanya, yeni zelanda ve sierra leone’da 1 adet waterloo kasabası bulunmaktadır. nedenini anlamak da zor değil. bu, avrupa’nın kaderinin bir günde yazıldığı bir savaştır. bunun yanında dünya savaşları ve waterloo’dan daha fazla cana mal olmuş olaylar da yok değil. onlar’da elbette waterloo savaşı kadar mühim ancak bir günde olup biten ve dünya tarihini bu kadar etkileyen bir olay bulmak da öyle kolay değil.

napoleon neden yenildi sorusuna cevap bulmak da 1815’ten bu güne her tarihçiyim diyen insanın laf etme yükümlülüğünü hissettiği bir hal olagelmiştir. sebepler çok ancak en şairane olanıyla listeyi bitirelim. akılda kaldığı kadarıyla :

napoleon neden yenildi?
ortalığı bataklığa çeviren lanet yağmur yüzünden mi?
ordusu kalmayan, teslim olmak üzere olan wellington yüzünden mi?
savaşa gelmeyen, hiç savaşmayan blücher yüzünden mi?
hayır.
tanrı yüzünden!
waterloo’dan galip ayrılan bir bonaparte….

victor hugo

(alıntı)

(daphne aria - 19 Haziran 2014 17:21)

napolyon (fransiz) ve wellington (ingiliz) komutasindaki iki ordu arasinda 18 haziran 1815'te cereyan eden onemli sava$. napolyon yenilir, fransa'nin avrupa hakimiyeti sona erer.

(tsan chan - 15 Eylül 2001 06:51)

ingilizlerin kare savunması me$hurdur, zannımca bu sava$ı kazandıran hareket olmu$tur. fransız süvarisine kar$ı koyabilmek için ortada bir subayın bulundugu ve ön sıralarda süngü hemen arkasında ayakta duranların tüfek kullandıgı bir savunmadır. karenin 4 kenarı $eklinde duran askerlerin yüzü sava$ alanına dönüktür, subay karenin merkezinde emir vermektedir. yaptıgı bu savunma napolyon'un en önemli birimi olan süvarilerini alt edecektir.

(dempsey - 15 Eylül 2001 12:52)

ayrıca napolyon un bu savaşı kaybetmesinde, kendisinin "hava çok güzel olacak" tahminine karşın bir gece önce yağan sağanak yağmurun büyük etkisi vardır. bu sebeple napolyon ordusu toplarını çamurda ilerletmekte zorlanmış ve piyade ve süvarilerine gerekli takviyeyi zamanında sağlayamamışlardır...

(hmmm - 15 Eylül 2001 13:36)

waterloo'daki ingiliz birliklerinden biri mısır'da da fransızlarla savaşmış. bu savaşta iki yandan da çevrilmişler. mevcutlarının yarıdan fazlasını kaybetmelerine karşın kuşatmayı yarıp çıkmayı başarmışlar. waterloo'da da sarılıyorlar, bir çavuş "iskenderiyeyi hatırlayın" diye bağırıyor. tarihçiler savaşın dönüm noktalarından biri olarak kabul eder bu seslenişi.

bu birlik bugün şapkalarına taktıkları kokartın bir boy küçüğünü şapkalarının arkasına da takarlar. iki kez, iki taraftan kuşatılıp, ikisinden de galip çıkmalarının anısına.

(burali - 16 Eylül 2001 00:01)

waterloo da napoleon un mağlup edilmesinin en önemli sebeplerinden biri de napoleon un artık eski genç ve dinamik adam olmamasıdır. napoleon bu dönemde hemoroid^* olduğundan uzun süreli ata binememektedir ve sık sık savaş alanından uzaklaşmak zorundadır. yine böyle savaş alanından uzaklaşmış olduğu bir anda fransız süvarileri ingliz askerlerinin yavaş yavaş çekildiğini fark eder mareşal ney hemen durumu merkeze bildirir ve kendi süvarilerini hücuma hazırlar, napoleon olay mahalinde olmadığından kumandanlar mutabakata varamazlar bunu gören ney bu fırsatı kaçırmamak için hücum emri verir kumandanlar hücumda mutabık olmadıkları için mareşal ney e piyade desteği vermezler böylece mareşal ney sadece kendi komutasındaki birliklerle^* hücuma geçer. ama düşman hatlarına vardığında bunu bir tuzak olduğunu anlar fransız süvarilerini bir tepenin arkasına saklamış çok sayıdaki ingliz piyadesi karşılar ünlü kare taktiği bu sırada uygulanır. mareşal ney bu dönemde fransanın en cesur adamı ünvanını kazanmış bir insan olarak saldırıya devam eder ve nihai olarak fransız süvarileri imha edilir. napoleon savaş alanına döndüğünde durumu görüp kumandanlarına patlar ama yapacak bir şey yoktur napoleon kalan piyadelerinin büyük bir bölümünü artık ortaya çıkmış olan ingliz piyadelerinin üzerine manevra yaptırır amacı dar alanda kitlenmiş ve bir hat oluşturmamış (bir birinden bağımsız gibi gözüken kareler şeklindedirler) ingliz piyadesini çevirmektir ama tam bu anda wellington un isteği olur ve gece gelmez ama prusya ordusu gelir böylece iki ateş arasında kalan fransız ordusu savaş alanını koalisyon kuvvetlerine bırakır.

(enk - 20 Eylül 2005 02:45)

waterloo ile pek çok savaş tarihçisinin iddiası şudur:
bu savaş 1815 yılında değil de 5-10 yıl önce olsa napoleon bu savaşı asla kaybetmezdi. yenilginin sebepleri ise hastalığı, yaşının ilerlemesi dolayısıyla eski gözüpek kararlarını verememesi ayrıca diğer fransız mareşallerinin beceriksizleri.
ayrıca bu savaştaki ingiliz ordusunda hollandalı askerler de vardır.. fakat bunların çoğu deneyimsiz milislerdi..

(reginleif - 9 Kasım 2005 02:02)

savaş sırasında napoleon iyice hastalandı. mide rahatsızlıkları iyice arttı. zaten geceden uykusuzdu ve basuru da iyiden iyiye azmıştı. götünün üstüne zor oturuyordu. bazı tarihçiler, napoleon'un rahatsızlıklarının had safhaya ulaşmasının, savaşın kaybedilmesinde oldukça önemli yer tuttuğunu belirtirler.

(kirmizi kalem - 21 Aralık 2005 02:03)

surada vuku bulmustur: http://maps.google.co.uk/…297471,13.886719&t=k&om=1

(kezzy homeros - 6 Temmuz 2006 11:26)