string theory fizikcilerine gore ula$ilabilecek son boyut.. soyle ki,

sifirinci boyut evrende boyutsuz bir nokta olarak kabul edilsin..

birinci boyut 2 noktayi birle$tiren cizgi olmaktadir.. sadece uzunlugu vardir..

ikinci boyut bu cizgiden cikan ve ucuncu bir noktaya birle$en ba$ka bir cizgi yardimiyla olu$turulabilir..

ucuncu boyut ise iki boyutlu bir cismin bukulmesiyle olu$turulabilir.. mesela gazete kagidini iki boyutlu kabul edersek, bu kagidi uclarindan tutup birle$tirdigimizde 3 boyutu elde etmi$ oluruz.. sadece 2 boyut algilayabilen bir bocegin bu kagidin uzerinde yurudugunu du$unelim.. yuruyus ona hala 2 boyutlu gorunecektir ve ba$ladigi yere geldiginde sanki bir noktadan digerine i$inlanmi$ gibi hissedecektir..

dorduncu boyut bilindigi uzere zamanin katkisiyla olu$maktadir.. yani bir noktanin $u andaki konumuyla, gelecekteki konumu arasindaki cizgi 4. boyuta cizilmi$tir.. yani kendinize 4. boyutta bakabilme imkaniniz olsa idi embriyo halinizden mezardaki halinize kadar olan bir cizgiyi gormu$ olurdunuz.. eger 4. boyutu bukup uclarini birlestirirsek siz de bir onceki bocek gibi bir noktadan digerine i$inlanmi$ gibi hissedecektiniz.. yani oldugunuz anda dogdugunuz noktada olacaktiniz..

isler 4. boyuttan sonra biraz karma$ikla$iyor tabi.. zaman duz bir cizgiyse bu cizgiden yapilabilecek tum sapmalar 5. boyutu olu$turmakta.. yani hayatiniz boyunca aldiginiz her karar ve sizi etkileyen her faktor sizin icin yeni bir gelecek olu$turmakta.. 5. boyut ise tum bu olasi geleceklerin toplamina verilen ad oluyor.. yani bir agacin govdesinde ba$ladiginizi du$unursek ya$aminiza.. yukari dogru gittikce yolda yuruyeceginiz dallari secerek kendinize bir hayat cizgisi olu$turuyorsunuz.. yani 4. boyutta bahsettimiz dogumdan mezara kadar bir cizgi.. ancak 5 boyutlu algilayabiliyor olsaydiniz sadece dogum ve olum arasindaki cizgiyi degil.. tum agaci gorebiliyor olurdunuz.. yani tum olasi geleceklerinizi..

yine agac ornegine bakarsak.. tum agaci gorebildiginizi du$unuyoruz bu sefer.. yani tum olasi geleceklerinizden haberdarsiniz.. ancak tum bu geleceklerden farkli bir gelecege gitmek istiyorsunuz.. agacin govdesine ne kadar geri donerseniz donun hic bir hayat yolu sizi bu sonuca ula$tirmiyorsa yeni bir agaca ihtiyaciniz var demektir.. bu yeni agac ve sizin ula$tirdigi nokta 6. boyutta olacaktir.. yani 5. boyutu bukup tekrar cocuklugunuza gidip agacin govdesinde yapacaginiz degisikliklerin birinin sizi bu 6. boyuta ula$tirmasini bekleyebilirsiniz..

7. boyuta geldigimizde artik evrensel olcude konu$mamiz gerekiyor.. yani $u ana kadar bahsettimiz tum olasiliklari kapsayacagiz.. tum olasi gelecekleri kapsamamiz icin ise evrenin ba$ladigi ana donelim.. bu andan evrenin tum olasi sonlarina dogru cizgiler cizersek onumuze sonsuz sayida cizgi cikacaktir.. yani bundan onceki 6 boyutu da kapsayan tum olasi gelecekleri iceren sonsuz sayida evren ya$am cizgisi.. buna kisaca sonsuzluk dersek.. diyelim ki bu sonsuzluk1 noktasi olsun.. bu nokta 7. boyutta bir noktadir ve bizim evrenimizdeki tum olasi zaman cizgilerini kapsamaktadir..

eh gelelim diger evrenlere.. bizim evrenimiz belli ko$ullar altinda olu$mu$ kendine ozgu kurallari olan bir sonsuzluk1 noktasi ise ba$ka $artlarda olu$mu$ ba$ka kurallari olan diger evrenler de var olmu$ olabilir.. farkli i$ik hizi farkli yercekimi ivmesi olan sonsuluk 2 evreni mesela.. $imdi sonsuzluk 1 ve sonsuzluk 2 gibi iki noktamiz olduguna gore bu iki nokta arasinda bir cizgi cizersek bu cizginin de olasi kirilmalari olacaktir.. yani 2 nokta arasindaki cizgiden sapan 8. bir boyut..

bu kirilmalarin tumunu topladigimizda.. tum bunlari kapsayan boyut 9. boyut olacaktir.. biraz 5. boyuttan 6. ya gecer gibi ama insan ya$ami yerine evren ya$ami olarak du$unulebilir.. 9. boyut yani mumkun olan tum evrenlerdeki mumkun olan tum zaman cizgileri..

peki bunu tek bir nokta olarak du$unursek.. eh i$te gidebilecegimiz en ote boyuta gelmi$ oluruz o zaman.. olasi tum evrenlerdeki tum olasi zaman cizgileri tek bir nokta ise bu noktadan gidilecek ba$ka bir nokta var midir? $u an icin yoktur cevabi verilmekte bu soruya.. yani 10. boyuttan otesi bu teoriye gore mumkun degildir..

(bigboned - 13 Nisan 2009 14:58)

http://www.break.com/…gine-the-tenth-dimension.html

tahayyülde zorluk çekenlere birebir.

(bubez laab - 2 Temmuz 2009 00:55)

bir level ötesi için:

(bkz: m teorisi)

(underdose - 2 Temmuz 2009 14:26)

4. boyuttan ötesini kavrayamıyoruz denir ama
şurada: imagining the tenth dimension
adam harika bir yaklaşım geliştirmiş 10. boyutla ilgili.
ağzım açık kaldı resmen.

edit:

şarlatanlıkmış lan.
özelikle 3. paragrafa dikkat:
-----------------
i'm going to briefly explain what dimensions are, and then show why statements such as "all possible histories of all possible universes are a point in ten-dimensional space" make no sense.

the a geographical location on earth can be described by two coordinates -- longitude and latitude. so the surface of a sphere is a two-dimensional entity. most non-mathematical people agree with the first statement, and disagree with the second. they say "why, isn't the earth three-dimensional". that's true, but the *meaning* of the first two statements is exactly the same. when something can be described using two independent coordinates, that something has two dimensions. our everyday experience simply makes us associate the word "two-dimensional" with the idea "flat", thus the intuition; but in mathematics, such associations don't apply. the word "two-dimensional" has a very explicit meaning, referring to the number of independent directions.

consider a plumbing pipe. its surface also has two dimensions, because from any given point you can either go along the pipe, or across. the direction across is very short -- if you crawl along it, you'll quickly come back to where you started. it wraps like the pacman screen. all the additional dimensions that physicists introduced are of this type and have a "pipe circumference" of about 1.6×10^-33 centimeters (that's thirty three zeros after decimal point). when you go along those dimensions, you come back quickly indeed! the result is much closer to zero than to infinity.

each pixel on your screen is described with five independent variables: x,y,r,g and b (the last three being the color). so your screen shows you a 2d slice of a five-dimensional space. if each pixel could also taste differently, for example, bitter, salty, sour, sweet, and umami, the underlying space would now be ten-dimensional. so much for "all possible histories of all possible universes".
-----------------------------------

yani videodaki teorinin bizim evremizin gerçekliği ile alakası yok.
ama yine de yüksek boyutları anlamak adına faydalı olduğunu düşünüyorum.
bizim evrenimiz video'nun tarif ettiği gibi değil, ama olabilirdi de. **

** edit 2:
o kadar bile değilmiş ya:
--------------
bryanton doesn't understand what a dimension is, so unfortunately this book a waste of trees. his exposition contains the logical flaw where the dimension 5 to 7 are a subset of the dimension 7 to 9 (he doesn't actually come up with a tenth dimension), that is he defines dimension 5-7 in anthropomorphic terms (ie related to personal lives) and defines them as orthogonal to all universes' probability spaces. as we are part of the universe our time lines are segments of, within and part of all universes' time-lines, so are obviously not orthogonal and independent, otherwise you would have to consider histories of planets and atoms as separate dimension to be logically consistent.
-----------

vay amk.
ben de kendimi bilimsel dusunen bir adam sanırdım.
eleman beni bile keklemiş.
neyseki sadece 1 saat sürdü yanılsamam.
bundan sonra pasopompa'nın dediği gibi "fiziksel 10 boyuta illa psikolojik bir anlam katma cabasi" görünce bir kalemde geçerim.

bigboned ve bubez laab da aynı şarlatanın teorisine refer ediyor bu arada.

(lumina obscura - 9 Haziran 2010 17:25)

her noktaya sikismis 6 boyutlu, su elimde gormus oldugunuz calabi yau uzayini anlamaktir. varolan her noktada, her bir enerji parcaciginin hareket edebilecegi 6 tane daha yon bulunmakta kisacasi..x, y, z ve zaman boyutlari cok buyuk ve insan beyninin algilama sinirlari icinde su an, ilerde kendimizi gelistirirsek sanirim bunu da anlariz, cok da zor olmasa gerek...

akillara durgunluk veren canlandirma ise su, misalen (zamani ayri bi yere koyalim simdilik) 4. boyutu anlamanin bir yolu sudur, kure hayal edin. kurenin merkezinde oldugunuzu dusunun. o merkezden oyle bi yere gidiyorsunuz ki kurenin dis yuzeyine olan uzakliginiz degismiyor. iste buna o merkezde benzer 5 boyut ekleyebilirseniz, asagi yukari bizim nasi bir yapinin icinde hareket etmekte oldugumuzu az bucuk anlayabilirsiniz.

supersimetriye girmiyorum, ucundan degdirip kaciyorum...

(pasopompa - 9 Haziran 2010 19:46)

sicim kuramının bir yorumudur. bu tarz kuramlar incelenirken hep böyle fantastik yorumlar oluyor. işin ilginç yanı bu yorumları yapanlar fizikçiler. öyle şarlatanlar falan değil yani. şimdi izafiyet kuramı ve kuantum teorisi de oldukça fantastik yorumlara sahip. aslında bu güzel bir şey, fizikçiler böylece sezgilerine bir sınırlama koymuyorlar. konuya yabancı olanlara söylemek lazım, bu iş tamamen karmaşık denklemlerden oluşuyor. anlaması hiç kolay değil. brian greene bu konuda matematiksel dünya ve fiziksel dünya arasındaki bağı anlatan bu kurumların şimdilerde hiç olmadığından daha fazla sorgulandığından bahsediyor. deneysel olarak doğrulanamayacak bir kuram dönemine giriyoruz gibi. her ne kadar denklemler birbirini doğrulasalar da, insanlar dedektörlerin üzerine bir iz bırakmayan denklemlerden hoşlanmıyorlar. belki de bu tarz denklemlerin doğrulanması için milyarlarca cigawatt enerji harcanmaması için yeni yöntemler bulacak fizikçiler, kim bilir.

bu onuncu boyutu anlatan video benim hoşuma giden bir video. dördüncü boyutu oldukça güzel anlatıyor. diğer kısımlar ise hala muamma. gene de varlık felsefemin temel çatısını oluşturuyor.

(bkz: evrenden önce ne vardı /@muhyiddin ibn sartre)

(muhyiddin ibn sartre - 28 Ağustos 2014 21:40)