geleneksel anlamda armoni, ritm,önceden kararlaştırılmış bir form, melodi içermez. geriye de doku kalmıştır, önemli olan sestir. grup içinde hiyerarşi yoktur. (lider-eşlikçi durumu) özgür cazı, amerika ve avrupa'daki çağdaş klasik akımları takip eder. (bkz: fluxus) john cage: "sesler arasında hiyerarşi yoktur, hiçbir ses diğerinden üstün değildir."

(rteuman - 6 Aralık 2015 14:43)

özgür doğaçlama yapan müzisyenler:

saksofon: evan parker; peter brötzmann; lou gare; willem breuker; steve lacy; trevor watts; lol coxhill; mike osborne; alan wakeman; paul dunmall; john zorn; alfred harth; larry ochs, john butcher; frank gratsowski; michael moore; jürg solothurnmann; david rothenberg; ned rothenberg; gerd dudek; felix wahnschaffe; mats gustaffson; ken vandermark; christine abdelnour, elton dean, tony bevan, michel doneda, gianni gebbia, frode ojerstad

trombon: paul rutherford; albert mangelsdorff; j.a deane;mike gibbs; george e. lewis; wolter wierbos; conrad bauer; radu malfatti; matthias muche

trompet: kenny wheeler; harry beckett; dave holdsworth;toshinori kondo; benny bailey; thomas heberer; jon corbett; henry lowther; peter evans; axel dörner; birgit uhler; taylor ho bynum; tom djill

gitar: derek bailey; keith rowe; john russell; keiji haino; eugene chadbourne; fred frith; marc ribot; mary halvorson; henry kaiser; noel akchote; christy doran;nels cline; mike cooper; elliott sharp; jeff parker; jean-françois pauvron; janet feder; raoul björnkheim.

piyano: cornelius cardew; john tilbury; frederic rzcewski; misha mengelberg; alexander von schleppenbach; keith tippett;howard riley; ırene schweizer;myra melford;marylinn crispell; anthony coleman; fred van hove; agusti fernandez; wayne horvitz;aki takase

viyolonsel: tom cora; ernst reijseger; tristan honsinger; erik friedlander;audrey chen. nora krahl.

keman: philipp wachsmann, billy bang;leroy jenkins; phil durrant;ıva bittova; jessica pavone; jeff gauthie, carlos zingaro; eyvind kang

ses: jeanne lee; theo blackmann; phil minton; sainkho namchylak; diamanda galas; ıva bittova; maggie nicols;yamatsuka eye; mike patton; franziska baumann, ute wasserman

bas: barry guy; peter kowald; steve beresford; barre philipps; dave holland; joelle leandre; wilbert de joode; kent carter; kent kessler; bill laswell; wolfgang fuchs; alan silva; mark helias; mark dresser;simon h. fell; maarten altena; günter lenz; john edwards; luc ex; gunnar lettow; joe fonda

davul: tony oxley; john stevens; eddie prevost; han bennink; barry altschul; paul hession;sven ake johansson; paul lytton; paul lovens; tony buck; michaelle quan ninh; gregg bendian; steve noble,joey baron; cyro de baptista;

elektronikler: richard teitelbaum; george e. lewis; joel ryan; lawrence casserley; marco vecchi; bob ostertag; walter prati; ıkue mori; richard barrett; paul obermeyer; pat thomas; ashley wales; tim perkis; chris brown; david slusser

topluluklar: amm; berlin contemporary jazz ochestra; bruise; company; evan parker electro-acoustic ensemble; furt; globe unity orchestra; ıcp orchestra; ıskra 1903/1912; ıtalian ınstabile orchestra; london jazz composers orchestra; musica elettronica viva; spontaneous music ensemble; the transatlantic art ensemble.

albüm önerileri:
• noel akchote (w/ eugene chadbourne, marc ribot)- lust corner (winter & winter; 1996-97)
• amalgam- prayer for peace (fmr; 1969)
• ammusic 1966 (matchless/ rer no number; 1966)
• amm- the crypyt- 12 june 1968 (matchless; 1968)
• amm- laminal (matchless; 1969-94)
• amm- generative themes (matchless; 1982)
• amm- newfoundland (matchless; 1992)
• amm- live ın allentown (matchless; 1994)
• amm- apogee (matchless; 2004)
• amm- norwich (matchless; 2005)
• arcana (derek bailey, bill laswell, tony williams)- the last wave (dıw, 1995)
• derek bailey- ıncus taps- solo guitar 101-104 (organ of corti; 1973)
• derek bailey- domestic & public pieces (emanem; 1975-77)
• derek bailey- drop me off at 96th (scatter; 1986)
• derek bailey- figuring (ıncus; 1987-88)
• derek bailey- soho suites (ıncus; 1977-95)
• derek bailey- ballads/ standards (tzadik; 2002)
• derek bailey- no waiting (potlatch; 1997)
• derek bailey- trio playing (ıncus- 1997)
• derek bailey- mirakle (tzadik; 1999)
• conrad bauer- three wheels- four directions (victo; 1992)
• berlin contemporary jazz orchestra- berlin contemporary jazz orchestra (ecm; 1989)
• willem breuker- bob's gallery (bvhaast; 1987)
• peter brötzmann- machine gun (fmp; 1968)
• peter brötzmann-nipples (atavistic unheard music; 1969)
• peter brötzmann- pica pica (atavistic unheard music; 1982)
• peter brötzmann- die like a dog (fmp; 1993)
• peter brötzmann- the chicago octet/ tentet (okkadisk; 1997)
• john butcher- thirteen friendly numbers (unsounds; 1991)
• company-company 91 (ıncus; 1991)
• lol coxhill- the story so far...oh, really? (cuneiform rune; 1973-74)
• marylinn crispell- overlapping hands: eight segments (fmp; 1990)
• phil durrant- dach (ertswhile; 2001)
• evan parker electro acoustic ensemble- memory/ vision (ecm; 2002)
• evan parker electro acoustic ensemble- the moment's energy (ecm; 2009)
• peter evans- more ıs more (psi; 2005)
• simon h. fell- composition no 12.5 (bruce’s fingers; 1990)
• simon h. fell- composition no. 30: compilation ııı (bruce's fingers; 1998)
• agusti fernandez-topos (maya; 2006)
• fred frith- live ın japan (rer; 1982)
• wolfgang fuchs- six fuchs (rastacan; 2003)
• furt- omnivm(matchless;2005-06)
• lou gare- no strings attached (matchless; 2005)
• gianni gebbia- body limits (splasc(h); 1995)
• glasgow ımprovisers orchestra- which way did he go (fmr; 2005)
• globe unity orchestra- globe unity 67 & 70 (atavistic; 1967-70)
• vinny golia- regards from norma desmond (fresh sound; 1986)
• gush- ...from sounds to things (dragon; 1990)
• mats gustaffson- the thing (crazy wisdom; 2000)
• barry guy- portrait (ıntakt; 1972-2006)
• barry guy- you forget to answer (maya; 1995)
• barry guy- odyssey (ıntakt; 1999)
• barry guy- symmetries (ıntakt; 2001)
• haazz & company- unlawful noise (atavistic; 1976)
• keiji haino, peter brötzmann, shoji hano- shadow-live ın wels, austria (dıw; 2000)
• steve harris & zaum- above our heads the sky split open (slam; 2004)
• tristan honsinger- a camel's kiss (ıco; 1998)
• wayne horvitz- miracle mile (elektra nonesuch; 1991)
• ıcp orchestra- oh, my dog! (ıcp; 2001)
• ıskra 1903/1912- chapter one:1970-1972 (emanem; 1970-72)
• ıtalian ınstabile orchestra- skies of europe (leo; 1994)
• keiji haino, jim o'rourke, oren ambarchi-ımikuzushi(black truffle records; 2012)
• joseph holbrooke- joseph holbrooke 65 (ıncus; 1965)
• peter kowald- duos: europa america japan (fmp; 1986-89)
• peter kowald- was da ıst (fmp; 1994)
• steve lacy- scratching the seventies (saravah; 1969-77)
• last exit- köln (ıtm; 1986)
• joelle leandre- c'est ça (red toucan; 2000)
• london jazz composers' orchestra- ode (ıntakt; 1972)
• vanessa mackness- respiritus (ıncus; 1994)
• albert mangelsdorff- triplicity (skip; 1979)
• misha mengelberg- ımpromptus/ mix (fmp/ ıcp; 1988, 1994)
• myra melford- big picture (cryptogramophone; 2006)
• pat metheny, derek bailey, gregg bendian, paul wertico- the sign of four (knitting factory; 1996)
• phil minton- a doughnut ın one hand (fmp; 1996)
• lawrence 'butch morris'- burning cloud (fmp; 1993)
• music ımprovisation company- the music ımprovisation company 1968-1971 (ıncus; 1968-71)
• maggie nicols- transitions (emanem; 2001)
• paal nilssen-love- ı love ıt when you snore (smalltown supersound; 2001)
• mike osborne- outback (future music; 1970)
• tony oxley- the baptized traveller (columbia; 1969)
• evan parker- at the unity theater (psı; 1975)
• evan parker- from saxophone and trombone (psı; 1980)
• evan parker- the snake decides (psı; 1986)
• evan parker- 50th birthday concert (leo; 1994)
• evan parker- chicago solo (okkadisk; 1995)
• evan parker- two chapters and an epilogue (matchless; 1999)
• barre phillips (w/ joelle leandre, william parker, tetsu saitoh)- after you've gone (victo; 2003)
• eddie prévost- live: volumes 1&2 (matchless; 1977)
• eddie prévost- supersession (matchless; 1984)
• eddie prévost- material consequences (matchless- 2001)
• ernst reijseger- colla voche (winter & winter; 2000)
• howard riley- the day will come (columbia; 1970)
• ned rothenberg- the lumina recordings (tzadik; 1980-1998)
• rova- electric ascension (atavistic; 2003)
• keith rowe- a dimension of perfectly ordinary reality (matchless; 1989)
• keith rowe- duos for doris (erstwhile; 2002)
• john russell- from next to last (emanem; 2001-02)
• paul rutherford- the gentle harm of the bourgeoisie (emanem; 1974)
• paul rutherford-gheim (emanem; 1983)
• paul rutherford- ıskra3 (psi; 2004)
• paul rutherford- hoxha (spool; 2004)
• alexander von schlippenbach- swinging the bim (fmp; 1998)
• manfred schoof- european echoes (atavistic; 1969)
• ırene schweizer- live at taktlos (ıntakt; 1984)
• louis sclavis- clarinettes (ıda; 1984-85)
• ıshmael wadada leo smith- lake biwa (tzadik; 2002-04)
• gunter 'baby' sommer- wisdom ın time (ıntakt; 2006)
• spontaneous music ensemble- quintessence (emanem; 1973-74)
• john stevens (w/ evan parker)- corner to corner/ the longest night (ogun; 1976, 1993)
• keith tippett- mujician ı/ ıı/ ııı (fmp; 1981, 1986-87)
• the transatlantic art ensemble- compositions nos 1, 2 & 3 (ecm; 2004)
• birgit ulher- sputter (creative sources; 2004)
• ken vandermark- elements of style/ the color of memory (atavistic; 1972-74)
• fred van hove- complete vogel recordings (atavistic; 1972-74)
• vienna art orchestra- the minimalism of erik satie (hatology; 1983-84)
• philipp wachsmann- some other season (ecm; 1997)
• trevor watts- trevor watts and the celebration band (arc; 2001)
• otomo yoshihide- flutter (tzadik; 2000)
• john zorn- (w/ fred frith- the art of memory (ıncus; 1994)

(hazirliksizyakalandim - 30 Mart 2016 02:57)

john cage, müzisyenin belleğine yerleşmiş kalıplardan oluştuğunu düşündüğü için, doğaçlamayı bir seçenek olarak görmemiştir.
(bkz: john cage/@ibisile)

(ibisile - 18 Eylül 2016 12:39)

(bkz: fransız örneği)

(bkz: entellikte kulak yakan sınır)

(dirilis 1209 - 28 Aralık 2017 19:21)

ikinci savaş sonrası 50'li yıllarda başlayan soğuk savaşla birlikte abd, avrupa'ya eşitlikçi bir ülke olduğu imajını vermeye başlamıştı. avrupa'lı entelektüel ve sol çevrelerin abd'yi en yoğun eleştirdikleri alan ırkçılık olmuş ve bu durum da sonuç olarak abd ırkçı yönetiminin siyahların eşitlik / özgürlük mücadelesinde göstermelik bile olsa siyahlardan yana bazı tavizler vermesini sağlamıştı. bununla birlikte sscb'nin başını çektiği sosyalizm, kapitalist batı toplumlarında kamucu politikalara özenilmesini sağlamış ve halklara çeşitli özgürlükleri de beraberinde getirmişti (kolay değil elbet, yanı başınızdaki komşuda eğitim, sağlık hizmetlerinin parasız olması, insanların gelecek güvencesi içinde yaşamaları). o yüzden de özellikle kuzey avrupa'da "sosyal refah devletleri" kurulmaya başlamıştı.

60'lı yılların heyecanı tüm batı dünyasını alıp götürmüşken abd'de öğrenci hareketlerine koşut olarak siyahların özgürlük faaliyetlerinde de gözle görülür bir artış yaşanmaktaydı. martin luther king, malcolm x ve kara panterler'in ortaya çıkışı bu dönemdedir.

siyahların kendilerini rahat ifade edebildikleri ender alanlarından birisi olan caz müziği de bu süreçte doğal olarak biçim değiştirmeye başlamıştı. eğlence sektörünün bir parçası olarak kabul görmüş caz müziği, ornette coleman'ın başını çektiği özgür caz hareketi ile politik bir haykırış biçimine dönüşmüştü. özgür caz hareketi her ne kadar new york'da ortaya çıksa da, müzikal olarak topluluk içinde bireysel özgürlük bilincinin sunulduğu yer asıl olarak chicago'dur. yaratıcı müzisyenleri geliştirme birliği (aacm) siyahlara yalnızca yaratıcılıklarını geliştirmesi için bir ortam sunmamakta, aynı zamanda çocuklarınnın da bilinçli, donanımlı bireyler olarak eğitilmesini amaçlamıştır. siyah müzikte müzikal "doku"nun sorgulanması bu birliğin çatısı altında chicago'da yürütülmüş, müzikle ilgili tartışmalar ve yönlenmelerin sonucu olarak da ilk kez ortaya çıkmıştır. muhal richard abrams, roscoe mitchell, lester bowie, anthony braxton'ın ilk eserlerine bakarsak bunları gözlemleme imkanımız vardır.

toplumsal hareketliliğin sanata etkisinin son derece katışıksız yürüdüğünü tartışmasız kabul etmek zorundayız. bir sanatçı ayrıksı, yalnız ve güvenli dünyasında yaşarken, dışarıda olaylar sürüyorsa kendisini tamamen soyutlayarak yaratıcı olamaz. ya kendisi de sokakta düzeni sorgulayanlardan birisidir ya da duyarlığı gereği tüm olaylardan doğrudan etkilenen ve olayları etkileyen kişidir. sanatçının rolü ve sanatın gerekliliği de bu karşılıklılık ilkesinde yatmaktadır. bu bilinçle yaklaşıldığı zaman avrupa'da da aynı dönemde, yani 70'li yıllara yaklaşırken, sanatta ve konumuzun özeli müzikte çok benzer tartışmalar yürütülmekteydi: bir yandan caz müziğinin tarihsel olarak abd'de aşağılık bir müzik olarak görülmesine karşın, avrupa'da entelektüel çevrelerce sanat müziği olarak kabulü, diğer yandan da klasik müziğin çağımızdaki uzanımları, sanatın işlevi ve biçim sorgulamaları sonucunda, müzikte temel ögelerin sorgulanması ve ifade için yeni araçların türetilmesi ya da üzerinde pek durulmayan öğelerin ön plana çekilmeleri vs. bu tartışmalara verebileceğimiz en radikal örnekler ise ingiltere'de ortaya çıkmıştır. bazı ingiliz müzisyenler klasik batı müziğinin temel öğeleri olarak kabul edilegelen armoni, melodi ve ritmin kutsanmasını reddetmiş, bu öğeleri dıştalayarak müzikal dokunun ön plana çıkarılmasına önem vermiştir. asıl önemlisi, daha önceden yazılmış notalar, grafikler aracılığıyla yeniden üretilebilen yapıt kavramından uzaklaşmışlar, yapıt kavramını üretildiği o ana ait ve seslendirildiği anda özgür iradenin de bir sonucu olarak geliştirmişlerdir. bu kavram, klasik batı ve caz müziğine hiç yabancı değildir. bach çok önemli bir doğaçlamacıdır örneğin. kiliselerin aranan orgçusu olduğu söylenegelir. satie 1900'lerin başında paris'te kafelerde doğaçlama çalmaktaydı. new orleans'da doğan caz müziğinin ilk dönemlerinde son derece yaygın olan kolektif doğaçlamayı da unutmamamız gerekir elbet.

örneğin, ingiltere'de derek bailey, john stevens, tony oxley, evan parker gibi caz müziğine ilgi duyarak yetişmiş müzisyenler, siyah amerikalı'ların müzik geleneğinden tamamen ayrı bir biçimde klasik batı müziğinin geleneğini omuzlarına yüklenmiş müzisyenlerdir. enstrümanlarını yalnızca bilinen, tanınan sesler üreten değil, farklı sesler de üretebilen araçlar olarak düşünmüş, klasik müziğin günümüzdeki bestecilerinin, john cage'in luigi nono'nun, pierre boulez'in, karlheinz stockhausen'ın kompozisyonlarında yaptıklarından da esinlenerek anlık olarak masa üzerinde çalışmalar yapmadan, üretildiği an oluşan kompozisyonlar biçiminde kurgulamışlardır müziklerini: üretim yapan bireyin bir kısıt altında kalmadan bağımsız ve özgür iradesiyle topluluğa karşı sorumlu, sazın teknik kısıtlarından başka kısıtlara bağlı kalmaksızın şimdiki ve gelecek zamanı, geçmiş zamanın birikimlerine dayanarak.

özgür doğaçlama aslında hepimizin çok da iyi bildiği ve yaşamımızı sürdürürken sürekli uyguladığımız bir araç. örneğin siz şu anda bu satırları okurken bir kompozisyonu yeniden seslendiriyor gibisiniz. kompozisyon şu anda okuduğunuz bu metinken, yorumcu ise bu yazıyı okuma zahmetine katlanan sizsiniz. siz önceden var olan yazılı, belirli ve değiştirilemeyen bir metni okuyorsunuz. bu yazıyı herhangi biri sesli okusa, kendine göre kimi yerlerde vurgular yapacak, kimi yerlerde virgüller koyacak, kimi yerlerde de belki noktayı es geçerek iki ayrı cümleyi birbirlerine virgülle bağlı cümleciklermiş gibi okuyacaktır. farklı insanlara aynı metni okuttuğumuz zamanlarda farklı anlamlandırmalara doğru yönlenmemiz yanlış bir durum değildir. dolayısı ile, kompozisyon varsa onu yeniden üretecek bir yorumcuya da ihtiyaç vardır. ancak örneğin burada anlatmak istediğim fikri sizin karşınıza geçip de anlatmayı istesem, eğer ezberlemediysem söyleyeceklerimi, farklı sözcükler kullanarak, farklı cümleler kurarak, farklı yerlerde yapacağım vurgularla, bir de en önemlisi sizlerin de tepkilerinizle, beni yönlendirici sorularınızla, bakışlarınızla, vs. anlatımımı farklı noktalarda daha da açımlamaya çalışarak yapacaktım. şimdi bu durumda, ortada anlatılacak bir durum var ve ben bu durumu anlatırken sizin tepkileriniz ve benim sözcük dağarcığımın kısıtıyla özgür doğaçlama yapıyorum. anlattıklarımı teybe kaydedip, bunu yazılı hale getirirsem, ya da hiç anlatmadan doğrudan yazarsam işte o zaman kompozisyon bulunmaktadır işin içinde.

özgür doğaçlamalar salt müzikal bir performans (etkinlik) değildir, olmamalıdır. dolayısı ile, özgür doğaçlamayı görsel, işitsel ve duygusal etkilenmelere açık bir performans sanatı olarak tarif etmemizin daha doğru olacağını düşünüyorum. ayrıca işin içinde o anın etkisinin, ruhunun da bulunduğunu yabana atmamamız gerekir. sanatçıyı (ne müzisyen, ne oyuncu... en az her ikisi de olan bir "performer") yalnızca işitmek, üretilen müziğin yeterince doğru algılanmamasını sağlar. onu, aynı zamanda izlemek, izlerken dinlemek, dinlerken düşünmek, düşünürken de karşılıklılık ilkesinden yola çıkarak sanatçının etkilenmesini sağlamak gerekmektedir. aynı şey üreten için de geçerlidir. ortada tüketilen bir meta yoktur. ortada kolektivitenin, karşılıklı üretilen bir yapıtın olduğunu düşünmemiz gerekir. dolayısı ile konserler özgür doğaçlanan müzik için vazgeçilmez üretim olanakları sağlar. konserlerde oluşan canlı performansa birebir katılmanın vermiş olduğu etki, hiçbir zaman istendiği an yeniden üretilebilecek müziğe sahip cd'lerle, plaklarla ya da diğer ortamlarla karşılaştırılamaz bile bence. batı dünyası birçok özgür doğaçlama müzik festivallerine sahip. müzik "endüstrisi" nin çarklarından kopuk, ticari kaygıya asla sahip olmayan festivaller bunlar. en önemlileri londra'daki "freedom of the city", berlin'deki "total music meeting", fransa mulhouse'daki "jazz a mulhouse", varşova'daki "plain improvised music" bunlardan bir kaçı.

ülkemizde de müzik islak köpek (#8529615) tarafından temsil edilmektedir.

ayrıntılı bilgi için:
(bkz: http://efi.group.shef.ac.uk/)
(bkz: http://www20.brinkster.com/improarchive/)

bir de derek bailey'nin doğaçlama kitabı var. pan yayınlarından^* çıkmıştı...

(mats gustafsson - 28 Şubat 2006 10:16)