kuşkusuz batman begins'in hiç beklemediğim anormal başarısı ve gelmiş geçmiş en iyi süper kahraman orijinlerinden birini ortaya koyması sonrasında en çok beklenen çizgiroman uyarlaması haline geldi diyebilirim batman için.. hoş, 2007 yazında spider-man 3 ve venom'la şenlenecek ortalık, o tamamen ayrı bir konu fakat spider-man 2'nin bir adım önüne koyduğum batman begins'in devamı olarak bu filmi de sm3'ten daha az heyecanla beklemiyorum yani, öyle büyük bir başarıydı begins..

begins'in sonundaki joker belirtisiyle daha 2. film söylentileri ortada yokken ve bunun yepyeni bir seri olduğu bu kadar bilinmezken kimi dangozlar müthiş bir prequel olduğunu söylemişti batman begins'in.. elbette bunun böyle olmadığı ortaya çıktı daha sonra.. ve yeni joker kim olacak geyikleri dönmeye başladı..

şunu söyleyebilirim ki tim burton'ın batman'i gerçekten çizgiroman uyarlamalarının şahları arasındadır.. ve ilk filmdeki joker'i de jack nicholson'ın sinema tarihine geçecek performansıyla muhteşem bir villain olarak ortaya çıkmıştır.. jack babaya saygım sonsuz, joker yorumuna da hayranım, hiçbir rahatsızlık yaratmadı bende ve fakat batman'in belalısı joker jack babanın joker'i değildir, bunun altını ilk olarak çizmekte fayda var.. hem de ne kişilik yönünden, ne de fiziksel görünüm olarak joker değildir.. hatta alakası bile olmadığını söylemek gerek.. burda sonuç olarak jack nicholson'ın oyunculuk kabiliyeti ve yorum gücüyle birlikte tim burton'ın karikatürizasyonun içine koca bir somun ekmeği banarak suyuna kadar yemesini bunun göze batmasını engellediğini söyleyebiliriz.. öyle bir başarıdır ki çizgiromanla alakası olmayan o joker, hayatında batman okumamış ve hatta okumuş bazı insanları bile romandaki joker'in öyle olduğuna inandırmıştır.. bunun uzantısı olarak bruce wayne'in ailesini öldüren kişi olarak bilinmesi de cabası.. bunlar hep tim burton'ın akıl almaz başarılarının karakter üzerinde açtığı yaralar tabii ki ama öyle yaraya da can kurban be kardeşim deyip işin içinden sıyrılmak, dert etmemek gayet mümkün..

bu nedenlerledir ki heath ledger'dan jack nicholson performansı beklemek hem oyuncuya, hem de karaktere yapılacak büyük bir haksızlık olacaktır.. ledger seçildiği günden beri her yer "yok jack baba gibi olabilir mi?", "acaba rolde sırıtacak mı?", "jack babadan sonra bu yükün altına girilir mi be dostlar?", "yanından geçemez be ustam" gibi abuk soru ve yorumlarla çalkalandı.. bu filmde jack nicholson'ın joker'inin benzerini göreceklerini düşünenler filme hiç gitmesin diyebilirim şimdiden.. çünkü fiziksel olarak yerden bitme ve balina kıvamındaki joker'in tam aksine olabildiğince uzun boylu(joker'in boyu 1.90'ın üstündedir, kamburluğuna aldırmayın!) ve cılız bir joker'le karşılaşacaklar.. bunun yanında jack babanın jokerinin deliliğinin üstüne en az 3 porsiyon daha ekleyip, çok daha sert, cani, karanlık, psikopat bir joker'in geleceğinden de hiç şüphem yok..
christopher nolan'ın genç oyuncuları ilk filmle beraber rollerine cuk diye oturtması sonrasında yeni bir genç seçimin joker olmasını da yadırgamadım, bilakis neslinin en kalite adamlarından olan heath ledger'ın hem fiziksel yönden joker olmaya yatkınlığı, hem de oyunculuk yeteneğiyle unutulmaz bir performans göstereceğini de şimdiden tahmin edebiliyorum.. jake gyllenhaal, joshua jackson gibi rakiplerin arasından gelip batman'liği kapan christian bale, scarecrow rolünde yine neslinin en yetenekli elemanlarından biri olan cillian murphy'nin seçimlerinden sonra heath ledger seçimi sürpriz değil, diğer iki gencin ilk filmde başardıkları da buna eklenince ledger'dan da en az onlar kadar, hatta rolün avantajı nedeniyle daha da iyi ve efsane bir performans beklemek yanlış olmaz..

sonuç olarak, daha 2 yıldan fazla olmasına rağmen, çekimler bile başlamadan diyorum ki, heath ledger jack nicholson'dan çok daha iyi, çizgiromanın özüne sadık, kral bir joker olacaktır..

hikaye ve senaryonun oluşumunda nolan killing joke'un önemli bir yer tutacağını söyledi.. bu heyecan yaratabilir insanlarda fakat ilk filmden önceki batman year one kelamlarını duyup filmde patlamış biri olarak bu filmde de killing joke'un temel olarak alınmayacağını düşünüyorum.. ilk yıl hikayesindeki gibi hikayenin değişik yerlerinden alınan motifler filme sokuşturulacak ve bir tür saygı duruşuyla beraber joker'in orijinine de yer verilecektir..

ilk film orijine tekrar yönelmesiyle insanı çarpmış, ra's al ghul-batman düellosu açıkçası o orijinin gölgesinde kalmıştı.. joker'in piyasaya çıkışıyla kapışmaların da zevk vermeye başladığı bir batman tadından yenmez deyip filmi beklemeye koyuluyorum.. hayvani bir şey geleceğinden şüphem yok..

(parma maniac - 6 Eylül 2006 00:14)

--- spoiler ---

bu arada the dark knight'tan sonra acip ilk batman'i tekrar izledim.. sirf ulan jack nicholson nasildi bi hatirlayim hem de sicak sicak iki joker'i kar$ila$tirayim diye.. tabi 2 oyunculugu kar$ila$tirmak zor cunku 2 joker karakteri arasinda belirgin farklar var.. ancak soyle soyliyim the dark knight'ta joker'in her gorundugu sahneyi agzim acik izleyen ben, jack nicholson'u evet yillardir -o efsanevi joker rolunu hatirladigimiz adami- son derece siradan buldum.. sanki yuzundeki maskenin otesine gecemiyordu oyunculugu.. maskedeki yav$ak siritis tamamen karakteri ele gecirmi$ ve oradan da oteye goturememi$ gibi.. oysa heath ledger'in jokerine baktiginizda ne du$uneceginizi bilemiyorsunuz.. bir akil hastasi, bir cani, bir komedyen, bir katil, bir dahi ve ya bir deli ne gorurseniz gorun kesinlikle bir yav$ak gormuyorsunuz.. tersine adam gayet ciddi ve asil korkutucu olan da bu.. joker'in ciddi olmasi cok korkunc.. suratina bakinca aha $arlatan lan dediginiz adam, kendisini yumruklamaya gelen adamin beynine kur$un kalem saplayinca bir daha bakma geregi duyuyorsunuz o surata.. bu sefer dunyanin en ciddi adamini goruyorsunuz maskede.. evet boyle bir piskopatin ciddi olmasi gercekten tehlikeli lan..

bir karakter ancak bu kadar guzel yazilip oynanabilirdi.. repleri unutmayacagim, emege saygiliyim cunki..

--- spoiler ---

(bigboned - 20 Temmuz 2008 17:30)

the dark knight kötü bir batman filmi değildir, the dark knight iyi bir batman filmi de değildir, binaenaleyh the dark knight bir batman filmi değildir.

(bkz: joker)

(aysegul ben groupie oldum - 25 Temmuz 2008 21:17)

şunu iyice belirtmek lazım, heath ledger'in joker'i unutulmayacak. ve de ne mutlu ki öldüğü için değil ..

(rwn - 26 Temmuz 2008 00:17)

özellikle batman hayranlarinin, ilk kez izliyor olmanin verdigi heyecanla kaçirmis olabilecekleri ayrintilari yakalama adina, en az bir kez daha seyretmeleri gereken film.

--- spoiler ---

joker, filmde üç kez "yüzümdeki yaralarin sebebini bilmek ister misin?" sorusunu soruyor. biçagini bir çete elemaninin agzina dayadigi sahnede babasinin annesini kahkalar esliginde öldürdükten sonra kendisine yaklasip "neden biraz gülmüyorsun? neden bu kadar ciddisin? (why so serious?)" diyerek biçakla o yaralari açtigini söylemesine ragmen bruce wayne'in partisinde boynundan yakaladigi rachel'e "sevgilim yüzündeki yaralar nedeniyle mutsuzdu. onun kendisini iyi hissetmesi için yüzümü yaraladim. sonra beni terketti." seklinde açikliyor. (üçüncüsünde gökdelende batman'e soruyor ancak açiklamaya firsat bulamadan gökdelenden asagi sallaniyor.) joker'in bu çeliskili ifadeleri, aslinda hiç birinin dogru olmadigini gösteriyor.

kötü karakterlerin neredeyse hepsinin, geçmislerindeki travmatik olay ya da olaylar nedeniyle kötü olmalari durumuna harika bir gönderme yapiyor christopher nolan. onun hikayesindeki joker'in kötülügünün, herhangi bir somut sebebe dayanmayan, bu nedenle de intikam duygusundan yoksun bir kötülük oldugunu filmin bazi sahnelerinde çok güzel anlatiyor.

--- spoiler ---

(paradiddle - 26 Temmuz 2008 03:24)

hazır the dark knight fırtınası devam ederkene, bir kaç trivia verelim madem;

* harvey dent rolü için christopher nolanın ilk seçimi matt damonmış. hugh jackman, ryan phillippe, liev schreiber ve josh lucas'da rolü oynayabilecek kişiler arasındaymışlar. ama sonuçta rol aaron eckharta gitmiş.

* bir şaka olarak christian bale'e batman and robin filmindeki gibi göğüs uçları belli olan bir batman kıyafeti verilmiş. ama maalesef christian bale orjinal kostüm dizayn edilirken gördüğü için bu şakayı yutmamış yine de göğüs ucu belli olan kıyafetle fotoğraf çektirmiş. (inşallah nete düşer bu fotolar ehehehhe)

* bu film adında batman lafı olmayan ilk batman filmiymiş.

* christopher nolan'ın oğlunun adı rory olduğundan film çekilirken koydukları çalışma başlığı (working title) rory's first kissmiş. filmin sonuna kadar bu ismi kullanmışlar hatta "rfk" diye bir logoları bile varmış.

*robin williams, lachy hulme, paul bettany ve adrien brody heath ledger role seçilmeden evvel the joker karakteriyle ilgilendiklerini belirtmişler.

* christopher nolan'a niçin joker için heat ledger'ı seçtiğini sorduklarında; " çünkü o korkusuz(fearless)"diye cevap vermiş.

* dwight yoakam'a filmde ufak 2 rol teklif edilmiş fakat kendisi bir albüm üstünde çalıştığından reddetmek zorunda kalmış.

* katie holmes'un rachel dawes karakterini 2. filmde oynamamasının nedeni ücreti düşük bulmasıymış. 1.5 milyon dolar gibi bişey teklif etmişler. (bence kocası^* izin vermedi ama çaktırmayın zira ne kadar düşük ücret alırsa alsın çok büyük bir projede yer alıcaktı ve kariyeri için iyi bir adım olurdu)

* maggie gyllenhaaldan önce rachel dawes karakteri için rachel mcadams ve emily blunt'un düşünüldüğü konusunda söylentiler çıkmış.

* heath ledger joker rolüne hazırlanmak için 1 ay boyunca bir otel odasında yalnız başına yaşamış jokerin profilini çıkarmış hatta joker'in düşünceleriyle ilgili bir günlük tutmaya bile başlamış. (heath ölmeden evvel bir röportajını okumuştum, orda şöyle diyordu "joker rolü hem fiziksel hem de psikolojik açıdan zor bir rol ve bu yüzden uyumakta zorlanıyorum. geçen hafta gece ortalama 2 saat uyudum çünkü zihnim düşünmeyi bırakmıyor" ve bir gece ambien aldığını ama tek bir tanesinin fayda etmediğinden 2.sini alıp 1 saat sonra ayağa dikildiğinden bahsediyordu. sanırım bu yüzden aldığı uyku ilacı, yatıştırıcı vs. neyse onların dozunu daha da arttırdı. bu demek ki heath, joker rolü için kendini feda etti işte bu yüzden artık heath ve joker benim gözümde bir bütün oldular sanıyorum herkes için de bu böyle olacaktır.)

*heath ledger joker karakterini yaratırken a clockwork orangedaki alex'ten ve sid vicious'dan ilham almış.

* christopher nolan filmi yaratırken büyük ölçüde heat filminden esinlenmiş. hatırlarsanız william fitchner heat filminde oynuyordu ve filmin başındaki banka sahnesinde onu banka müdürü olarak görmüştük. banka sahneside heat etkileri taşıyo zaten. bu arada william fitchner ve christian bale equilibrium filminde de beraber oynamışlardı.

* film vizyona girmeden önce bol bol reklam kampanyası ve pazarlama teknikleri hazırlanmış. bunlardan bir tanesi 2007de yapılan comic conda yapılan why so serious adlı bir eventmiş. (comic con diyince de akla direkthe ocdeki seth cohen geliyo eehehhe) neyse bu eventte batman fanlarini joker kılığına sokup şehre ipucu bulmaya göndermişler. en sonunda bütün fanlar bir araya toplanmışken siyah gotham plakalı bir suv gelip bir tanesini arabanın içine atıp götürmüş. o gün daha sonra gotham city newspaper dağıtımaya başlamış etrafa ve manşetinde joker olduğuna inanılan birisinin ölümüne dövülmüş olarak ele geçirildiği yazıyormuş. resimde de arabaya konup götürülen fanin resmi varmış ve elinde tuttuğu kartta "aralık'ta görüşürüz" yazıyomuş. (adamlar neler yapıyo kardeşim!! ondan sonra niye imdb'de 1. oldu diyoruz. işte bu marketing ve reklamın gücü bariz bir şekilde.)

* the gotham araba plakaları illinois eyaleti plakalarına bakılarak dizayn edilmiş.

* swat minübüslerinin jokeri kovaladığı sahnede dünyada sadece 4 tane bulunan imax kameralarından birisi parçalanmış.

* heath ledger film vizyona girmeden ölünce, sahnelerini tamamlayamadan öldüğüne dair spekülasyonlar başlamış. aynı gün warner bros açıklama yaparak heath'in ölmeden önce bütün sahnelerini tamamladığını söylemiş.

* joker, hemşire kıyafeti giymişken isim etiketinde ismi matilda olarak gözüküyor. matilda heath ledger'in minik kızının adı.

* sir michael caine'e göre heath ledger joker olarak jack nickholson'dan daha başarılıymış. zira jack'in jokerini daha çok şaklaban tarzında komik bir karakter olarak görürken heath'in jokerini korkutucu bir psikopat olarak betimlemiş. hatta şöyle bir olay gerçeklemiş: joker parti sırasında bruce wayne'in çatı katını ziyaret edince, daha evvel heath ledger'la hiç tanışmamış olan michael caine o kadar korkmuş ki repliğini unutmuş.

* filmin başında batman'i batman begins'deki kostümüyle görüyoruz. daha sonradan bu kostümün yerine yenisi geliyo. yeni kostüm toplam 200 parça kauçuk, fibreglass, metal ve naylonun birleşmesiyle oluşturulan bir maddeden yapılmış. maskesi de bir motorsiklet kaskı temel alınarak oluşturulmuş.

* joker'in makyajı 3 parçalık bir silikondan oluşuyomuş. normalde bu tür makyajların yapılması 4-5 saat sürerken yeni teknolojiyle birlikte 1 saatten az bir sürede makyaj tamamlanıyormuş. heath ledger'ın dediğine göre silikon o kadar rahatmış ki yüzünde sanki hiç makyaj yok gibi hissediyormuş.

* kostüm dizayncısı lindy hemming jokerin kıyafetini yaratırken onun karakterini incelemiş ve jokerin kendisini hiç önemsemediği sonucuna varmış. ve bu tanıma uyan pete doherty, iggy pop ve sid vicious gibi sanatçıların kıyafetlerine bakarak jokerin kostümünü yaratmış.

* filmdeki patlama sahnelerinden birisi londra'daki battersea elektrik santralinde çekilmiş. alev topunu gören bazı mahalle sakinleri terrörist saldırısı oluyo diye ihbarda bulunmuşlar.

* filmin konusu yaratılırken batman'in jokeri içeren ilk 2 çizgi roman bölümü ile "the long halloween", "the killing joke"ve "the man who laughs" adlı çizgi roman bölümleri dikkate alınmış ve o bölümlerde anlatılan olaylar beyaz perdeye geçirilmiş.

* joker karakterinin 1940taki ilk yaratıcılarından birisi olan jerry robinson danışman olarak stüdyoda bulunmuş.

* senaryo nolan kardeşler tarafından yazılmış olsa da; hikaye oluşturulurken david s. goyer ve christopher nolan beraber çalışmışlar. daha sonradan david s. goyer filmi izledikten sonra "isminin bu kadar iyi bir filmde olmasına inanamıyorum" demiş.

* orjinal batman theme'i filmde sadece 2 kere çalmış çünkü filmin müziklerini yapan hans zimmer ve james newton howard seyircinin mırıldanabileceği kahramanvari bir melodinin, batman'in komplex ve karanlık karaterinin etkisini azaltabileceğine karar vermişler.

* joker'e, bruce wayne'in çatı katı partisinde cevap verip kendini feda eden yaşlı beyefendi rolünü oynayan kişi vermont eyaleti senatörlerinden patrick leahy'miş. kendisi büyük bir batman fanıymış. 12 temmuzda filmin ön gösterimi yapılması için ayalarmalar yapmış ve öngösterim sırasında da çocuk kütaphanesi için bağış kampanyası düzenlemiş. kendini ayrıca batman and robin filminde de görebilirmişiz.

* film bazı sinemalara oliver's army adıyla taşınmış.

* christopher nolan çekilen her sahneyi teker teker tek başına izlemiş ve kontrol etmiş.

* film, batman begins'in bugüne kadar ki toplam yurtiçi hasılatına sadece 6 günde ulaşmış.

* joker için bestelen 9 dakikalık parça sadece "d" ve "c" notalarını içermekteymiş. filmin yapımcısı ve batman'in çizgi roman şirketinin sahibi dc comicse yapılan güzel bir göndermeymiş bu.

* filmi çekimi sırasında aynı anda yan tarafta wanted çekilmekteymiş. morgan freeman 2 filmde de mevcut olduğundan stüdyolar arasında gidip geliyomuş. birgün wanted'ın yazarı mark millar izinsiz batman'in setine girmiş ve güvenlik kendisini batpodun içinde oturuyo halde bulunca setten atılmış.

--- spoiler ---

* filmde joker'in 2 gemide bulunanlara uyguladığı şey john nash'in oyun teorisinde anlatılan prisoners' dilemma örneğinin ta kendisidir.

* aaron eckhart film vizyona girmeden evvel two face makyajıyla ilgili şöyle demiş; ona baktığınızda direk mideniz bulanıyor çünkü sanki yüzü asitten yanmış veya parçalanmış gibi duruyor. bazı fan sitelerinde two face'in yüzünün nasıl olacağına dair çizimler görüyorum ama şunu diyebilirim ki bu çizimleri yapanlar çok küçük düşünüyolar. inanın christopher insanların düşünebileceğinden çok daha ileriye gitti. (gerçekten de two face'in makyajı inanılmazdı)

* james gordon karakoldayken terfi haberini alıyor ve herkes alkışlamaya başlıyor o sırada hücresinde oturmak da olan joker'i de alkışlarken görüyoruz. aslında bu alkışlama olayı senaryoda yokmuş, heath ledger doğaçlama olarak alkışlamaya başlamış. christopher nolan'ın da çok hoşuna gitmiş bu hareket ve bu sahneyi filme koymuş. (iyi etmiş ben çok gülmüştüm şahsen hehehehe)

--- spoiler ---

* film vizyona girdiği haftasonunda (three-day opening weekend) 158 milyon dolar hasılat yaparak spider man 3ün rekorunu kırmış.

* film vizyona girdiği gün 66.4 milyon dolar hasılat yapmış ve yine spider man 3ün rekorunu kırmış.

*imax sinemaları bazında da 3 günlük haftasonu açılışı için 6.2 milyon dolar hasılat yaparak evet bildiniz yine spider man 3ün rekorunu kırmış.

* gece yarısı gösterimlerinde de 18.5 milyon dolar hasılat yaparak star wars^*'in rekorunu kırmış.

* film 5 gün içinde en hızlı 200 milyon dolar hasılata ulaşan film rekorunu da kırmış. (daha kırıcak rekor kaldı mı acaba?? oscarlara bakıcaz artık heheehhe)

* heath ledger joker rolüyle tam 32 tane yardımcı erkek oyuncu ödülü kazanmış.

* film 20 şubat 2009 itibariyle dünya çapında 1 milyar dolardan fazla hasılat yapan 4 filmden biri olmuştur. (diğerleri titanic ve spiderman 3 sanırım)

kaynak: imdb ve ordan burdan duyduğum bazı bilgiler
çeviri: el emeği göz nurudur kesinlikle copy-paste değildir, repleri görelim beyler^*

--- spoiler ---

not: anoktale arkadaşım, joker'in hastaneyi patlattığı sahnedeki patlayan binanın gerçekte ne binası olduğunu sormuştu zira gerçekten de binayı havaya uçurdular çünkü.

velhasıl araştırdım ve gotham city general hospital binasının gerçekte chicago'nun batı yakasında bulunan ve uzun süredir kullanılmayan brach's candy fabrikası olduğunu öğrendim. fabrikayı hastaneye benzetmek için kızıl haçına kadar her ayrıntısını uzun uzun düşünmüşler ve daha sonra yıkım eksperleri 4 katlı binayı patlayıcıyla doldurup binayı patlatmışlar. bu sahne 29 agustos 2007 saat 14:00de çekilmiş.

--- spoiler ---

not: bir kaç yeni madde ekledim.

(venus - 30 Temmuz 2008 11:57)

filmde joker karakterini canlandıran heath ledger, joker'e hayat verirken kendine has hareketler, mimikler katmış olaya; buraya kadar hemfikiriz. bunların en belirgin olanlarından biri sürekli bir ağız şapırdatma, dudakları yalama... vb. lakin ^*heath abimiz kiminle konuştu ne etti eyledi bilemesem de, bu mimiğin gerçekte joker'in yaralarına sahip her insan evladının yapmak durumunda olacağı bir mimik olduğunu öğrenmiş demek ki. çünkü o şekilde yaralara sahip birinde çok daha fazla tükürük salgılanır ve bu tükürüğün bir sonucu olarak ağız şapırdatma, yalanma görünür. adam işte böylesi detaylarda boğulduğundan bizlere unutulmayacak bir performans izletti a dostlar.

(bkz: wanna know how i got these scars)

(danquel - 31 Ağustos 2008 20:26)

--- spoiler ---

filme yönelik en yaygın okuma joker’in iyi tarafı, batman’in ise kötü tarafı temsil ettiği şeklindedir. fakat bu film iyi ve kötü arasındaki bir mücadele değil, hepsinin gerekli olduğu, birbirlerinin olmazsa olmazları olan id, ego ve süperego’nun “taraflı” bir hikayesidir.

joker = id;

freud’un terimleriyle id, “kişiliğimizin karanlık ve ulaşılamaz parçasıdır … o herhangi bir düzenliliğe sahip olmadığı gibi, kollektif bir iyi de üretemez, sadece içgüdüsel ihtiyaçların (salt keyife odaklanan) tatminini gerşekleştirmeye uğraşır”. freud’un id’e yönelik bu tanımı joker’i tek başına tanımlamaya yeter de artar bile. fakat yine de, joker freud’un id’inde bir adım daha ötededir, mükemmel id’dir. onu mükemmel kılan şey, muhatabını ahlaki ikileme düşürebilecek planlar kuran faust’un mephistopheles’i olmasıdır. bu konuda fazlasıyla iyidir. genelde tüm gollam kentini, özel de batman ve harvey dent’i (süperego ve ego) ahlaki ikilemlerle karşı karşıya bırakabilir. bu yetenek süperego’nun (batman) karşısında onu bir adım öne çıkarır. o sadece salt keyif kaygısı güden içgüdüleri tatmin etmeye uğraşan bir id değil, kendini engelleyecek olanı alt etmesini de bilen bir mephistopheles’dir. süperego’nun tüm dayatmalarının (iyi) köküne kibrit suyu dökebilecek bir yeteneği vardır.

mükemmel id’in bir artısı daha vardır, freud’un id’inde olduğu gibi hipnoz yada nevrotik semptomlar yoluyla kendisini ortaya çıkarmak mümkün değildir. kurulduğu koşullar sürekli değişkendir, neden bunları yaptığına dair hikayesi (gerekçesi) her zaman farklıdır. onu bu şeyleri yapmaya iten bilinç altındaki güdü sürekli değişkendir. birinde yüzüne yapılanlardan (yaralar) dolayı babasını suçlarken, bir diğerinde bunları yüzüne kendisinin yaptığını buna rağmen karısının kendisini terkettiğini anlatır (hikayeyi bir de süperego’ya anlatmaya çalışır, ama o bunu dinlemez). bilinçaltına inilen bu iki seansta karşılaşılan koşullar bütünüyle farklıdır. o halde mükemmel id, (joker), tanımlanamadığı için öngörülemez olandır. neden öngörülemez olduğunu da şu cümlelerle açıklar: “plan yapan birine benziyor muyum? ne olduğumu biliyor musun? arabaları kovalayan bir köpeğim. arabayı yakalasam ne yapacağımı bilemem. anladın mı? sadece yaparım. (plan yapanlara) bir şeyleri kontrol etmeye çalışmanın zavallılığını gösteriyorum.”

batman = süperego;

freud süperogo’yu id’de gelen emirleri engelleyen otoriter bir şey olarak tanımlar, baba figürünün uzantısı olan herşey (din, okul vs.) süperego rolünü üstlenir. yapılması gerekeni söyleyen sestir. yardımcısı alfred’in batman tanımlaması tam da bu süperego tanımının değişik açıdan yenide yapılmış versiyonudur: “dayanın, efendi wayne. dayanın. bunun için sizden nefret edecekler ama batman’in gerçek amacı bu. o dışlanabilir. kimsenin apamayacağı tercihler yapabilir. doğru tercihleri”. batman doğrunun ne olduğunu bilendir, ve üstelik doğrunun ne olduğunu buyurmak zorunda olan da.

id’den bağımsız süperego’nun bu doğru/ları, batman’ı joker’in ötekisi haline getirir. fakat bu ötekilik ortadan kaldırılması gereken bir ötekilik değil, karşısında olanı anlamlı kılan bir ötekiliktir. joker’in batman’a seslenişi manidardır: “sensiz ne yaparım ben? gidip mafyayı mı soyayım? hayır. hayır. hayır, sen beni tamamlıyorsun.” bunların rolü birbirlerini ortadan kaldırmak değil, ego üzerinde hangisinin kontrolü ele geçireceği mücadelesidir. bu yüzden batman ve joker sürekli savaş halindedir, birbirlerini ortadan kaldırmayacak bir savaş halinde. joker ve batman’ın bir çok kez muhatabını öldürme imkanı bulmalarına rağmen, öldürmemelerinin nedeni budur.

[eklemek gerekir; süperego'nun id karşısındaki zayıflığı en büyük anlam kaynağı olan kapitalizm'e id'in verdiği tepkidir. alfred'in batman'a neden joker'i (kolayca) alt edemediğini anlattığı sahne bunun üzerine kuruludur: "bazı insanlar para gibi mantıklı şeylerin peşinde değildir. satın almak, korkutmak, anlaşmak ya da pazarlık etmek mümkün değildir". joker, süperego'nun elindeki en büyük düzenleyici güce yani kapitalizm'e asla ayak uydurmayan biridir. para onun için ucuzluktan başka bir şey değilir, tek derdi hayalini gördüğü dünyayı gerçekleştirmektir: "batman'siz bir dünyanın hayalini gördüm". süperego'nun ortadan kaldırıldığı, yukarıdan emirlerin gelmediği bir dünyanın hayali içindedir, bu anlamda kapitalizmin ötekisi bütün anlam dayatmalarını baştan savan anaşizmle dirsek temasındaki katıksız bir sosyalizm'dir joker. ve bunları kapitalizmin tüm yasaları/kurumları batman'in yanında olmasına rağmen yapar.]

harvey dent = ego;

yine freud’un tanımına göre ego, “id’in dış dünyanın direkt etkileriyle şekillendirilen bir parçasıdır. o aklı ve sağduyuyu temsil eder … id ile olan ilişkisinde atın üzerindeki bir adam gibidir, atın üstün gücünü kontrol altında tutmak zorunda olan.” freud devam eder, ego, id ve süperego arasındaki dengeyi sağlamaya çabalar. harvey dent’in batman’a yaklaşımı bu yüzden joker’e olan yaklaşımından çok farklı değildir, batman’in yasalar dışında hareket etmesinden pek hoşnut olmaz.

fakat burada asıl önemli olan, id ve süperego’nun mücadelelerini ego’yu ele geçirmek üzerine yapmalarıdır. ego ikisine de dirense, çabalarını bunları dengelemek üzerine inşa etse de bu ikisi arasındaki mücadele süreklidir. batman, harvey dent’i kendi mirasçısı olarak görürken, joker onun kendinin kanıtı olabileceğini düşünür. bu mücadelede joker’in elinde muazzam bir bilgi vardır: “insanı öldürmeyen şey (acı) tuhaflaştırır”. bunu harvey dent’in üzerine uyguladığında, ona en büyük acıyı tattırıp buradan sağ çıkmasını sağladığında, harvey dent tuhaflaşmıştır. batman’in kontrolünden çıkmış bütünüyle id’in temsilcisi haline gelmiştir.

peki neden joker kazanır (bu muzzam bilgi neden işe yarar), bunu da harvey dent batman’la konuşmasında dillendiriyor: “çarpık zamanlarda, düzgün insanlar olabileceğimizi sandın, ama yanıldın” joker’i mükemmel id yapan çarpık zamanlardır (çığrından çıkmış zamanlar)

--- spoiler ---

(24 saat uyuyan adam - 2 Ekim 2010 23:37)

the dark knight rises'dan once kendini bir kez daha izlettiren filmdir.

film muhteşem bir batman uyarlaması olmasının yanında, alttan alta felsefi bir tartışma da sunmaktadır. joker, filmin bir kez başında bir kez de sonunda şöyle bir laf etmektedir: "i believe whatever doesn't kill you simply makes you stranger".

bu cümle türkçe altyazıda "seni öldürmeyen şey seni tuhaflaştırır" olarak çevrilmiş olsa da bu çeviri biraz sorunludur. bu cümleyi "seni öldürmeyen şey seni yabancılaştırır" şeklinde çevirmek filmin derdine daha uygun düşmektedir kanımca. burada stranger/yabancı direkt olarak albert camus'nun yabancısına göndermedir. bunu yaparken de varoluşculuğun temellerini atan nietzsche'nin en bilinen cümlesini kullanması yönetmenin güzelliğidir. dolayısıyla film, camus, yabancı ve varoluşculuk bağlamında izlendiğinde önemli şeyler söylemektedir.

90 saniyede varoluşculuk kitabındaki tanıma göre^*, varoluşcular varlığın özden önce geldiğini ve özün, kişinin kendi özgür iradesiyle şekillendiğini savunur. yani kişi kendi seçimleri ile kendi değerlerini yaratır ve bu değerler doğrultusunda erdemli bir kişi haline dönüşebilir^*. doğuştan gelen bir öz, başkalarının dayattığı değerler önemli değildir. nitekim nietzsche'nin de vurguladığı gibi bir acı sizi öldürmediği takdirde özünüzü, kendi seçimlerinizle oluşturduğunuz değerler sisteminizi ya da karakterinizi (bunu bu şekle indirgemek sözlükteki felsefecileri kızdıracaksa da madem vulgarize ediyoruz) daha güçlü kılar.

ancak joker, dolayısıyla nolan, varoluşcuların gözüne gözüne vurur. ınsanları öldürmeyen acılar, insanları güçlü kılmak bir yana, onları kurdukları değerler sisteminden uzaklaştırarak bambaşka bir kişi haline getirebilir. nitekim korku ve acı ile insanlar kendi oluşturdukları özlerinden, ait olduklarını iddia ettikleri değerler sisteminden çok uzağa düşebilirler. dolayısıyla öz, kişinin özgür iradesine bağlı olarak şekillenmez. filmde joker buna dışarıdan müdahale etmiştir hem de nietzchenin öne sürdüğü acıyı ve korkuyu kullanarak. two face'in ortaya çıkışı veya bomba yerleştirilmiş vapurlardaki mahkumların ve "iyi vatandaş"ların tutumları buna örnektir. öbür taraftan joker ve batman'de ise öz,herhangi bir şekilde etkilenmemiştir. yoksa onlar übermensch midir? ya da übermensch olmak süper kahraman olmak kadar imkansız bir olgu mudur?

bu tartışma uzar gider. farklı okumalar ve çeşitli tartışmalar tabii ki mümkündür. ama ben derim ki, siz beni siktiredin, canım filmi böyle geyiklerle piç etmeyin. şimdi sıradaki gelsin.

(toz bezi - 20 Temmuz 2012 20:47)

efsane detaylara sahip efsane nolan başyapıtı.

--- spoiler ---

bahsedilmiş şeyleri tekrarlamayım ama söylenenler arasında bir detayın olmadığını farkettim.

o da şöyledir; joker gökdelende köpekleri batman'in üzerine salar ve köpekler batman'i altına alarak görece bi üstünlük kurmaya başlar. bu noktada joker gider ve köpeklere vurmaya başlar, yani batman'in yanında mücadele eder.

bu sahneyle birlikte bir kere daha pekişir ki joker'in amacı batman'i öldürmek değildir. joker yapay kurallara ve güçlü olana karşı anarşi halindedir sadece.

kendi yarattığı güç üstün gelmeye başladığında dahi...

--- spoiler ---

(freudrich nietzsche - 28 Ağustos 2014 20:46)