geçen yüzyılın en önemli polonyalı yazarları arasında bulunan jerzy andrzejewski, 19 ağustos 1909'da varşova'da dünyaya geldi. bir öğretmenin oğlu olan andrzejewski, 1927 yılında varşova üniversitesi'nde polonya dili ve edebiyatı öğrenimi gördü. üniversite yıllarında başladığı redaktörlük görevini mezun olduktan sonra da devam ettirdi. bir süre tiyatro eleştirmenliği yaptı. faşist kuşatma sırasında karşı etkinliklerde bulundu. almanlar ülkesi işgal edince pek çok yaşıtı gibi andrzejewski de polonya yeraltı örgütüne katıldı. ikinci dünya savaşı'ndan sonra polonya barış hareketi'nde etkin rol oynadı. savaş sonrasında yine yayıncılık dünyasına atılan yazar, polonya yazarlar birliği'nde görev alarak önce tworczosc ardından da przeglad kulturalny dergilerinde redaktörlük yaptı.

1932 yılından itibaren yazıyla ilgilenmeye başlayan andrzejewski, "kalp düzeni" adlı romanıyla başarıya ulaştı. mauriac ve bernanos'un etkisinde kalarak savaş öncesi polonya gerçekliğine yönelik eleştirileri, dogmatik olmayan bir katolik dünya görüşünü içerirken, savaş ve savaş sonrası yılları toplumsal ve tarihsel görüşlerinin ileriye doğru gelişmesine yol açtı. faşist kuşatmanın dehşet ve acımasızlığını ortaya koyan hikaye kitabı "gece", hesaplaşma adı verilen polonya edebiyatının başyapıtları arasında yer aldığı gibi, dramatik ve trajik çatışmalar ile alınyazılarını ahlaksal birer sınav olarak değerlendirir. matem haftası adlı hikayesinde varşova gettosundaki ayaklanmayı ele alır. andrzejewski, derin bir tarih anlayışından yola çıkışla toplumcu dünya görüşüne yaklaşımı, kendisinin en iyi yapıtlarından biri olarak görünen "küller ve elmas" romanında dile gelir. romanda burjuva direniş hareketinde dövüşmüş bir adamın halk cumhuriyeti olarak polonya'nın yeniden kuruluşunu kendinden kişileştiren bir toplumcuyu anlamsızca öldürmeye kalkışı içinde, devrime yol açan iç savaşın trajedisi verilir. demokratik durumlarla ve derin tarihsel izdüşümleriyle yüklü bu roman, ayrışık olduğu kadar siyasal yönden bağımlı bir biçimlendirme gösterir. 1958 yılında sinemaya uyarlanan küller ve elmas ayrıca genç polonya edebiyatınnı en kalıcı eserlerinden birini niteliğini taşımaktadır.
eserleri
roman: kalp düzeni (lad serca, 1938), küller ve elmas (popiol i diament, 1947), yeryüzünü karanlık kapladı (ciemnosci kryja ziemie, 1957), cennetin kapıları (bramy raju, 1960), bak, dağları aşıp da geliyor (idzie skaczac po gorach, 1963), çağrı (apelacja, 1968), öykü: kaçınılmaz yol (drogi nieuniknione, 1936), gece (noc, 1945), matem haftası (wielki tydzien, 1948), altın at (zloty lis, 1955), bir orman gibi (niby gaj, 1959)

deneme: parti ve yazarın yaratımı (partia i tworczose pisarza, 1952)

oyun: prometeus (1973)

gezi/anı: insanlar ve olaylar (ludzie i zdarzenia, 1952), martin için bir kitap (ksiazka dla marcina. 1954)

kaynak:

http://www2.arts.gla.ac.uk/…avonic/andrzejewski.htm

http://www.netbul.com/…kim_kimdirdisp.asp?id=313416

(burky - 12 Mayıs 2008 10:26)