türkçe'deki adıyla "gazete yazıları" orjinal adıyla "dispatches for the new york tribune: selected journalism of karl marx", süha sertabiboğlu'nun çevirisiyle, nisan 2008'de sel yayıncılık'tan çıkmış bir kitap. 199 sayfadan ve altı bölümden oluşan kitap; marx'ın hep işaret edilen ama pek bilinmeyen gazetecilik dönemine işaret etmesi açısından önemli. new york tribune'ün dokuz yıl boyunca dış muhabirliğini yapan marx'ın yazıları teorik metinlerindeki bakış açısının izlerini taşımakla birlikte çok daha popüler bir dille yazılmış beklebebileceği gibi.

çin, avrupa'da savaş-devrim ve karşı devrim, britanya'da siyaset ve toplum, ekonomi ve finans, hindistan ve emperyalizm, amerika ve kölelik başlıkları altında yer alan yazılarda marx sık sık çeşitli istatistiki verilerden yararlanmış. 1844-1856 arası ingiltere ithalat-ihracat oranları (s.43), 1852-1857 arasında ingiltere'de "deliler ve geri zekalılar ile ilgili rakamlar" (s. 91-92), yine ingiltere'de fabrika işçilerinin çalışma koşulları ile ilgili veriler (s. 109) gibi.

tabii bu yazılardan pek çok ilginç malumat edinmek mümkün. örneğin; 1856 yılında altı aylık bir dönem için yapılan hesaplamada ingiltere'deki fabrika işçilerinin uğradığı -makinelerden kaynaklanan ve ciddi sakatlık veya ölümle sonuçlanan- kaza sayısı 1.919'muş.

bu yazılarda bazen "avrupalı marx"ın gölgesi de çıkıyor karşımıza. özellikle hindistan, çin ve osmanlı imparatorluğu ile ilgili yazılarda okuyucunun sezebileceği bir tür "elitizm" söz konusu... mesela çin'de afyon ticareti ile ilgili yazdıklarına bakalım:

" tarihin bu koskoca halkı kalıtsal aptallıklarından uyandırabilmesi için önce sarhoş etmesi gerekiyormuş sanki..." (s. 12)

ya da yunan ayaklanması sırasında bile osmanlı'ya başkaldıramamış teselya ovası sakinlerinden bahseden şu satırlara bakalım: "bu ruhsuz ve korkak nüfus kitlesi..." (s. 47). bu noktada marx amcamızın bizim devlet mantığımızla ilgili de söyleyecekleri var:

"türk devleti, bütün doğu devletleri gibi, devletle dinin, siyasetle inancın bibirine çok içiçe bağlılığı, hatta bunların özdeşliği üzerine kuruludur." (s. 48)

bu ve benzeri ifadeler marx'ın doğu toplumları ile ilgili bakışında "saf bir elitizm" olduğunu söylemeye yetmez elbette ancak meselenin onun sivri polemik üslubundan kaynaklanamayan bir boyutu olduğu da açık galiba. hakkını da teslim edelim ayrıca: marx kendi toplumunun, kendi coğrafyasının, "kendi uygarlığının" da sert bir eleştirmeni olarak çıkıyor karşımıza. örneğin "büyük britanya'da deliliğin artışı" başlıklı makalede şöyle diyor:

"ingiltere'de ıslahhanelerin deli koğuşlarının yanında bir kadının yatak odası gibi durmayacak pek az ahır vardır ve ahırdakilerin gördüğü muamele, yoksul akıl hastalarının gördüğüne kıyasla, duygusal bir aşk ilişkisi gibi kalır." (s.96)

son olarak rahat okunan bir metin bu, bunu kaydedelim. metni ingilizcesinden okumadığım için çeviriyle ilgili çok sağlıklı bir yorum yapamayacağım ama anlaşılır geldi bana. fakat yine de s. 63'te görülen "askersel" gibi ifadeler yerine "askerî" gibi bir ifade seçilebilirdi belki vs vs... şeklinde küçük eleştiriler yapılabilir. okuyalım, okutalım, bu dünya bizim kirletmeyelim...

bu entry'imi de "iyice cıvıttın... iki ciddi entry gir" şeklinde beni kibarca tehdit eden bir kısım badilerime ve sevenlerime armağan ediyorum. nasıl bir ortammış arkadaş sözlük... her saniyesi ayrı bir gerilim...

(gofret beyin - 31 Temmuz 2008 20:19)

türkiye'de laiklik ve karl marx'ın bundaki rolü üzerine de düşüncelere sevk etmiştir. karl marx beyzademizin, ingiltere ile çin arasındaki afyon savaşları ile alakalı makaleleri de çok enteresan. okunası bir değer.

(porsgemsheniark - 10 Ağustos 2010 11:51)

(bkz: altın fırsatlar ve bunların kullanılması)
(bkz: trent olayı)
(bkz: haftada 15 şilinle nasıl kapitalist olunacak)
(bkz: yunan ayaklanması)
(bkz: emek sorunu)

(porsgemsheniark - 3 Aralık 2010 11:49)