tipta izole uyku paralizi olarak bilinir*, uyandıktan hemen sonra (hypnopompic felç) veya uykuya dalmadan hemen önce (hypnagogic felç) bedenin geçici olarak felç olmasıdır.

uyku felci, beyin rem uykusu durumundan tamamen uyanık duruma geçse de beden felcinin devam etmesi durumunda oluşur. bu durum tekrar uykuya dalana ya da tamemen uyanana kadar devam eder (eğer benim gibi uzun süredir uyku felci ile karşı karşı olmaktan dolayı artık ona alışmış, ve onu yönetmeyi öğrenmiş iseniz, rüya ve uyanma arasında ikiden fazla anlık geçiş yapabilirsiniz. örn; uyanma-rüya-uyanma-rüya-uyanma şeklinde). kişi bilinci tamamen açık olduğu halde hareket edemez. kişi hypnagogic halüsinasyonlar adı verilen sanrılar görür (karabasanda görülenler).

uyku felci hakkında birçok kaynakta, beyinde solunum merkezinin bulunduğu alan olan pons bölgesindeki motor nöronların (sinir hücreleri) post-sinaptik inhibisyonu (yani reaksiyon hızının düşürülmesi) ile bağlantılı olduğuna dair fikirler ve önermeler vardır. özellikle, genelde psikolojik etkenli düşük seviyede melatonin, kasların uyarılmasını engelleyecek şekilde sinirlerdeki depolarizasyon akımı durdurabilir, ve rüyada yaşanan fiilin gerçekte yaşanmamasını sağlayabilir (bu konuda en bilinen örnek rüyada koşan insanın koşmaya devam etmesini engellemesidir)

hemen her polyphasic sleep alışkanlığına sahip insan evladı gibi, benim de bir süre sonra kontrol altına aldığım, hatta son zamanlarda kendimi aşıp uyku ve rüya arasında gezindiğim uyku felçlerim esnasında yaptığım bir diğer tespit ise, vücudun paranormal seviyede anlık anestezi yapabildiğidir. rüyamda bir arkadaşımın ellerini tutarken anlık geçiş ile uyanıp ellerimin boş olduğunu görüyor ve tekrar uyuduğumda arkadaşımın ellerini tuttuğunu hissedebiliyordum. bu böyle 4-5 kere üstüste sürdü ve ilk uyanma ile son uyanma arasında 10 sn kadar bi zaman vardı. açıkçası uyanık halde bile insanı delirtecek seviyedeki bu tecrübeleri yarı uykulu halde görmeye alışmak inanılmaz güzel bir tecrübe. zaten bu alışkanlık sahibi olunamadığı için ya da çok nadir olarak uyku felcine maruz kalındığı için hemen her kültürde karabasan benzeri isimlerle adlandırılıyor.

edit:

* ctriggerominsidea, çeşitli kaynaklarda izole uyku paralizinin uyku felcinin tıptaki adı olmaktan ziyade uyku felcinin bir formu olduğunu açıklayan bilgiler bulmuş. benimle paylaştığı bilgilerin kaynağı için kendisine teşekkür ederim.

kaynaklar için:
michael j. sateia. rem-related parasomnias and other parasomnias. "dsm-iv sourcebook". american psychiatric pub., inc., 1994. s. 668.

stephen h. sheldon. disorders of development and maturation of sleep, and sleep disorders in infancy, childhood, and cerebral palsy. "sleep disorders and neurological disease". ed. antonio culebras. marcel dekker inc., 1999. s. 75.

(realsanto - 7 Ocak 2008 16:21)