site sahibi ömer kalaycıoğlu'nunda izniyle http://www.denizaltici.com/ sitesinden almış olduğum bilgileri sizlerle de paylaşmak istiyorum.

(bkz: copy pastenin ustasıyım denizaltıların hastasıyım)

1. dünya savaşına kadar olan denemeler

denizlerin altına inmek, deniz içi ve deniz dibi nimetlerinden yararlanmak düşüncesinin insan muhayyelesini uğraştıran binlerce yıllık bir geçmişi vardır.fakat denizlerin gizleyici ve örtücü niteliğinden yararlanılarak denizaltı gemilerini deniz kuvvetlerine bir vurucu güç unsuru olarak katılması fikrinin büyük iskender ile başladığı rivayet edilir.aristo, iskender’in tyre şehrinin alınmasında kendisine 7 ay mukavemet eden bu denizci ve muharip insanları yenebilmek için fıçı şeklindeki su altı silahlarından istifade ettiğini yazmaktadır.1465'te kyeser'in almanya'da,1531'de de lorena'nın italya'da nemi gölünde birer saat ve osmanlı'da da saray eğlenceleri kapsamında timsah biçimli bir tekne ile bir süre su altında su altında kaldıkları olmustur.

denizaltında seyredebilecek bir tekne düşüncesini 1578'de ingiliz matematikçi william bourne geliştirdi.tasarımı; tamamı deri kaplı ve kürekle hareket edebilen kayık biçimindeydi.bu düşüncesini hayata geçiremedi.1634'de fransız rahip marin mersenne denizaltı gemisinin ilk teorisini oluşturdu:bakır gövdeli,basınca dayanıklı ve şekli iki ucu sivri silindik biçimde olmalı.

1603'de saray mucidi olarak ingitere kralı james i'in hizmetine girmiş hollanda'lı cornellis drebbel,dalıp çıkabilen araç geliştirdi.thames nehrinde 5 metre derinlikte başarılı denemeler yaptı.bu tekne ileri atılmış bir adımdır.çünkü bundan öncekiler sadece oldukları yerde dalıp çıkıyorlar,seyir yapamıyorlardı.

ilk denizaltı denebilecek yapıdaki tekne; şekilde görülen ağaçtan imal, 1653 yılı fransız de son dizaynı,yarı dalmış,ortasından bir makenizma ile bağlantılı kürekle giden ve "yüzen koçbaşı" diyebileceğimiz 24 metre boyunda "rotterdam boat" adındaki teknedir.ingiliz kanalında bir günlük seyirlerinde mahmuzlayıp gövdelerini delerek bir çok gemi batırmıştır.

1680'de italyan giovanni borelli, hacim-ağırlık ilişkisini incelediği,ağaç ve deriden imal bir tekne yaptı.

1696'da matematik profesörü denis papin,düdüklü tencere benzeri 2 denizaltı yaptı.pompanın bastığı hava ile iç basınçla,dıştaki su basıncını dengeliyor ve içeri su alıp atmayı ayarlıyabiyordu.bu şekilde yüzebilirliğini ayarladığı tekneler satıhta yelken,dalışta kürek ile gidiyordu.

1729'da marangoz nathaniel symons genişleyebilen -teleskopik- gövdeli tekne yaptı.kalabalık izleyici önünde tekneyi kısaltarak daldı.45 dakika sonra tekneyi uzatıp hacmini arttırarak satha çıktı.biri bir bozukluk verdi.

1727'de ingiltere'de bu konuda 14'den fazla patent başvurusu olmuştur.

1749'da fransa'da marritte dalabilen bir tekne yaptı.

1773'de bir başka ingiliz marangoz j.day, etrafındaki çembere, içerden bir mekanizma ile serbest bırakılabilen taş ağırlıklar bağlandığı ve bu sayede dalabilen bir tekne yaptı.

denizaltı gemisinin sualtından bir suüstü gemisine hücumu ise, amerika kolonisinin ingiltere’den kopmasına mani olmak üzere ingiliz’lerin amerika limanlarını ablukaya aldıkları sırada gerçekleşmiştir.abluka istiklalleri için çarpışan amerikalı'ları çok müşkül bir duruma sokmuştu.ticaret ve dışarıdan gelecek yardım sarsılmıştı.ingiliz'ler ile mücadele edecek yeterli deniz kuvvetine sahip olmadıklarından,abluka gemilerine denizaltından hücum etmeyi düşündüler.david bushnel isimli bir yale öğrencisi sonradan "the turtle" adını alan teknenin 4 sayfa olan planlarını hazırladı.dalmak için dalma sarnıçlarına su alıyor,satha çıkmak için pompa ile bu suyu atıyordu.dengesini sağlayan ve aynı zamanda acil durumlarda atılan kurşun ağırlıkları vardı.tamamen daldığında içerdeki hava yarım saat yetiyordu.prensip itibarı ile bir denizaltının vasıflarına sahip tekne inşa olundu.ezra lee isminde bir astsubay bu tekne ile 1776 yılında new york limanı'nı abluka eden hms eagle fırkateyn'ine denizaltından hucum etti, ancak delicisi "saç" destekli karinayı delemediği ve 68 kg'lık zaman ayarlı bombayı yerleştiremediği için başarısız olmuştur.ingiliz'ler,amerikalı'ların denizaltından hucum girişimlerini öğrendikleri zaman ablukayı kaldırmak zorunda kaldılar.böylece denizaltı gemilerinin, suüstü savaş gemileri için tehlike teşkil edeceği imajı doğmaya başladı.1812 yılında,bushnel bu denizaltıyı tekrar inşa etmiş ve başarısız bir hucum daha yapılmıştır.

1797 yılında ingiltere'ye direnen amerika'nın, donanma için yüklü miktarda paralar harcamasına karşı olan, anti-militarist ve marjinal bir sanatçı ama başarılı bir mucit olan robert fulton,amerika gibi ülkelerin donanmalarını ucuz yoldan karşı tarafın gücüyle eşitlemek ideali ile düşüncelerini, gizliliği ve tahrip gücünün yüksek olduğuna inandığı denizaltı gemisi üzerine yoğunlaştırdı.sonunda bir denizaltı geliştirdi.bunu aynı yıl ingiltere ile ciddi sorunları olan fransa'ya giderek,destek vereceğine inandığı fransa denizcilik bakanına tanıttı.savaş kurallarının böyle bir silahı kapsamadığı ve bunu kullanan tarafların, kuralların dışına çıkıp tırmanan bir yıkıcılığa neden olacağı gerekçesiyle geri çevrildi.üç yıl sonra 1.konsul'u kuran napoleon bonaparte zamanında fulton tekrar bastırdı.bu sefer kendisine parasal ödülle beraber maddi destekte verildi.1801 yılında demir iskelet üzerine bakır "kılıf geçirilmesi" suretiyle nautilus'u inşa etti.tasarımında itici güç olarak, satıhta rüzgar (toplanıp,yatabilen bir direği ile yelkeni vardı),dalışta pervaneyi döndürmek için kol gücünü düşünmüştü.boyu 6.5 metre ve 8 metre derinlikte 4 knot süratle gidebiliyordu.iç hacmindeki hava üç kişiye 1 saat yetmekteydi,tüplere depoladıkları sıkıştırılmış hava yardımıyla da 5 saat su altında kalabiliyorlardı.fulton bir gösteride, natilus'un çektiği ve avını elektrik şoku ile öldüren torpedofish'ten esinlenerek "torpedo" dediği ama günümüz deyimiyle "deniz mayını" sayılabilecek,kara barut dolu kancalı bir bomba ile eski bir balıkçı gemisini batırdı.bu başarılı gösteriye rağmen bu silahın savaş kuralları içindeki ahlaki yönünden kuşkuya düşen fransız'lar desteklerini geri çektiler.bu sefer fulton ingiliz hükümetine gitti.onlarada başarılı bir gösteri yapmasına rağmen başbakan pitt pek ilgi göstermedi.ingilizler'de donanmalarının böyle bir savaş kaabiliyetine sahip olmasını istemediler.ironi olarak:dünyanın güçlü donanmaları bu silahın yıkıcı etkisinden çekinmişlerdi.1806 yılında amerika'ya dönen fulton,"mute" adını verdiği bir buharla yürtülen büyük bir denizaltı yaptı.ama 1815 yılında ölünce çalışmaları terk edildi.tasarısı zamanının 50 yıl ilerisinde idi.birkaç deneysel denizaltı yapımında beraber çalıştığı yüzbaşı thomas johnstone,1815 yılında thames'te bir gösteri yaptı ama o da ilgi görmedi."torpedo",silahın ismi olarak benimsendi.

1815'te thomas johnstone bu sefer nautilus benzeri 33 metrelik bir denizaltıyı,napoleon bonaparte'ı elbe adasından kurtarmak için inşa etmeye başlamış ama napoleon ölünce projeyi bırakmıştır.

1850 yılında alman wilhelm bauer inşa ettiği ilk denizaltı aracı "brandtaucher-le plongeur marin-fire diver" 55 feet derinlikte batınca,tekne içine su alıp denizaltının iç basıncını ,dış basınçla eşitlemiş,bölmenin üstünde sıkışan basınçlı havadan nefes alıp, aracın kaportasını (giriş-çıkış yapılan kapağını) açarak iki personeli ile hava kabarcıkları hızında, devamlı hava üfliyerek yüzeye çıkmışlardır.günümüzde de belli bir derinliğe kadar denizaltıdan kaçış için aynı yöntem uygulanmaktadır.bu olay,alman hükümetinin ilgisini yitirmesine neden olmuştur.arkadaşlarının çağrılarına rağmen tek başına çalışmaya karar veren bauer fikirlerini satmak için ingiltere'ye gitti.burada da kabul göremeyen bauer, rusya'ya geçti. brandtaucher,1887'de dipten çıkarılmıştır dresden'de sergilenmektedir.

1852'de indianalı ayakkabı imalatçısı lodner d. philips iki denizaltı yaptı.ilki 7 metre derinlikte batmış diğeri başarılı olarak 30 metre derinlikte(umkta) elle çevrilen pervanesiyle 4 knot sürate erişmiştir.deniz kuvvetlerine satmak istemiş.bu gibi şeyleri alacak makam olmadığından satamamıştır.

1855'te wilhelm bauer,rusya için "seeteufel-diable marin-sea devil" adını verdiği 17 metrelik bir denizaltı yaptı.bu denizaltı çar ii.alexsander'ın taç giyme törenindekiyle birlikte 134 dalış yapmıştır.gemi içinde dalmış vaziyette 4 kişiye "ulusal şükür" duasını okutmuş ve dua su yüzeyinde izleyenlerce net duyulmuştur.bununla birlikte patavatsız tavırlarından ötürü sevilmeyen bauer,donanmanında "denizaltıda gelecek yok" demesi üzerine tekrar ülkesine döner.

1859'da fransız brutus de villeroi philadephia'lı zengin stephen girard'ın hazine avı için 11 metrelik denizaltı yaptı.hedef:1780'de delaware nehri ağzında batmış ingiliz savaş gemisi "de braak"idi.dalgıçları,bir hava bölmesinde,7 metredeki enkaza ulastıracak orada çalışmalarını sağlayacaktı.

1859'da fransız fizikçi gaston planté ilk kurşun asitli pili yaptı.asit olarak sülfirik asit kullandı.sonraki 35 yıl bunun ticaretini yaptı.

1860'ta fransız jean joseph étienne lenoir ilk pratik sıvı yakıtla çalışan makinayı inşa etti.yakıt olarak lamba gazını ve ateşleme için elektrik gücünü kullandı.

1861'de güneyli hükümet, savaş gemisi privateers'e bir harekat düzenlemeye karar verdi.new orleans konsorsiyumun başı zengin yün tüccarı-avukat horace hunley'in onayı ile james mc clintock 7 metrelik bir dümenci iki pervanecili pioneer'i inşa etti.1862 mart'ında pontchtrain gölünde beraberinde çektiği yüzen bir bomba ile bir mavnayı havaya uçurarak gösteride bulundu.nisan'da new orleans'ın düşmesiyle, denizaltısı pioneer ile beraber kaçan tasarımcısı,sonunda onu bir hurdacıya sattı.

1861 yılında,birleşik devletler donanması ilk denizaltısını almak üzere brutus de villeroi ile kontrat imzaladı.15 mt. boyunda ve 16 kişinin elle çevirdiği 1mt. çapında kranka bağlı pervane ile ilerleyen "alligator",dalgıçları ile hedefe harekat düzenliyordu.13 haziran 1862'de hizmete girmiş ve 1863'te fırtınada batmıştır.

1862'de güney carolina'da charleston limanını savunan konfederasyon ordusu komutanı general pierre gustave toutant beauregard'ın emriyle yzb.francis d. lee;charleston'da southern torpedo boat company'de "david" adını verdiği,6mt boyunda,1.5 mt eninde ve su üstünde az bir bölümü gözüken,yarı dalmış bir tekne yaptı.buharla yürütülen david'in silahı,suya paralel bir şekilde pruvasına sabitlenmiş gönderin ucundaki 61 kiloluk çarpma ile patlayan bomba idi.5 kasım 1863 günü,kuzeyli'lerin bordaları demir saçlarl kaplı newironside gemisine hücum etti.bordaya değince patlayan bomba gemide az bir hasar yarattı.ancak patlamanın şoku ile oluşan dalga david'e dolunca 4 kişilik mürettebat tekneyi terk etmek zorunda kaldı ve kaptan dahil iki kişi esir düştü.diğer iki kişi ise david'i çalıştırmayı başarıp kaçtı.iki "david" daha yapıldı ancak onlarında hücumları kuzeyli'lerin gemilerine hasar veremedi fakat kuzeylilerin geceleri daha asabi geçmeye başladı!

1863'te fransız mühendis simon bourgeois ve makinasını yapan charles brun; sıkıştırılmış havayı, "the plongeur"'un pervanesini döndürmede ve dalma sarnıçlarına alınan suyun basınçla dışarı atılmasında kullanmışlardır.denizaltılarının boyu 44,5 mt,genişliği 6 mt,ağırlığı 420 ton idi ve havayı büyük silindirlerde,basıncı 12,5 kg/cm olarak topluyorlardı.günümüz denizaltılarında da,dalma sarnıçlarındaki suyu boşaltmada bu yöntem kullanılmaktadır.

1863'te hunley başkanlığındaki güneyli konsorsiyum,harekatını alabama'daki mobil körfezine kaydırdı ve oradaki harekatlar için bir denizaltı yaptırdı.mc clinton'da elle çevrilen krank yerine elektrik motorunu koymayı denedi.ama başarılı olamadı."american diver" adını verdikleri bu denizaltı mobile körfezinde fırtınalı bir havada batmıştır

aşağıdaki şekilde görülen denizaltı "the hunley", horace hunley tasarımıdır. 1863 yılında alabama-mobile'de baxter watson,james mcclintock ve h.hunley'in ortak olduğu demir atölyesinde inşa edilen denizaltı acilen trenle kuzeylilerin ablukası altındaki charleston'a gönderilmiştir.insan gücü -8 pervaneci,1 dümenci- ile çalışan denizaltı ilk iki denemesinde batmış ve mürettebat ölmüştür.bu kazalara rağmen teknesine inanan hunley,son bir deneme için general p.g.t. beaugard'ı ikna etmiş ancak bu denemede de kaza olunca,denizaltının batması sonucu adamları ile birlikte ölmüştür.hunley, inşasında da bulunan teğmen george dixon başkanlığında bir kere daha dipten çıkarılır ve bir deneme daha yapmak için generale gidilir.artık kötü şöhrete sahip denizaltıdan usanan beaugard ile uzun tartışmalar yapılır. sonunda dixon;generalin önerisi olan,denizaltının "david" gibi gönderli bomba ile birlikte satıhtan harekat yapmasını kabul ederek anlaşır.17 şubat 1864'de hunley,harekata çıkar.pruvasında mahmuz gibi bağlı gönderin ucundaki bombayı; güney carolina'da charleston limanında 6 kilometre açıkta demirli haustonic korvetinin sancak kıçomuzluğuna saplar,bombanın tetiğine bağlı ipi salarak tornistanla açılır ve ipi çekip korveti batırır.tarihe "ilk başarılı saldırıyı" gerçekleştiren denizaltı olarak geçen "the hunley"'in,patlama anında yeteri kadar uzakta bulunamadığı için şok dalgasından etkilenerek battığı sanılmaktadır.1995 yılında olayın olduğu yerin civarında hunley bulunmayınca,sıcak yüzünden kapağı açtıkları sırada içine su dolarak batmış olabileceğide düşünülmeye başlanmıştır.2000 ağustos'unda,gövdesini örten ve çürümesini önleyen balçık tabakası içinden çıkartılan denizaltının ufki dümenleri ve pratik şnorkel sistemi dikkat çekicidir.

1864'te wilhelm bauer,o yıllarda henüz yaygın olmayan içten yanmalı makinaları denizaltıda kullanmayı düşündü ve denizaltıyla ugraşan ülkelere önerdi.25 yılınıda bu makinayı geliştirmeye harcadı.halktan biri olması ve otokratik kişiliği donanmalardaki aristokratlarca sevilmiyordu.imkan bulamadı.1875'te bavaria'da öldü.

1860'ların ortalarında avusturya donanmasından yüzbaşı giovanni luppis,saat mekanizması kullanarak buharla çalışan ve arkasındaki tellerle uzaktan kumanda edilebilen,patlayıcılı yarı robot bir araç geliştirdi.aracın en büyük özelliği patlayıcının tabancasına bağlı pervaneydi.araç ilerlerken pervane dönüyor ve tabancayı kuruyordu.böylece belli bir mesafe gittikten sonra tabanca aktif hale gelip,silahı kullananın emniyeti sağlanmış oluyordu.amirlerinin silahın pratikliği hakkındaki şüpheleri üzerine luppis,adriyatik kıyısında fiume şehrinde bir firmada gemi mühendisi olarak çalışan robert whitehead ile birlikte çalışmaya başladı ve 1868'de "auto-motive torpedo"'yu yaptılar.ilk torpido 8 kilo patlayıcısı ile beraber 135 kilo ağırlığında idi.48 bar basıncındaki sıkıştırılmış havanın çevirdiği pervane ile 10 kilometre hızla 180 mt.gidebiliyordu.yaptıkları ikinci torpido,83 bar hava ile 270 mt. gitti.torpidoyu silindirik lançerden basınçlı hava ile atıyorlardı.prototip torpidolar, sabit dümen açısı ile düz gidiyorlar fakat derinliği koruyamıyorlardı. whitehead bu problemi su basıncındaki değişimlere tepki gösteren bir mekanizma ile çözdü.bu düzenek,sıkışmış havayı yatay dümenlere bağlı pistonlara gönderip-keserek torpidonun umkunu sabit tutuyordu.1869'da torpido üretime hazır hale geldi.5 metre boyunda 35 kg. patlayıcısı ile 15 km. hızda 360 metre gidebiliyordu.atölyede bu silahı inceleyen ingiliz'ler,whitehead'i ingiltere'ye çağırıp silahın tüm haklarını satın aldılar ve üretime başladılar.

1863'te bir kaç american submarine şirketi yatırmcısı kongreye bir denizaltı teklifi götürdüler.fakat a.lincoln reddeder.tamamlanması 1866'ya, savaştan sonraya ertelenen scovel meriam ve oliver halstead'ın intelligent whale adı verilen denizaltıları 1869'da denize iner.görünürdeki sahibi o.s.halstead tarafından donanmaya satılmaya çalışır.1872'de satın alım denemleri başarısız olur.

1866'da alman nikolaus august otto ve eugene langen ilk 4 cycle makineyi yaptılar.

1869'da admiral radford automobile torpidonun üretilmesini ister.

1870 yılında jules verne "denizler altında 20.000 fersah"'ı yazdı.verne tarafından suyun 32 feet derinlikte 0.0000436 oranında sıkıştığı saptandı.

1871 yılında abd whitehead lisansı ile rhodeisland - newport donanma torpido istasyonun'da torpidonu denizdeki testlerine başladı.bu silah beraberinde yeni bir ufak-hızlı muhabere gemisi tipinide getirdi."torpedo destroyer" adını alan bu gemi tipinin donanmalara marjinal bir faydası oldu.torpido'nun denizaltı gemisinden atılmasının daha etkin olacağının anlaşılması üzerine bir süre sonrada tarih sahnesinden silindi.

1872'de whitehead torpidosunu fransa ve almanya'yada sattı.

1873'te belçikalı mühendis zénobe gramme doğru akım dc elektrik motorunu geliştirdi ve ticaretini yaptı.

1875'te alman nikolaus august otto 4-stroke karbüratörlü makinayı yaptı.

1874'de irlanda'lı göçmen okul öğretmeni john philip holland abd deniz. kuvvetleri'ne 3,3 metrelik pedallarla pervanesi döndürülen ilk denizaltı çizimlerini yolladı.ilgilenilmedi.

1878'de holland,irlanda devrimcilerinin bir kolu olan fenian'ların sponsorluğunda,tasarladığı holland i'i inşa etti.boyu 4.5 metre, eni 1 metre ve 2.5 ton ağırlığında ve 4 hp. gücündeki sıkıştırılmış hava ile çalışan brayton motoru olan denizaltı denemelerde başarılı sonuç aldı.bu sonuçlar,daha savaş gemisine yakın daha büyük bir denizaltı için holland'ı cesaretlendirdi.

1879'da alman karl benz 2-stroke makinayı inşa etti.

1879 kasım'ında george garret'in, birkenhead'de (uk) denize indirdiği ve 24 şubat 1880'de denediği 3 kişilik tasarımı "resurgam", buhar gücü ile çalışmaktaydı.boyu 20mt,genişliği 3mt. olan 60 tonluk gemi; satıhta iken depoladığı buharı, dalmış durumda pervaneyi çevirmek için kullanıyordu.içerdeki hava personele 6 saat yetiyordu. bu deneme esnasında çıkan fırtınada batan resurgam'ın enkazı,1995 kasım'ında st.andrews üniversitesi arkeoloji dalış ekibi tarafından bulunmuştur.

1881'de holland,irland fenian kerdeşlik örgütü tarafından fonlanan fenian ram ismini verdiği makinalı tüfeği olan 10 metre boyunda ve 19 ton ağırlığındaki denizaltıyı delameter iron company-new york'ta denize indirdi.holland ii olarakta bilinen denizaltının denemeleri 2 yıl sürdü.15 hp.benzin motoru ile satıhta 9 knots sürat yapabiliyordu ve 15 metre derinliğe dalabiliyordu.1883'te fenian'lar illegal ilan edilince teknelerini çaldılar. holland'da bir daha onlarla çalışmadı.

1883'te holland ve arkadaşları,hindiçin ile savaşta olan fransa'ya denizaltı satmak üzere nautilus submarine boat company'i kurdular."zalinski boat" adını verdikleri prototip denizaltıyı yaptılar ancak 1885'te denize indiriliken hasar gördü.onardılar ancak denemeleri esnasında savaş bitince fransa almaktan vazgeçti şirkette iflas etti.

1885'te gottlieg daimler ilk benzinle çalışan 4-cycle makineyi dizayn etti.

1885'te claude gaubet'in paris'te yapıp cherbourg'ta denediği; 5mt boyunda, 1mt eninde, 1 ton ağırlığındaki, bataryalı denizaltısı gaubet-i'in bir torpidosu-esasında mayını vardı.hedefe sabitlenen mayının emniyetli mesafeye gidilip kablosu vasıtasıyla elektrik akımı ile patlatılması düşünülmüştü.geminin denge problemi çözülemediğinden proje başarısız olmuştur.

amerikalı josuah h.l. tuck'ın,24 nisan 1884'te patentini aldığı denizaltısı,hava bölmesinin (üstüvane) planlandığı ilk denizaltıdır.düşüncesi; hedef geminin altına gelen denizaltının içinden bir kişinin pompalayarak sağladığı solunum havası ile "hava bölmesinden" çıkıp geminin omurgasına bomba koyacak olan dalgıç ile harekat yapılması idi.1884'teki denemelerinde umduğu sonucu alamayınca bu bölmeyi kaldırdı ve 1885'te itici gücü değiştirdi.denizaltıyı 600 kg kostik soda'dan elde ettiği kimyasal buharı kullanarak 5 saat süreyle sualtında ve satıhta gidebilen bir hale getirdi.akıl hastanesine "kapattılar!"

suüstünde buhar makinaları ile seyir yapan ve sahip olduğu büyük sıcak su sarnıcı sayesinde denizaltında kısa süre kalabilen, makinalı tüfek ve torpido kovanına sahip olan ilk denizaltıyı ise nordenfelt,1885'te resurgam deneyimlerini ileri götüren ingiliz mühendis garret ile işbirliği yaparak isveç’te gerçekleştirmiştir. nordenfelt-i ismini alan bu gemi o ana kadar muhtelif memleketlerdeki çalışmalarda dikkate alınarak inşa edilmiştir.60 tonluk denizaltı;19.5mt boyunda, 2.75 mt çapında idi 160 mil satıh menzili ve max 15mt derinlikte 15 knot hızı vardı. denizaltı, aralarında osmanlı imparator'luğu temsilcisininde bulunduğu denizci devlet temsilcilerine kopenhag yakınlarında gösteride bulundu. osmanlı imparator'luğu temsilcisi teknenin savaş kıfayetine haiz olmadığı ve bilhassa akıntılı sularda vazife görmesinin şüpheli olduğu şeklinde bir rapor hazırladı. buna mukabil yunan hükümeti bu denizaltıyı satın aldı. yunanistan’ın bir denizaltıya sahip olması osmanlı hükümetini harakete geçirdi. yapılan görüşmelerden sonra vickers&armstrong firmasına,boyları 30 metreye uzatılmış, 2 torpido kovanı taşıyan, 2 makinalı tüfeğe sahip olan ve teknik bakımdan daha tekamül ettirilmiş 2 nodenfelt-ii sipariş edildi. denizaltılar ingiltere’de inşa edilerek parçalar halinde istanbul’a getirildi ve taşkızak tersanesinde monte edildi. 1886 ve 1887 yıllarında denize indirilen denizaltılara abdülhamid ve abdülmecid isimleri verildi.ancak abdülmecid bitirilemedi.yapılan abdülhamid'in tecrübelerinde gemi personeli gemilerini çabuk kavradılar. tecrübe seyirlerinde firma personelinin hatalarını bulacak kadar kabiliyet gösterdiler. türk mürettebatın gemiye yabancı personel olmadan dalış yaptırmaya muvaffak olmalarından sonra abdülhamid denizaltısı izmit körfezinde gece ve gündüz hücum talimleri ve torpido atış eğitimleri yaptı.hitamında 1888 yılında, sarayburnu önlerinde dalarak akıntıya karşı üsküdar önlerinde demirlemiş boş bir gemiye yaklaştı ve torpidosunu atıp gemiyi batırararak yabancı devlet temsilcilerine gösteride bulundu.torpidonun çıkışı sırasında ağırlık değişimi yüzünden dengesi bozulmuş ve kaza atlatmıştır. bu olay dünya denizaltıcılık tarihinde bir denizaltı gemisinden ilk defa seyyar torpido atılarak bir suüstü gemisinin batırılışı olayıdır.

bu başarı üzerine denizaltıcılar padişah ii. abdülhamit’ten taltif beklerken denizaltıların haliç’e çekilme emrini aldılar. gemiler bir daha haliç’ten dışarı çıkarılmadı. orada çürümeye terk edildi.

1886 yılında,ash & campbell'in ingiltere tilbury'de inşa edip denedikleri;20 mt. boyunda, 2,5mt. eninde 50 tonluk nautilus'un özelliği; batarya ve elektrik motorunun başarıyla kullanıldığı ilk denizaltı olmasıdır.her iki bordasındaki 5'er silindiri içeri çekmek suretiyle geminin hacmini azaltarak dalıyorlar,silindirleri dışarı itip hacmi arttırarak satha çıkıyorlardı.

1887'de nordenfelt,30 metreye dalabilen satıhta 14 knot süratle 1000 mil gidebilen buharlı nordenfelt iii'ü yaptı ve rusya'ya sattı.rusya'ya giderken rotasından çıkıp karaya oturunca rusya almaktan caydı.hurdacıya satıldı.

makine gücü ile çalışan ilk denizaltı olan nordenfelt’de dizayncıların büyük çabalarına rağmen güvenilir bir derinlik kontrolu sağlanamamıştır. dalma ve sıcak su sarnıçlarının büyüklüğü dolayısıyla personel için çok az bir hacim kalmıştır. bu serbest hacimdeki havanın ise,150°f’a kadar ısınması ve kazandan gelen duman dolayısıyla sağlıksız ortamın oluşturması ile personelin sualtında kalış süresini kısaltmıştır. buna rağmen nordenfelt sebat etmiş ve 1890’da dizaynlarını almanlara satmıştır. almanlar, bu dizaynda inşa ettikleri ve wi ve wii ismini verdikleri botlarda başarısız olmuşlardır. nordenfelt/garret denizaltılarının sualtında yürütme gücü yetersizliğinin saptandığı sıralarda 1890'da ispanya’da genç bir deniz subayı yzb. peral,torpido denemelerinde başarıyla üç torpidoyu ateşlemiş ve modern anlamda sualtında elektrik motorları ile götürülen sağlıklı bir denizaltı dizaynı yapmış olmasına rağmen, ispanya deniz kuvvetleri'nin tutuculuğu ve ilgisizliği nedeniyle bu denizaltının inşa safhasına geçilememiştir.

ispanya’daki bu çalışmalar sırasında fransa’da da denizaltı dizaynları üzerinde dikkate değer çalışma ve gelişmeler olmuştur. bunlardan;1885'te claude goubet'in goubet-i'ini,1888'de fransız deniz kuvvetleri için gustave zede’nin inşa ettiği gymnote’u,1893'te anısına yapılan ve tatbikatta demirli gemiyi torpido ile batıran "gustave zede"yi ve uluslararası bir yarışmayı kazanan maxime laubeuf'ün narval’ını denizaltı dizaynındaki gelişmelere katkılarından dolayı sayabiliriz. bu botların deneylerimden alınan dersler, geleceğe ışık tutmuştur.bilhassa laubeuf isimli bir mühendisin geliştirdiği narval ismi verilen denizaltı ile büyük aşama yapılmıştır.anılan yarışma 1896'da fransa deniz bakanlığının açtığı bir yarışmaydı.koşulları;denizaltının ağırlığı min 200 ton,min 100 mil menzilli,satıh sürati 12 knots ve dalmış sürati 8 knots olarak belirlenmişti.29 tasarımın katıldığı yarışmayı 1899 yılında denize indirilen narval kazandı. narval’ın getirdiği yeniliklerin başında satıhta ve sualtında iki ayrı yürütücü güç sisteminin kullanmasını sayabiliriz.34 mt.boyundaki narval,satıhta 220 hp. gücünde sıvı yakıtla ısınan buhar makinası ve dalışta 80 hp. gücünde elektrik motoru ile gidiyordu.menzili;satıhta 11 knots ile 400 mil,7.5 knots ile 500 mil,dalışta 7.5 knots ile 25 mil ve 5 knots ile 62 mil idi.dalma ve yakıt sarnıçlarının yerleştirilebilmesi için çift tekneli inşa edilen ilk denizaltıdır. zayıf yanı buharlı sistemi idi.dalışta bot atmosferinde ısı artışına ve satha çıkışta tekrar buhar üretiminin başlamasına kadar zaman kayboluyordu.rus drzewieck’inin buluşu olan değişik sistem 4 tane torpido düşürme yatağına (kovana) sahipti. narval 1900 yılında fransız deniz kuvvetlerinde hizmete girmiş iki tekneli modern denizaltıların atası olmuştur.(mukavim ve form tekne ilerde açıklanacaktır.)

1888'de gustave zede'nin amiral aube'nin onayı ile toulon yakınlarında arsenal of mourillon'da inşasına başladığı gymnote,20 eylül'de denize inmiş 17 kasım'da denemelere başlamıştır.20 metre boyunda ve 30 ton olan gymnote'un,400 amper/saat enerji veren ve dalışta 8 knot hıza ulaştıran 540 adet 17.5 kiloluk alkalin çinko potas pilleri sahilde şarj edebiliyordu.satıh menzili 10 knots ile 83 kilometre,6 knots ile 220 kilometre idi.1911'e kadar olan hayatında daha gelişmiş pil gruplarının denendiği ve ciddi kazalar atlalatan gymnote,bir gösteride hiç görünmeden jaurequiberry ismindeki eski bir savaş gemisini batırmıştır.

1888'de abd howell torpidolarını kullanmaya başladı.

1889'da claudet gaubet gaubet-ii'yi denize indirdi.

1892'de rudolph diesel ilk içten yanmalı dizel makinayı keşfetti ve bir yıl sonrada makinayı yaptı.mazot ile çalışıyordu.makina,nerdeyse mucidini öldürecek patlamayla hayatına başladı.

1893 haziran'ında,fransa'nın büyük gustave zede denizaltısı denize indi.1890 yılında fransa hükümetinin denizcilik bakanı m.barbey gustave zede'nin asistanı ramazotti'den büyük bir denizaltının inşasını istedi.toulon'da mourllion tersanesinde sirenne adı ile denizatının inşasına başlanmış ancak gymnote'u tasarımcısı gustave zede ölünce anısına ismi değiştirilmiştir.denizaltıda alısılmış "cigar" gibi iki ucuda sivri biçimin dışına çıkılmış,asimetrik biçimde günümüz yapı tarzında yapılmıştır.76 adet çemberin oluşturduğu silindirik iskeletin üstüne korozyona dayanıklı metal plakaların kaplanması ile 53 mt. boyunda ve 4 mt. enindeki gövde meydana çıkmıştır.266 ton ağırlığındaki gemi, tek pervane şaftı üzerindeki iki elektrik motoru sayesinde gidiyordu.720 adet pilden oluşan 130 ton ağırlığındaki bataryası 1800 amper 300 volt verebiliyordu.periskobu ve pruvada 1 torpido kovanı bulunmakta idi.

elektrik motoru ile pervanenin döndürülmesi işin yarısı idi.bataryaların şarjı sahilden yapılıyordu.bu yüzden bu denizaltıların görevleri "liman savunma" olarak biçimlemişti.

1893 yılında abd’de denizaltıya ilgi duymaya başlamış.açılan 200.000 dolar ödüllü yarışmaya simon lake,philip holland ve george c.baker katılmışlardır.baker'ın denizaltısı buharlıydı.boyu 16mt.,genisliği 3mt.,20 ton olan bu gemi 12mt.'ye dalabiliyordu.dalışta kullandığı elektrik motoru,satıhta bir dişli ile jeneratör fonksiyonuna sahip oluyordu ve bataryayı şarj edilebiliyordu.pervanelerin yeri geminin her iki bordasının ortasında ve 4 yöne dönebiliyordu.gemi pratik bulunmadı.günümüz araştırma denizaltıları olan batiskaf'ların pervaneleri bu özelliktedir.

1894'te abd donanması tüm whitehead torpidolarını howell torpidoları ile değiştirdi.

1894'te italyan delfino denizaltısı denize indi.

1895'te ludwig obry'nin 1.75 poundluk 3 inch çapındaki metal diski 2400 devir-dakika döndürülmesinin oluşturduğu kuvvet esasına dayanarak dizayn ettiği gyroscope, whitehead torpidosuna yon kararlılığını sağlamak maksadıyla takıldı.

1897'de rudolph diesel "başarılı" dizel makinayı inşa etti.sonraki 6 yıl içinde 1 denizaltıya konacaktı.

holland’ın en büyük rakibi olan simon lake isimli mühendisde deniz dibinde aynen uçakların iniş takımları üzerine yürüdüğü gibi tekerlekler ile yürütülebilen ve esas olarak sualtı kablolarını kesmek, mayın manialarını taramak gayesiyle argonaut jr. isimli bir denizaltı dizayn etmiştir. o yıllarda lake, denizaltıların açık denizlerde gemilere hücum ve onları imha edebilecek bir silah olabileceklerini düşünemiyordu.onun dizaynıda tekerlekleri yüzünden kabul görmedi.lake,tasarısını geliştirdi ve "argonaut i" adını verdiği bu denizaltıyı 1897de baltimore'da kızağa koydu.12 metre boyunda 3 metre enindeki bu geminin personeli 4 kişidir.30hp. benzin motoru vardı.1898de chesapeake körfezinde,dalışta ve satıhta 2000 mil seyir yapmıştır.1899'da bunu geliştimiş ve argonaut ii'yi inşa etmiştir.

deniz kuvvetleri, yarışmayı kazanan holland'ın 28 metre boyunda 168 ton ağırlığında satıhta buhar gücü,dalışta elektrik gücüyle giden tasarımı plunger'ın (holland v) iki tane yapılması için holland'ın şirketi holland torpedo boat company of new jersey ile herbiri 175.000 dolara anlaştı.satıhta tam yolla 180 mil,ekonomik süratle 1000 mil giden geminin bataryaları 10 saat süreyle 6 knots yaptıracak gücü sağlıyordu.ancak bu gemi, buhar makinasının yaydığı ısı sorunu yüzünden başarısız oldu.daha gelişmiş denizaltıyı yapmak için electric battery storage company'den destek alan p.holland, levis nixon'un tersanesinde yapmaya başladığı holland vi'yı, 17 mayıs 1897'de denize indirdi.bu denizaltı ile ilgilenen abd dz.kuvvetleri resmi denemeleri sürerken geminin sorunlarının bir süredir çözülememesi üzerine (çünkü holland'ın bunları halledecek parası yoktu) duruma kasım'da el koydu. .bu yüzden girişimcilerin zorlaması ile electric boat company'e baş tasarımcı oldu.zamanla sorunları giderilen holland vi, 1899 yılında donanmanın denemelerini geçti ve abd dz.kuvvetleri 11 nisan 1900'de gemiyi 150.000 dolara satın aldı.amerikan donanmasının ilk modern denizaltı gemisi "uss holland" hizmete girmisti.denizaltı karşıtlarını susturmak için abd deniz kuvvetleri kurmay başkanı amiral george dewey,ispanya'nın manila muhaberesini örnek göstererek denizaltının bu savaşın seyrini değiştirebileceğini söylemiştir.ağustos'ta kongre 6 gemi daha sipariş etti.18mt. boyunda,3.5mt. eninde olan,75 tonluk bu gemi, su üstünde 4 zamanlı benzin motoruyla gidiyor ve aynı zamanda akülerini dolduruyordu. dalışta; bataryalarındaki potansiyel elektrik enerjisini, 160 hp gücünde elektrik motorunda, pervaneyi döndürmek için kullanıyordu.e. w. bliss company - brooklyn, new york'ta imal kovanlarında 3 howell torpidosu taşımaktaydı ve 40 saat harekat yapacak kapasitedeydi.1 wc'si vardı

uzun yıllar, denizaltıların zayıf deniz kuvvetlerine sahip ülkeler tarafından kullanılabilecek bir silah olduğu düşüncesi ile ve denizaltıları korsan ilan edip bu yeni silaha ilgi göstermeyen ingiltere,amiral a.k.wilson'unda tutumu ile 1900 yılında politikasını değiştirmiş ve aynı yılın ekim'inde eğitim ve deney maksatları için geliştirilmiş holland tipi olan 7p serisi denizaltıdan 5 tane siparişi vermiştir. daha sonra da bu botlardan esinlenerek “a” sınıfı ismini verdikleri kendi dizaynlarını geliştirmişler ve süratli bir aşama içine girmişlerdir.

bir süre sonra lake; fikrini değiştirmesine rağmen yine de holland’a rakip olarak 1 kasım 1902de denize indirdiği level-keel tipi the protector'a da tekerlek koymaktan geri kalmamıştır. kıyı savunmasında kullanılan protector, suüstü seyirleri için gayet güzel bir tekne şekline, 3 torpido kovanına, gayet güçlü bir yapıya ve dalış kabiliyetine sahip olmasına rağmen tekerlekleri yüzünden abd deniz kuvvetlerince yine kabul edilmeyince, lake’de botunu rusya’ya satmış ve 4 tane daha sipariş almıştır.

1901'de fransa başkanı emil loubet'in yakinen ilgilendiği "gustav zede" denizaltısı, üssünden 300 mil uzakta hareket halindeki savaş gemisi charles martel'e başarılı torpido atışı yaptı.fransa'da denizaltılar ilgi odağı haline gelmişlerdi.le matin gazetesi bir fon oluşturarak halktan topladıkları ile,1901'de francais ve 1902'de algeria denizaltılarını yaptırdı.

1902'de ispanyol denizaltı tasarımcısı raimondo lorenzo d'eqeuvilley,almanya forelle ismini verdiği 13 metrelik sahilde şarjedilebilen denizaltı yaptı.bir amiral satın aldı.daha sonra bu dizaynı geliştiren krupp,karp sınıfı denizaltıyı yaptı.satıhta benzin motoru ile giden denizaltıdan rusya 3 adet almıştır.almanya da bir adet almıştır.kerosen ile çalışan makinayı tercih etmiştir.

1904'de ingizler'in holland sınıfı denizaltıları bir tatbikatta 4 savaş gemisine torpido hucumu geliştirmesi neticesinde amiral john arbuthnot baron fisher;deniz savaşlarının strajisinde denizaltıların yapacağı devrimi vurgulamıştır.

1904'te fransız'lar ilk dizel makinalı denialtı aigrette'yi yaptılar.

1904'yılının mayıs'ında yamato,yasima gemilerinin batması ve 4 gemilerinin ağır hasar görmesinden sonra eksilen vuruş güçlerini kazanmak için japonlar,1898'den beri ilgilendikleri holland'ın çalışmalarının son ürünü olan holland vi 7p tipini almaya karar verdiler.fore river tersanesinde inşa edilen 5 adet denizaltı, 1 kasım 1905 günü japon donanmasına katılmıştır.

1904'yılının 10 şubat'ında çarlık rusya donanması,st.petersburg-neva ship building şirketine 5 adet holland vi 7p tipi denizaltı sipariş etti.fulton sınıfı adıyla gelen denizaltılar,neva tersanelerinde montajı yapıldıktan sonra som-catfish sınıfı olarak adı değişti.ilk teslim 17 haziran 1905'te oldu.hollanda yapımı fossa periskopları ile donatılmışlardı.

1905'te isveç holland tipine yakın hajen denizaltısını yaptılar.

1906'nın 21 aralık günü,hollanda kraliyet donanması luctor et emergo adıyla tecrübelerini tamamlayan holland vi 7p serisi denizaltıyı, onderseeboot 1 - o1 borda numarasıyla bünyesine kattı.itici güç olarak 4 zamanlı m.a.n. dizel,60 adet chlorid akülü batarya ve elektrik motoru kullanılmış denizaltı 3 torpido taşımakta idi.

almanlar, nordenfelt deneylerinden sonra ancak 1906 yılında inşa ettikleri krupp'un inşa ettiği u-1 denizaltısıyla tekrar sahneye çıktılar. gerçekte u-1’in dizaynında inşa edilen ilk 3 bot rus-japon harbinin kayıplarını telafi etmek isteyen rusya’ya satılmıştır.kiel’de germany tersanesinde inşa edilen u-1, amerikalı'ların holland tipinin iki misli büyüklükte idi.42metre boyunda,239 ton olan gemi satıhta 11mil,dalışta 9 mil sürat yapabiliyordu.2000 mil seyir menzili vardı. suüstünde korting ağır yakıt makinası, sualtında elektrik motoruyla yürütülüyordu.

fransızlar 1899'daki donanmanın resmi stratejisini sürdürerek 1901'de francais ve 1902'de algeria denizaltılarından sonra 4 farfadet ve ramazotti'nin dizaynı naidet sınıfı denizaltıda 20 adet yapmışlardır.1904-1905 yıllarında x,y ve z sınıfı geliştirmişler,1906'da 800 tonluk 2500 mil menzilli dizel makinalı botların yapımına başlamışlardır.

1909 yılında simon lake abd donanmasıyla ilk kontratını imzaladı.seal ismindeki denizaltının inşasına başladı.2,5 yıl sonra teslim etti.bu denizaltı 1914'te 85 metre ile derinlik rekorunu kırmıştır.lake'in torpedo boat company,i.dünya savaşı süresince donanma ile bir kaç kontrat daha imzalamış,1924 yılında kapanmıştır

artık suüstünde ve sualtında iki yürütme sisteminin gereği kabul edilmişti. ancak suüstünde hangi sistemin daha iyi olduğu tartışmaları sürdürülüyordu. fransız'ların narval sınıfı botlarda kullandıkları buhar makinalarını,holland vi 7p tipi,ingilizlerin “a” sınıfı ve botlarda kullandıkları benzin motorları mı? almanların korting ağır yakıt makinaları mı?yoksa fransız'ların dizel makinalarınımı? benzin motorlarının yakıtının patlamaya karşı hassas oluşu,kerosen makinada yoğun beyaz egzost dumanının uzaktan belli olması, buhar makinalarının dalış zamanını geciktirmesi, bot dahilindeki havayı kirletmesi ve sıcaklık yaratmaları gibi dezavantajları vardı. sorunun çözümü daha yoğun yakıt yakan dizel motorlarının bulunmasıydı.nitekim kısa süre içinde diğer botların yerini dizelli botlar almış ve uzun yıllar nükleer takatli denizaltılara kadar en iyi yürütme sistemi olarak dünya bahriyelerinde hizmette kalmışlar ve hala da hizmete devam etmektedirler. ilk dizelli botlar 1904 yılında fransa’da, son olarakta almanya’da 1912 yılında hizmete girmiştir.1911 yılında 26 yaşındaki teğmen chester nimitz'in kumanda ettiği 4.denizaltısı uss skipjack ile abd denizaltılarının benzinli makinadan dizelli makinaya geçişi başlamıştır.

nordenfelt’in denizaltılarının dışında dyaziviski'nin dizaynı ile ufak pedallı bot inşaları rusya’nın ilk denizaltı faaliyetleri sayılabilir. daha sonraları 19. asır sona ererken forel tipi 60 tonluk iki torpido düşürme yatağına sahip bir denizaltı baltık’ta inşa edilmiş, demiryolu ile pasifik sahillerine vladivostok’a nakledilmiş fakat hiçbir zaman tümüyle monte edilip hizmete girememiştir. hizmete giren ilk rus denizaltısı 1904’te inşaatı tamamlanan satıhta benzin motoru ile yürütülen iki torpido düşürme yatağına (kovan) sahip deflin’dir. bu arada abd’den lake tipi 4 holland tipi 6 bot sipariş edilmiş ve baltık’ta monte edilmişlerdir.

daha sonraları ruslar som sınıfı denizaltılardan sonra denizaltıcılık konusunda süratli bir aşama içine girmişlerdir.19 ağustos 1912'de denize inen karadeniz’de nikolayev tersanesi'nde inşa ettikleri 560 tonluk ve 60 mayın taşıyabilen krab denizaltısı dünyada mayın dökücü olarak inşa edilen ilk denizaltı olmuştur.

italyanlar,1906’da hizmete giren glanco sınıfı 5 bot ilk denizaltıları, 1911’de inşa ettikleri argo sınıfı 345 tonluk botlarda bu alanda gelişmelerinin devamı olmuştur. i. dünya harbinde de çeşitli tipte ve tonajda muhtelif adette denizaltı inşa etmişlerdir.

1906 yılında alman imparatorluk bahriyesinin ilk denizaltısı olarak inşa edilen kerosen makinalı fransız dizaynı ruslara satılan u-1 sadece denizaltıların çalışabileceğini değil güvenilir olduklarını da kanıtlıyordu.bu kapsamda 3 bot inşa edilmişti.sonraları almanlar u serisinde deneysel denizaltılar yapmaya devam ettiler.u-18 guverte silahlarının kondugu ilk denizaltıdır.1914'de u-19 sınıfı denizaltının yapımına başladılar.ağır silahlarla donatılmış bu gemi 5000 mil menzil yaptıran dizel-elektrik sistemi ile etkileyici bir gemiydi.

denizaltıların vuruş-duruş gücünün gelişiminin rotası belli olmuştu ve etkinliklerini sınırlayan tek bir nokta kalmıştı.o da geçmişi 8.henri'ye dayanan, "prize rules" yada "cruise rules" denen ülkeler arasında savaşırken uyulacak kurallardan:silahsız ticaret gemilerine habersiz saldırılmayıp, gemi yolcuları ve personelinin tahliyesinden sonra geminin batırılması idi.bu da denizaltının gizlilik özelliğinin yok olması demekti.u-boat bu kuralı i.dünya savaşında kaldıracaktı!

i.dünya savaşına girerken amiral ficher sayesinde ingiltere en fazla denizaltıya sahip olan ülke idi:74 hizmette,31 tersanede,14 proje halinde. fransa:60 hizmette,9 tersanede. rusya:48 hizmette. almanya:28 hizmette,17 tersanede. abd:30 hizmette,10 tersanede. italya:21 hizmette,7 tersanede. japonya:13 hizmette,3 tersanede,avusturya:6 hizmette,2 tersanede.

(travma - 3 Eylül 2003 10:46)

i. dünya harbi başladığı zaman uzun yıllar süren uğraşı, çaba ve deneylerden sonra nihayet denizaltı gemileri uygun bir suüstü ve sualtı yürütme sistemi ve güvenilir bir silah ile göreve hazırdılar. ancak hala harpte ne derece başarılı olabilecekleri, ne tesir yaratabilecekleri hususunda, şüphe ve tereddütler vardı. nasıl kullanılabilecekleri hususu tam olarak saptanamamıştı. i. dünya harbinden önceki harplerd; rus-japon harbinde her iki tarafın türk-italyan harbinde italyan’ların ve balkan harbinde de yunanistan’ın elinde denizaltı olmasına rağmen kullanılmamışlardır. hiçbir ülke denizaltılarının 48 saatten fazla denizde kalabileceğine inanmamış ve bu yüzden denizaltılara karşı bir keşif, tespit ve imha silahı üzerinde de durulmamıştı. haliyle bu durum denizaltıların gizlilik ve baskın vasıflarından yararlanarak başarılı olmaları için büyük bir şans yaratmıştır.

başlangıçta denizaltı gemileri; üs, liman ve sahilleri abluka eden güçlü deniz kuvvetlerine sahip ülkelerin harp gemilerine karşı bir tehdit ve tehlike unsuru, bir savunma silahı olarak geliştirilmişlerdi.fakat 1910’ların başında durum değişmişti.bu da kullanılma konseptlerini tayin edecekti.örneğin;1912'deki tatbikatlarındaki deneyimlerine göre almanlar; 58 botun 36'sını hamburg ana donanma üssünü korumak için elbe nehrinin ağzına yerleştirmişler, 10 botu rezerv olarak saklamışlar ve 12 botuda saldırı hücum denizaltısı olarak görevlendirmişlerdir.

harbe en fazla denizaltı ile girmiş bir ülke olan ingiltere,başlangıçta denizaltılarını keşif maksadıyle;almanya da,kuzey denizinde güçlü ingiliz donanmasının ablukasını kırmak maksadıyla kullanmışlardır.

* 5 eylül 1914 günü çanakkale savaşının bir sahnesine de katılacak olan lieutenantcommander otto hersing komutasındaki u 21'in hms pathfinder'ı batırması,

*22 eylül 1914 günü lieutenantcommander otto weddigen'in kumandasındaki u-9 alman denizaltı gemisinin hollanda sahilleri açığında 1200 tonluk üç ingiliz kruvazörü hms aboukır,hms cressy ve hms hogue'u batırması,

*u-boat'ın ticaret gemisini yakaladığında durdurup kontrolden sonra batırması kuralından (prize/cruiser rules) yararlanan ingiliz'lerin geliştirdiği ufak,süratli ve kuvvetli silah gücü gizlenmiş ticaret gemisi görünümündeki q-ship'ler,

*5 şubat 1915'te kayzer ii.wilhelm'in ingiltere etrafındaki suları harp sahası ilan etmesinin ardından 18 şubat'ta ilan edilen prize rules’u iptal eden "sınırsız denizaltı harbi" emri,

*bazı u boat'ların istanbul filosunda yer almaları ve karadeniz'de türk bayrağı altında harekat düzenlemeleri

*u-15 alman denizaltısının hms birmingham muharebe gemisi tarafından su üstünde mahmuzlanarak batırılması denizaltı harekatının ilginç ve geleceğe yön veren neticeleri olmuştur.ticaret gemileride ii.dünya savaşına yansıyacak sistemler geliştirmişlerdir.bunların başında çok sayıda bir araya gelerek konvoy oluşturup escortlar eşliğinde atlantiği geçmelerini ve silahlı ticaret gemileri q-ship'leri sayabiliriz.

i.dünya savaşı’nda çanakkale boğazı-marmara denizi-karadeniz’de harekat yapan bazı denizaltılar: ingiliz,fransız donanmaları çanakkale boğazını zorlarken; akdeniz’deki denizaltılarını marmara içlerinde bile kullanmışlar ve önemli kayıplar verdirmiş-vermişlerdir.alman denizaltıları tarafından özellikle boğaza yüklenen ana kuvvetleri baskıya maruz kalmıştır.harbin bu safhasına katılan denizaltılar;

ingiliz b 11: 13 aralık 1914’de sarı sıglar koyunda demirli mesudiye zırhlısını batırmıştır.

ingiliz e 2 : ingiliz'lerin marmara'da harekat yapan 2 şubat 1916'da harekatını bitiren son denizaltısıdır.boğaz geçişi esnasında denizaltı ağlarına takılmasıyla hasara uğramıştır.

ingiliz e 7 : 4 eylül 1915’te lcdr a.d.cochrane komutasındaki gemi ub 14 tarafından batırılmıştır.

ingiliz e 11: 19 mayıs 1915 gecesi lcdr m.nasmith komutasında marmara denizinde 2 harekat yapmıstır. 8 ağustos 1915 günü hayrettin barbaros savaş gemisini,3 aralık 1915’te yarhisar gunboatını batırmıştır.bunlardan başka 11 yük gemisi,5 büyük ve 30 küçük yelkenli batırmıştır.

ingiliz e 14: 27 nisan aksamı lcdr e.c.boyle komutasında marmara denizine sızmış ve 18 mayıs günü ege denizine dönene kadar 3 hafta süreyle harekat yapmış 2 gunboat ile 2 yük gemisi batırmıştır.27 ocak 1918’de çanakkale kıyı topçumuz tarafından batırılmıştır.

ingiliz e 15: 17 nisan 1915 lcdr t.s.brodie komutasında boğazı geçme girişimi sahilden top atışına hedef olunca başarısız olmuştur.

ingiliz e 20: 6 kasım 1915lcdr c.h. warren marmara denizinde ub 14 tarafından gunu torpidolanmıştır.

anzac ae 2: 26 nisan 1915 akşamı lcdr.harry stoker komutasındaki avustralya denizaltısı, marmara denizine sızmıştır.29 nisan günü e 14 ile karaburun açıklarında randevu noktasında yüzeye çıkan denizaltıyı sultanhisar gemisi görmüş ve çok yoğun tuzlu bir tabaka yüzünden tekrar derine dalamayan denizaltıyı satha çıkmaya zorlamıştır.personeli esir alınan denizaltı batmıştır.enkazı yakın bir zamanda bulunmuştur.

fransız q 44-saphir: 15 ocak 1915 günü henri fournier komutasında boğazı geçme girişimi başarısız oldu.nara yakınlarında kaybolmuştur.

fransız q 84-joule : 1 mayıs 1915 günü georges dupetit komutasındaki gemi, çanakkale önlerinde mayına çarpmıştır.

fransız q 74-mariotte: 27 temmuz 1915 gunu fabre komutasındaki gemi,çanakkale sığlığında savunma ağlarına takılmış kıyı bataryamız tarafından batırılmıştır.

fransız q 46-turquise: 30 kasım 1915’te leon ravanel komutasındaki gemi,kıyı topçusunun atışıyla hasar görmüş ve esir alınarak “müstecip onbaşı” ismi verilmiştir.

alman ub 14: 24 temmuz 1915-11 kasım 1918 tarihleri arasında istanbul filosunda yer almıştır.marmara denizinde harekat yapmış,e 7 ve e 20 denizaltılarını batırmıştır.

alman u 21: lcdr otto hersing komutasındaki u-boat,25 may 1915 günü gelibolu önlerinde ingiliz gemileri ile temas kuran u-21,hms triumph'u ve 27 mayıs'ta da hms majestic'i batırmıştır. (bu olayın da etkisiyle ingiliz'ler büyük gemilerini bombardıman bölgesinden çekmişlerdir.)

karadeniz'de harekat yapan ve destek olacak olan alman denizaltıları:

alman ub 3 : 23 mayıs 1915'te ltcdr.siegfried schmidt destek için catarro'dan ayrıldı.iz bırakmadan kayboldu.

alman ub 7 : 16 eylül 1916 günü karadeniz'de chersones deniz feneri önünde rus deniz uçağı tarafından batırıldı.

alman uc 13: lcdr johannes kirchner komutasında 5 temmuz’da istanbul filosunun birimi olarak karadeniz’de varna önlerinde harekat yapan denizaltı 5 gemi batırmıştır.29 kasım 1915 günü sakarya nehri ağzında fırtınada batmıştır.

alman u 38: 22 mayıs 1916-7 eylül 1918 arası istanbul filosunda yer almış, karadeniz’de harekatlar düzenlemiştir.

alman ub 44:16 ağustos 1916'da ub 42 ile beraber istanbul'a intikalde iz bırakmadan kayboldu.

alman ub 45: 6 kasım 1916'da varna limanı ağzında mayına çarpıp battı.

alman ub 46: 7 aralık 1916'da karadeniz'de muhtemelen mayına çarpıp battı.

alman’lar harp süresince dizaynlarını daha da geliştirerek esasta harp öncesi ile aynı fakat değişik tonajlarda u tipi denizaltı inşasını sürdürmüşlerdir. bunlardan ub tipi kıyı denizaltıları ile uc tipi denizaltı kruvazörlerini ve 42 mayın ile 24 torpido taşıyabilen ue tipi mayın dökücü denizaltı gemilerini geliştirmişlerdir.

ingiliz'ler harp öncesinin başarılı “holland,a sınıfı,c sınıfı,gsınıfı b ve e sınıfı” denizaltı gemilerine ilaveten abd ve kanada’da yaptırılan “h sınıfı” denizaltıları inşa ettirdiler.donanma ile beraber ve nizam içinde harekat yapmak üzere düşünülen, alman u-boat'larını tuzağa düşürmek amacına yönelik büyük tonajlı suüstünde 19 mil sürat yapabilen “j” sınıfı denizaltılar dizayn ettiler. “j” sınıfları ile aynı gaye için yapılan ve suüstünde buhar tirbünü ile yürütülen 24 mil sürat yapabilen “k sınıfı” denizaltı kruvazörlerini yaptılar. ancak bunlar son derece başarısız ve kullanışsızdılar.yine deneysel denizaltı olarak ; “f sınıfını”, “m sınıfını”, “nautilus sınıfını”, “s sınıfını”, “swordfish sınıfını”, “”v sınıfını”, “w sınıfını”, 1915’te planlanan 1921’de yapılan “cruiser sınıfını”,denizaltıya karşı kullanılmak uzere ve çok güzel bir dizayna-sessizliğe ve sualtında 14 mil sürate sahip çağının en az 30 yıl ilerisindeki “r” sınıfı denizaltılar geliştirdiler.

amerikalı’larda savas boyunca 14 knot sürat yapabilen, 287-510 ton arası “e, h, k, l, m, n, o, ve r” sınıflarını geliştirmişlerdir.iki grup halinde kullanılan botların ilk grubu n , o sınıfları ile bazi e sınıfı botları içeriyordu.görevleri sahile yakın karakol ve stratejik liman savunmasıydı.2.grup botlar avrupa kıyılarına gönderilmişler;azor adaları ile irlanda’nın bantry körfezi arasinda ticaret yollarını ve ingiliz adalarına ulaşım hatlarının savunulmasında offensive görev üstlenmişlerdir.

denizaltı inşa dairesi, 15-knot, 800-ton,”s-class” denizaltıyı 1916 ‘da electric boat company and lake torpedo boat company ile birlikte planlamışlar. hemen hemen aynı dönemde electric boat şirketi 3 adet 1107 tonluk 20-knot yapabilen aa sınıfı denizaltı dizayn teklifi almıştır.böylece “fleet type” denizaltıya bi adım daha yaklaşılmıştır.

yeni kimliklerine göre:i.dünya savaşı denizaltılarında gelişme her iki kıtada hemen hemen aynı olmuştur.çok genel olarak bunlar;

benzinli motorların yerini, daha emniyetli,güçlü ve ekonomik dizel motorlar almıştır.

çift tekne (form tekne+bölmesiz mukavim tekne) dizaynlarına geçilmiştir.

arkaya da torpido atışı için kovan tasarlanmıştır.

elektrojen grubu diye adlandırılan elektrik motoru ve jeneratörlerin güçleri arttırılmış, bataryaların daha fazla potansiyel enerji saklamaları sağlanmıştır.

haberleşme cihazları ile donatılmışlardır

güverte silahları konmuştur.

önceleri dalış işlemi,denizaltının dengesi kontrol edilerek yavaş olmaktaydı.bu yüzyılın başındaki tasarımlarda; dalma ve yakıt sarnıçları, basınca dayanıklı kısmın (mukavim teknenin) dışına çıkartılmış,trim ve ayar sarnıçları mukavim tekne içinde kalmıştır.

i. dünya harbi sonrası denizaltılar:

denizaltılar,i. dünya harbinde bir savaş vasıtası ve silahı olarak denizde dolaşan her geminin korkulu rüyası olmuş, değerlerini kanıtlamışlardı. neredeyse avrupa’nın deniz ulaştırma yollarını keserek, bu kıta ülkelerinin harp etme azim ve iradesini kıracaklar, harbin seyrini değiştirebileceklerdi.ingiliz anavatan filosunun scapa flow’daki üssün de alman denizaltı gemilerinin görülmesi ve 23 mayıs 1916'da kapitänleutnant kurt beitzen kumandasındaki u-75'in döktüğü 22 mayından birine 5 haziran 1916'da hms hampshire'ın çarpıp batması ingiliz'lerde tedirginlik yaratmış, sinir bozucu bir psikolojik ortama neden olmuştur. neticesinde de anavatan filosu değişik yerlerde üslenmek zorunda kalmıştır. bu da denizaltıların kazandıkları ilk stratejik nitelikteki zafer olmuştur. harbin devamı süresince gerek denizaltı dizaynlarında, tiplerinde, silah sistemlerinde, kullanılma doktrinlerinde gerekse denizaltılara karşı savunma sistem ve silah ve araçlarında savaşan ülkeler tarafından değişiklikler yapılmış, buluşlar denenmiş ve uygulanmıştır. hatta denizaltılar siyasi baskı unsuru ve ticari gayeli olarak da kullanılmışlardır. harbin karada fazla gelişmemesi,kara harbinin yüklü ekonomik bir maliyeti olması ve uzun süreli bir yıpratma harbi durumuna girmesi üzerine de denizaltı harekatı tümüyle stratejik bir karaktere bürünmüştür.

i. dünya harbine almanya,26 bot ile başlamış ve 390 adet inşa etmiştir. harp sonunda elindeki u-boat sayısı;171'i faal,148'i inşaa halinde idi.173 denizaltı harp süresince kaybedilmiştir. mayınlar 48,su bombaları 30,top atışı 20,mahmuzlanarak 19,denizaltıdan torpido atışı ile 17,kazalarda 17,bilinmeyen nedenlerle 19 ve uçak hücumu nedeniyle 1 denizaltı kaybedilmiştir. bu kayıplara karşın 2.5 milyon ton gemiyi de hasara uğratmışlar veya yaralamışlardır. sadece ingiltere'nin 2000’in üzerinde gemisi ve 14.000’in üzerinde denizcisi denizaltı harekatı neticesi zayii olmuştur.savaş boyunca alman denizaltıları 4000'in üzerinde ve toplam 11.000.000 ton gemi batırmışlardır.1917 yılında abd savaşa girmeseydi,u-boat'lar neredeyse avrupa'nın ikmal yollarını keserek savaşın sonunu getireceklerdi.ancak-paradoxa bakınki- abd'nin savaşa girmeside bir bakıma u-boatlar yüzünden olmuştur.u-boat harbi 5 safhada incelenmektedir:

i. ağustos 1914-şubat 1915 açılış maçı, ii. şubat-eylül 1915 ilk ana hücum, iii.mart-nisan 1916 ikinci ana hücum, iv.kasım 1916-şubat 1917 üçüncü ana hücum, v. şubat1917-kasım 1918 sınırsız denizatı harbinin yenilgisi.
2 kasım 1918’de almanya ile müttefikler arasında imzalanan antlaşmayla alman denizaltılarının belirtilecek limanlarda teslimleri kilit bir şart olarak koyulmuştu.galip ülkeler derhal, kendilerine pahalıya malolmuş bu botlar üzerinde çalışmalara ve kendi dizaynlarını geliştirmeye başlamışlar sonrada galip ülkeler antlaşma gereğince kendilerine teslim edilen botları 1922/1923 yıllarında söküp parçalamışlar ve benzerleri ile kendi dizaynlarını uretmişlerdir.

ingilizler savaş sonrası dönemde 2.dünya savaşına da katılacak; odin,parthian,rainbow,river,grampus ve s sınıfı dizaynları insa ettiler.

amerikalı denizaltıcılar,1930’larda açık denizlerde offensif bir anlayışla savaşın sürdürülmesi gerektiği yapılan tatbikatlarda saptamışlardı.bu nedenle mühendisler dizaynları daha da büyütüp uzak bölgelerde “bağımsız karakol” idamesi için daha cok akü,motorin,tatlı su,yiyecek ve torpido alır hale getirdiler.böylece “the salmon sargo” dizaynı ortaya çıktı. politik oyunlara merkez olan bu tonaj büyümesi denizaltılarıcıların lehine sonuçlandı.1940’ta denizaltı filo komutanlığı belli başlı stratejik öncelikli hedeflerine ulaşmıştı ve bununda semeresinide pear harbor sonrası gördüler.denizaltıcılar ne istediklerini biliyorlardı.

bu arada denizaltılarda keşif maksatlarıyla küçük uçaklar taşınması, top çaplarının büyümesi suüstü ve sualtı süratlerinin yükseltilmesi, daha uzun seyir menzili ve daha çok torpido taşımaları, mayın dökme imkan ve kabiliyetlerinin geliştirilmesi harp sonrası tasarımcıları devamlı meşgul eden konular olmuştur. isveç,hollanda,ispanya,polonya,italya ve rusya gibi nisbeten küçük deniz kuvvetlerine sahip ülkelerde, gerek kendi dizayn ve inşaları, gerekse diğer ülkelerde inşa ettirdikleri denizaltı gemileriyle deniz kuvvetlerini güçlendirmeye çalışmışlardır.

almanlar versay antlaşması hükümleri gereğince denizaltı inşa edemiyorlardı. ancak alman tasarımcılar diğer ülkelerde almanya'nın finansmanıyla çalışıyorlardı. 1934’den itibaren tekrar silahlanmaya başladıkları zaman ellerinde 5 esas dizayn olup, hepside i. dünya harbinin başarılı denizaltı tiplerinin geliştirilmiş şekilleriydi.

ii.dünya savaşı'nda denizaltılar-(type xxi'e kadar)

ii. dünya harbine,tam anlamıyla hazır olmadan başlayan ama kısa surede bot imalatını ve personel eğitimini büyük ölçüde kifayetli hale getirip, denizaltı harbini başarı ile yürüten ülkelerden biri olan almanya, toplam olarak 14.245.000 ton müttefik veya müttefiklerce kiralanmış tarafsız ticaret gemisi batırmıştır. buna karşılık, 781 denizaltı kaybetmişlerdir.batırdıkları miktar savaş boyunca müttefiklerin savaş süresince sahip olduklarının %1'i idi.almanların stratejik amaçlı harekatlarına örnek ;"davul sesi" harekatı sayılabilir .abd'nin doğu sahillerindeki limanlarına,karaiplerde ve meksika körfezindeki ulaştırmaya karşı 1942 yılında 7 type ix u-boat ile düzenledikleri bu harekat sonucu 2.000.000 ton-397 gemi batırmışlardır."davul sesi-drumbeat" operasyonu ilk 6 ayda stratejik başarı sağlamıştır.u-boat'lar stratejik başarılarından birini yine scapa flow'da yaratmışlardır.14 ekim 1939 günü batık gemileri ve mayın manialarını anafora ragmen geçerek üsse giren krvtkpt.gunther prien komutasındaki type viib sınıfı u-47, hms royal oak'ı batırarak ingiliz donanmasının yine değişik yerlerde üslenmesine neden olmuştur.savaşın u-boat’ların aleyhine dönüşü u-110’un müttefiklere esir düşmesiyle başlar.müttefikler enigma kripto cihazını,şifreleri diğer u-boatların bulunduğu haritaları ele geçirdikten sonra u-boatlar konvoy bulamamaya ve av konumuna düşmüşlerdi.almanlar sahip oldukları u-boat inşa gücü ve teknik kifayetleri sayesinde savaşın sonlarında da gelecekte de önemli rol oynayacak type xxi gibi denizaltılar ve 1942 haziranın'da başlayan penemunde roket merkezinde mühendis olan dr. ernst steinhoff ve korvettenkapitan fritz steinhoff komutasındaki u-511'in gerçekleştirdiği sualtından veya çektikleri yüzebilir kovandan atılan geleceğe miras füzeler gibi silahlar gösterilebilir.

ii.dünya savaşının sonunda geleceğe yön verecek belkide en önemli olaylardan birinde de bir u-boat rol üstlenmişti: u-234 ! savaşın son zamanlarında abd,japonya ve almanya nükleer bomba yapmaya çalışıyorlardı.almanya keiser wilhelm enstitüsünde 1938'den beri epey yolalmış,uranyumu plütonyuma çevirip bomba yapmanın yolunu bulmuşlardı.ellerinde önemli miktarda uranyum-oksit vardı ve diğer iki devlette bu malzeme kısıtlıydı.japonya uranyum-oksit'in almanlar'da olduğunu biliyordu ve almanya'dan istedi.16 nisan 1945'te kptlt. johann-heinrich fehler komutasındaki type xb tipi u-234, biri denizaltıcı ve biri hava kuvvetlerinden 2 japon subay,kargosunda 550 kg uranyum-oksit ve ilk jet motorlu savaş uçağı me 262'nin çizimleri ile birlikte japonya'ya gitmek üzere norveç'teki üssünden ayrıldı.almanlar'ın haberleşmesini çözen amerikalı'ların başta kargo'dan haberleri yoktu. öğrendiklerinde kuzey atlantik'te aramayı yoğunlaştırdılar.savaşın bitmesini müteakip denizaltıların müttefik kuvvetlerine teslim emrinin gelmesiyle fehler,peşindeki kanadalı'lara yanlış randevu koordinatı verip amerikalılara teslim oldu.portsmouth üssüne getirilen denizaltının kargosundaki uranyum-oksit, atom bombasının babası oppenheimer'a > manhattan projesine teslim edildi.atom bombası yapmak isteyen japonlara karşı atom bombasının kullanılması tarihin ironilerinden biridir.fehler'in amerikalılara teslim kararını öğrendikten sonra,iki japon subay halen savaşta oldukları amerikalılar'a teslim olmamak için ve u-234 personelinin sağlıklarının etkilenmemesi için harakiri yapmayıp,uyku hapı içerek intihar etmişlerdir.

ingilizler savaş boyunca başta “t” sınıfı açık deniz denizaltısı olmak uzere,tonaj olarak hafif karakol “u” sınıfı ve “v” sınıfı kıyı denizaltılarından çok sayıda üretmişlerdir. ingiliz denizaltı gemileri harekatlarını pasifik, atlantik ve akdeniz’de sürdürerek toplam 2,000,000 ton kadar gemi batırmışlardır.

almanlar cok cesitli harekat tipini idame edecek çok amaçlı denizaltı yerine o görevi maximum etkinte yapabilecek çeşitli tipte denizaltılar inşa etmişlerdir.altta görev tiplerine göre inşa ettikleri tipler verilmiştir.

kıyı savunma iia iib iic iid
açık deniz ix ixb
en başarılı tip ixc ixc/40 ixd
atlantik u-boatları viia viib viic
the worhorse viic/41 viic/42
değişken ia viid
mayın dökücü viif
torpedo ulaştırıcı u-flak
uçak yemi
özel görevler için x b
mayın dökücü xiv
ikmal taşıyıcı xxi
elektro boat xxiii
elektro boat
deneysel-walter boat v 80
prototip xviia
deneysel xviib
deneysel xviii

japonya, ii. dünya harbinde toplam olarak 245 denizaltıyı çok çeşitli maksatlarla kullanmış ve bunların 149 adedini yani %60’ını kaybetmiştir. gerçekte harp öncesi ve içinde o devrin en güçlü, en uzun seyir menzili, sualtında 19 mil gibi çok yüksek bir sürat yapan denizaltılara sahip olmalarına rağmen kullanış şekilleri çok kötü olmuştur. denizaltıları;

1. tecrit edilmiş adalardaki garnizonlara lojistik destek malzemesi taşımada, 2. kara hedeflerine denizaltılarla taşınan demonte deniz uçaklarıyla taarruz yapmakta, 3. uçak malzemesi ve yakıtı taşımakta ve deniz uçaklarının ikmal gemisi olarak, 4. abd deniz kuvvetlerini üzerlerine çekmek için anavatan adalarının çok uzaklarında, 5. cep denizaltılarını karşılamada kullanmışlar, onların vurucu güçlerinden çok az olarak yararlanabilmişlerdir. yararlandıkları zamanda birinci hedef önceliğini harp gemilerine vermişlerdir.
harbe 105 denizaltı ile giren italya, bunların 32 adedini atlantik’te kullanmış ve teslim oldukları 1943 yılına kadar toplam olarak 1,000,000 ton civarında gemi batırmışlardır.

ii. dünya harbinde denizaltı harekatı açısından en başarılı ülkelerden biriside abd’dir. japonya’nın 1941 aralık ayında pearl harbour’a yaptığı baskından sonra abd’nin elinde hemen hemen sadece uçak gemileri ve denizaltılar kalmıştı. ancak mevcut 113 denizaltıdan 40 tanesi cephe görevi alabilecek durumdaydı. bir yandan da 73 denizaltının inşası devam ediyordu. nitekim harp içinde yani hizmete girenlerle birlikte denizaltı sayısı toplam 281 olmuştur. süratli hizmete girebilmesi için gato,balao ve tench sınıfı denilen bu denizaltılar birbirinin benzeri ve standart idiler. pasifik’te harekat yapan bu denizaltılar 5,000,000 ton civarında japon ticaret gemisi ile 2 uçak gemisi,12 kruvazör,42 muhrip ve 23 denizaltı olmak üzere 200 civarında japon harp gemisi batırmışlardır. amerikalıların denizaltı zaiyatları ise sadece 52 olmuştur. japonya’nın akaryakıt, kömür, demir vb. sanayi hammaddeleri ile gıda maddelerinin deniz ulaştırması ile temini hayati öneme haizdi. abd denizaltıları bu derece önem taşıyan deniz ulaştırma yollarını kesmekle japonya’nın mağlubiyetinde büyük ölçüde etken olmuşlardır.

1945 yılının ağustos ayında harp sona erdiği zaman japonların elinde 2337 gemi ve 8,5 milyon tondan oluşan ticaret filosundan geriye sadece 231 gemi kalmıştır.

ii.dünya savaşında kullanılan denizaltılarının özelliklerinden bazıları; bölme sisteminin kullanılması,alman denizaltılarının kurt sürüsü taktiği,pasif sonarın gelişimi.(ileride incelenecektir.)
kurt sürüsü taktiği:i.dünya savaşı sonrasında u-boat komutanı olan amiral karl doenitz'in geliştirdiği bir taktiktir.konvoy gemileri ile temas sağlayan bir u-boat'ın,konvoy mevkii-rota-süratini karargah'a enigma cihazıyla kodlayıp bildirmesi ve karargahın güçlü vericilerle diğer u-boat'ların konvoy'un muhtemel rotası üzerine sevk edilmesidir.bu nedenle yüksek sürate sahip olacak şekilde inşa edilmiş u-boat'lar, konvoy gemilerin'e satıhtan yetişip torpido menziline girince ve escort varsa dalarak hücum ediyorlardı.
basınca dayanıklı bölmelerin yararı; bölmede mukavim tekne veya bir boru delindiğinde,o bölmenin yan bölmeye geçiş kaportaları kapatılıp, basınçlı suyun sadece yaralı bölmede hapsedilmesidir.bu sayede denizaltı, yüzebilirliğini-azalsada- sürdürebilir.ancak 2 veya daha fazla bölmenin su dolması halinde yüzeye gelip gelmemesi dizaynlara göre değişiklik gösterir. alttaki plan ii.dünya savasının başındaki dönemde tasarımı yapılan, 1939 yılı alman uzak mesafelere gidebilen type ix b denizaltısına aittir.

almanların çift tekne inşa teknikleri, müttefiklerin su üstü gemilerinden atılan mevcut su bombalarını etkisiz kılmaktaydı.esir aldıkları bir u-boat'ı incelemeleri sonrası su altı bombalarının patlayıcısını 300 pound'dan 600 pounda yükseltmelerine neden olmuştur.almanların bir başka dizaynı,1940 yapımı ve savaş boyunca müttefik konvoylarına ağır zayiat vermiş ünlü type vii c denizaltısı.

özel görev için tasarlanmış ii.dünya savaşı alman u-boatı sağmal inek type-xiv. görevi alman denizaltılarına yakıt ve cephane taşımak.

type xxi (denizaltı tasarımı değişiyor)

savaşın sonuna dogru almanlar , üstün özellikler kazandırılmış bir denizaltı geliştirdiler.savaş sonrası müttefikler denizaltı inşa sistemini ve yapım tekniğini,geliştirilen denizaltı:type-xxi'in özellikleri üzerine değiştirdiler . bu özellikler ;

şnorkel sistemi

güçlü ve şarj süresi kısa bataryalar,

elektrik motorunun, jeneratörün ve dizellerin gücü arttırılmış

baş ufki dümen düzeneği

tulumbalar,hava kompresörleri,o2 tüpleri için ayrı bölüm

gelişmiş hidrofon ve hassas sonar

hidrodinamik yapıda ve silahlı yelken-kule ile form tekne dizaynı

yarı otomatık torpido yükleme sistemi,

bot içi fazla sayıda torpido depolama düzeni,

derin dondurucu,

radar sinyallerini tespit edebilme.

type xxi'in teknik özellikleri:

satıhta dalışta
deplasman.: 1621 ton 1819 ton mukavim tek.boyu : 60.50 mt. eni : 5.30 mt.
sürat.: 15.6 knot 17.2 knot form ekne boyu : 76.70 mt. eni : 8.00 mt.
menzil.: 15500 mil 340 mil personel: 57-60 max derinlik : 280 mt.
(10 knotla) (5 knotla) silahlar: 23 torpido (mayınsız)
motor.: 4000 hp 4400 hp silahlar: 14 torpido ve 12 mayın
max. hareket derinliği.: 150-200 mt. ezilme derinliği: 300 mt.
emergency dalış zamanı min.: 18 sn.
dalışta.: 1.5 saat devamlı 17.2 knot
10.0 saat devamlı 13.0 knot
60.0 saat devamlı 5.0 knot yapmaktaydı.

çevrimler: 1inch=2.54cm, 1 feet=30.48cm, 1 yarda=91.44cm=3feet, 1deniz mili=notic miles=1852metre=2000yarda, 1mil=1knot=1deniz mili/saat, hp=horse power=beygir gücü=0.74614kilowaat-saat

abdnin benzer bir dizaynı tang sınıfı denizaltıdır.halen donanmamızda hizmette olan tcg hızırreis ve tcg pirireis bu sınıf gemilerdir.

type-xxi ile başlayan şnorkel sistemi

dizelli -klasik- denizaltının geleceğindeki vazgeçilmez özelliklerin başında gelen, type xxi'deki şnorkel sistemidir.1933de hollandalı yüzbaşı jan j. wıchers tarafından tasarlanıp geliştirilen şnorkel sistemi, yalnız periskop derinliğinde kullanılır.bu sistem satha çıkmadan, deniz yüzeyinin üstüne uzatılan boru sayesinde dizeller ile hava irtibatının sağlanması ve dizel makinaları çalıştırılıp akülerin şarj edilmesini sağlar.dizel makinaların egzost gazları'da ayrı bir boru ile deniz yüzeyinin hemen altına çok sayıda kücük deliklerden dağıtılarak verilir.bu sayede egzost dumanı soğur,kurumu bir miktar süzülür, dumanın gözle tespit edilmesi zorlaşır.

sistemin kısımları;

deniz yüzeyinin üzerine uzatılan hava emiş borusu
dizel egzostunun deniz yüzeyinin hemen altına veren boru
hava emişini ve dağıtımını sağlayan fanlar ,
hava emiş borusunu dalgada ve acil durumda kapayan head valf (baş valf) sisteminden oluşur.

ii.dünya harbi sonrası denizaltılar:

2. dünya harbinde denizaltıları batırma vasıtalarının başında uçakların gelmesine rağmen denizaltıların batış nedenleri çok çeşitlidir. bu nedenler harpten sonraki denizaltıların gelişmesine ışık tutmuş ve bu günün modern denizaltı gemilerinin dizayn ve inşalarına etken olmuştur. dünya harplerinden alınan derslere ve teknolojik gelişmelere göre denizaltı gemilerinde harp sonrası meydana gelen bu günün harekat gereksinmelerinii karşılayabilecek nitelikte gelişmeleri şu şekilde:

1. mümkün olduğu oranda sualtında harekat yapmak, düşman denizaltı savunma vasıtalarına görünür hedef olmama, bu gereksinmeden; şnorkel sistemi, yüksek kapasiteli bataryaların geliştirilmesi, hava temizleme sistemleri, güvenilir sualtı seyir sistemleri ve son olarakta nükleer gücün denizaltı gemilerine uygulanmasını,

2. denizaltıların yakaladıkları hedeflere yaklaşma ve hücum yapabilmeleri için yüksek ve devamlı sualtı süratine olan gereksinimleri için itici güç seçenekleri çoğalmasını,

3. sonar ve asdic gibi denizaltı keşif ve tespit sistemlerine karşı gürültü seviyesinin azaltılması için tekne şekilleri haydrodynamic ve damla şeklinde yapılmasını,

4. sakınma teknik ve taktiklerinin geliştirilmesi daha derin umka dalabilme ve gerektiğinde aldatıcılar atabilme imkanlarının arttırılmasını,

5. keşif ve istihbarat raporlarıyla denizaltı harekatını desteklemek maksadıyla, karakol sahalarında denizaltıları sevk ve idare edebilmek için güvenilir ve denizaltılarla sualtında muhabere olanağı sağlayan sistemler tasarlanmasını,

6. atış kontrol sistemlerinin kısa sürede yaklaşma ve hücum problemlerini çözmesi ve silahların mümkün olduğu oranda uzak mesafeden yüksek bir isabet yüzdesi ile atılabilmesi gereksinmesinden bilgisayarlar atış kontrol sistemlerinin ve uzun menzilli homing ve tel güdümlü torpidolar geliştirilmsini,

7. sonar sistemlerinin, elektronik destek tedbirleri ve karşı tedbirler dahil elektronik sistemlerin geliştirilmesini ve,

8. dost kuvvetlerle karşılıklı müdahaleye mani olucu tedbirlerin geliştirilmesini sıralayabiliriz.

teknolojik gelişmelerin harp silah ve araçları üzerinde geniş uygulama alanı bulması, denizaltıların gelişmesine de ayrıca olumlu yönde katkıda bulunmuştur. bu arada uydular aracılığı ile yapılan devamlı keşif ve gözetlemelerin elektronik harp olanaklarının silahları menzil ve tahrip gücünün artmasının denizaltıyı kullanan için en emniyetli bir silah durumuna getirdiği açıktır.

type-xxi sonrası dizaynlar hakkında type xxi sonrası,(yukarda sayılan maddelerden başka) bu geminin dikte ettirdiği üç konu tasarımcıların çalışmalarını yönlendirmeye başlamıştır.sonuçta tasarımcılar klasik denizaltıyada yansıyacak olan üç konuda yenilik yapmışlardır:dalış-sürat kaabiliyeti için:gövde şekli,yürütme gücü için:nükleer takat,vurus gücü için:füze atılabilmesi.

ii.dünya savaşından sonra inşa edilen klasik (dizel-bataryalı) denizaltılarda sürat ve derine dalışın taktik avantajını kazandırmak ön plandadır. denizaltıların süratlerinin artmasıyla; klasik denizaltının da form tekne şekli,nükleer denizaltılarınki gibi damla şekline yaklaşmıştır (bu şeklin yüksek süratlerde denenmesi-öğrenilmesi uss albacore denizaltısı ile olmuştur).damla şekli, derindeki basınca dayanıklılığıda arttırmaktadır.denizaltının boyu kısalmakta eni büyümektedir.

1966 hollanda zwaardvis sınıfı denizaltı. klasik denizaltı tasarımları içinde damla form tekne şeklinin uygulandığı iyi örneklerden biridir. damla şeklinin ileri hareketi ile oluşan düzgün-dengeli su akışında, itici gücün verimini arttırmak için büyük bir kılıç kanatlı-kavitasyon önleyici-sessiz pervane ve manevra kontrolunu arttırmak için dümenler pervane önüne konmuştur.nükleer denizaltılarda da kıç ufki ve dikey dümenler pervanenin önündedir.

teknolojik gelişmelerin diğer temel unsuru; denizaltı gemilerine nükleer gücün uygulanmasıdır. 1955 yılında abd'de ilk defa nautilus denizaltısında uygulanmaya başlayan nükleer tahrik sistemi daha sonraki hemen hemen bütün amerikan denizaltılarına uygulanmıştır. sualtında çok yüksek (torpido'yu yorabileceği) bir sürat ile dalış-manevra kabiliyeti ve çok uygun bir seyir menzil sağlayan bu gelişmenin yanı sıra silah sistemlerinin de gelişmesi denizaltı kullanma konseptini etkileyen olgulardır.

u 511 ile başlayan denizaltılardan güdümlü mermi ve balistik füze atabilme olanağı onu tümüyle stratejik olarak kullanılan bir silah haline getirmiştir. bugün denizaltılar karadaki sabit kıtalar arası füze rampalarından çok daha emniyetle denizlerin altında, hatta kutuplarda nükleer stoklar taşımak durumundadırlar balistik füzelerin denizaltılardan atılması denizaltılara bir başka şekilde stratejik olarak kullanma sahası açmıştır. bu arada konvansiyonel denizaltılarda gelişmesini sürdürmüş, önemini korumuştur. bu gelişmeleri kronolojik olarak incelersek;

1946 dr.phillip adelson,type xxi gövde yapısıyla nükleer gücü bir arada planladı.pratikte olabilirliği görüldü. 1947 sosus-okyanus'adöşenen hidrofonlar;105 milden destroyer,600 milden su bombasını duyabiliyordu. 1948 alman v-1 füzeleri denizaltıdan atılmak üzere geliştirildi ve atışı yapıldı. 1950 sovyetler type xxi'i baz alarak 235 adet whiskey sınıfı ile dünyanın en büyük denizaltı filosunu kurdular. 1950 denizaltı mühendisi recover ile beraber abd gemiler için,nükleer sistemlerin inşa programına başladı. 1953 nükleer başlık taşıyan 500 mil menzilli regulus-i füzesi uss grayback'te denendi ve gemiye 2 tane planlandı. 1953 uss albacore damla gövde biçimiyle 26 knot yaptı.abd'nin damla biçimli son dizelli denizaltıları barbel sınıfıdır. 1956 alman v-2 füzeleri benzeri yarı ölçülerde,katı yakıtlı 1200 mil menzilli,su altından atılabilen füze programı başladı. 1958 sovyetler 3 sınıf nükleer denizaltı yapımına başladı.5 yılda 24 gemi yaptılar.radyasyon ölümlere sebep oldu. 1965 uss albacore su altında 33 knot yaptı. 1968 sovyet november sınıfı gemi 31 knot ile nükleer uçak gemisi uss enterprise'a eşlik etti.amerikalı'lar için sürprizdi. 1968 amerikalı'lar hemen yeni dizayn arayışına girdiler.hızlı hücum denizaltısı los angeles sınıfı denizaltıyı planladılar. 1971 c-3 poseidon balistik füzeleri platformlarda yerini aldı. 1972 80'lerde faal olacak olan trident füze programına başlandı.buna uygun 16674 ton'luk ohio sınıfı denizaltı tasarlandı
1997 1982'de dizaynı başlayan seawolf hizmete girdi.

*sosus 1968 yılında yangın nedenıyle patlama olan ve batan sscb’nin k-129 denizaltısını duymuştu.uss halibut olay yerine gidip kablolu insansız minik denizaltısıyla k-129’u 5000 mt’de buldu.cia jenifer projesi başlatarak howard hughes’un deniz dibinden maden çıkarma kimliği ile inşa ettirdiği hughes glomar explorer gemisinin hareketli dev parmaklı kepçesi ile denizaltı yakalandı ve yukarı çekildi.bu esnada bir kısmı parçalanan k-129’un önemi taşıdığı kıtalar arası nükleer füzelerdir.

satır araları:

denizaltıcılık sahasında da süper güç olan abd’nin ii. dünya savaşından sonra denizaltılarda yaptığı aşamalar şu şekilde özetlenebilir:

abd deniz kuvvetlerinde nautilus denizaltı gemisi ile geçilen nükleer tahrik sisteminden sonra,1955 skipjack sınıfı tek şaft gemilerin yapımına başlamış sonra 1958 yılında permit sınıfı ile devam etmiştir..bu sınıf denizaltılar sonar ve derine dalış kapasiteleri yüksek gemilerdi.george washington denizaltısı ile sualtından polaris balistik füzesinin atılmasıyla denizaltılarda gelişme her geçen gün yeni boyutlar kazanmıştır.1961’den itibaren ethan allen ve 1963’ten sonra lafayette sınıfı gemilerin yapımına başlanmıştır.1980’lerde hizmete giren trıdent-ii balistik füzesi 6000 denizmili menzili ile okyanuslardan dünyanın her köşesine etkili olabilmektedirler.george washington sınıfının yapıldığı 1959-1961 yıllarından sonra yapılan programda sahip olacakları tüm denizaltıların nükleer takatli olmasını planladılar. bunlardan belli başları:1966 yılından sonra hizmete giren benjamin franklin sınıfı ile 1967-1975 yılları arasında 39 adet sturgeon sınıfı nükleer denizaltı hizmete girmiştir.sturgeon sınıfı gemiler ,savaş kaabiliyetleri arttırılmış gemilerdi, sürati 30 knot'un ( ~55 km) üstünde ve tomahawk güdümlü mermi’sine sahip. özellikle denizaltı tespit ve saldırı kaabiliyeti kazandırılmıştı.mk 48 ve harpoon füzeleri ile de donatılmışlardı.

6900 tonluk los angeles sınıfı nükleer denizaltı sürati 30 nm’nin üzerinde olup harpoon g/m’sine sahip. 1976’da başlayıp 1996 senesinde 40 adet olması planlanan denizaltının şu ana kadar 50 adedi hizmete girmiştir.

1979’da 1’i 1980’de, 1’i 1981’de 2 adedi denize indirilmiş ve 1989’a kadar 16 adet olması düşünülen ohio sınıfı günümüzde 18 adettir.2000 ton daha büyüyen 18,700 tonluk bu nükleer denizaltı, 24 adet trıdent-i balistik füzesine ve 4 adet 21’lik torpido kovanına sahiptir.seawolf tipi gelişmiş hucum denizaltısından 2 tanesini hizmete girmiştir.108 metre boyunda ve 12 metre genişliğindeki gemi jane's fighting ships'e göre 2000 feet'e dalmaktadır.sahil hedefleri için 50 tomahawk cruise ve gemiler için 50 harpoon g/m'si,50 mk 48 adcap torpidosu bulunmakta,100 gelişmiş mayın taşıyabilmektedir.dalmış tonajı 9137 ton,sessiz sürati 20 knot,max sürati 25 knot üstüdür. seawolf ile aynı özelliklere sahip,daha hafif ama daha uzun ve insansız denizaltısı bulunan virginia sınıfı denizaltılarıda yakında hizmete koyacaklardır.

abd sahip olduğu konvansiyonel denizaltıları dost veya müttefiki ülkelere vererek veya rezerve ederek hizmetten çıkarmıştır.

sovyet denizaltı gemileride ii. dünya harbinden sonra büyük gelişme göstermiştir. halen tahrik sistemlerine göre nükleer ve konvansiyonel kullanma konseptleri ve silah sistemlerine göre balistik füze, güdümlü mermi ve hücum denizaltıları olarak sınıflandırılmaktadır. balistik füze denizaltılarının hedefleri stratejik,güdümlü mermi'ye sahip hucum denizaltılarının hedefleri ise hem denizdeki gemi toplulukları hem de seçilen sahil tesisleridir.

2000 verilerine göre rusya'nın elinde

balistik füze taşıyan nükleer denizaltı olarak: (soviet class) nato'daki sınıfı

(akula class)typhoon sınıfı 3 ad ,

(delfin class)delta iv sınıfı 6 ad.,

(kalmar class)delta iii sınıfı4 ad.,

cruise g/m taşıyan nükleer hücum denizaltıları:

(antey class)oskar sınıfı 9 ad.,

(grosha class)yankee-notch1 ad.

çok amaçlı nükleer hucum denizaltıları:

(shchuka-b class)akula sı.8 ad.,

(barrakuda class)sierra snfı.3 ad,

(shchuka class)victor snf 11 ad.

(navaga class)yankee-i 3 ad.,

ve ticaretini yaptıkları klasik denizaltıları:

(granay class)kilo sınıfı18 ad.,

tango sınıfı 4 adet bulunmaktadır.

(travma - 3 Eylül 2003 11:04)

ve son olarak denizaltıcılık tarihinde ilkler

ilk denizaltında gidebilme fikri : 1578'de ingiliz william bourne.
ilk başarılı dalış : 1620'de felemenk cornellis drebbel.
ilk denizaltı ile hücum girişimi : 1776'da amerikalı david bushnel.tasarımı "the turtle".
ilk batmış denizaltıdan kaçış : 1850'de alman william bauer.serbest çıkış.
ilk kurşun asitli pili yapan : 1859'da fransız fizikçi gaston planté.asit olarak sülfrik asit kullandı.
ilk sıkıştırılmış havayı kullanan : 1863'de fransız charles brun&simon burgoise.tasarımı "the plongeur".
ilk başarılı hucum : 1864'de amerikalı horace hunley.tasarımı."the hunley".
ilk torpidoyu dizayn eden : 1864'de robert whitehead&giovanni luppis.
ilk torpido kovanı dizaynı : 1864'de isveçli torsten nordenfeldt.
ilk pratik içten yanmalı makinayı yapan : 1866'da alman nikolaus august otto ve eugene langen.
ilk doğru akım (dc) motoru yapan : 1873'te belçikalı zénobe gramme.
ilk ufki dümen sistemi tasarımı : 1878'de amerikalı john p.holland.
ilk üstüvane tasarımı:1884'te josuah h.l. tuck.tasarimi peacemaker
ilk batarya ve dc elektrik motoru ile : 1888'de ingiliz ash & campbell.tasarımları "nautilus".
ilk hedefe torpido atışı : 1888'de nordenfelt ii tipi osmanlı denizaltısı"abdülhamit"
ilk kemereli insa tekniği : 1893'te ramazotti.tasarimi gusteve zede
ilk benzinli makina kullanımı : 1895'de amerikalı john p.holland.tasarımı "holland vii"
ilk gyroscope tasarımı : 1895'te ludwig obry.
ilk dizel makina dizayni : 1897'de rudolph diesel.
ilk periskop tasarımı : 1902'de simon lake.geliştiren,sir howard grupp.
ilk dizel makine kullanımı : 1904'de fransız yapımı "aigrette".
ilk sonar tasarımı : 1906'de lewis nixon.
ilk gyropusula tasarımı : 1908'de elmer a. sperry.
ilk ağır güverte silahı konan denizaltı : 1910'larda alman u 18 denizaltısı.
ilk mayın dökücü denizaltı : 1912'de servise giren rus "krab" denizaltısı.
ilk şnorkel sistemi planlaması : 1933'de hollandalı jan.j.wıchers.
ilk denizaltıdan füze atılması : 1942'de dr. ernst steinhoff ve krvt.kpt fritz steinhoff komutasındaki "u-511"
ilk şnorkelli dizayn : 1944'de alman prof.walter."type xxi"

(travma - 3 Eylül 2003 11:07)

sessiz ve derinden olan gelişme..

(gil - 3 Eylül 2003 11:09)

kısaca türk denizaltılıcık tarihinede bakarsak,

türk denizaltıcılık tarihi eylül 1886’da abdülhamid ve abdülmecid denizaltılarının donanmaya katılmasıyla başlamıştır.ancak 3 aralık 1719’da “turtle” denizaltısından 57 yıl önce haliç’te bir denizaltı gemisi denenmiş ve başarılı olmuştur.lale devri içinde ,padişah iii. ahmet’in oğullarının sünnet düğnünde ilginç eğlence ve gösteriler düzenlemişti.sünnetin 14. gününde aynalıkavak kasrı önlerinde timsah şeklinde bir deniz aracı getirilmişti.tersane mimarbaşı ibrahim efendinin yapıtı olan ve “timsah” adı verilen araç ,denizde yüzüyor,ağzını açıp kapıyordu.daha sonra dalış yapan ve1 saate yakın su altında kalan denizaltı satha çıktığında, ağzından birkaç köçek fırlayıp raksetmişlerdir.

cumhuriyet döneminde ilk denizaltı alma teşebbüsü 1924 yılında 3 kişilik bir heyetin fransa,hollanda ve isveç’e yaptığı tetkik gezisi neticesinde,hollanda’dan denizaltı alınması raporu ile başlamıştır.bu heyetin, raporları ve o günkü siyasi ve iktisadi koşulları dolayısıyle 1925 yılında hollanda’ya 674 tonluk iki denizaltı gemisi siparış edilmiştir. 1928 yılında inşaatları tamamlanarak ülkemize gelen bu denizaltılara i. inönü ve ii. inönü isimleri verilmiştir. devrin genelkurmay başkanı mareşal fevzi çakmak’ında ilk dalışlarında bulunduğu gemiler 1948 yılında hizmetten çıkarılmışlar, fakat isimleri amerikan filo tipi iki gemiye verilerek yaşatılmıştır. 1929 yılında

italya ile yapılan andlaşmayla, 970 tonluk sakarya hücum denizaltısı ile, 1240 tonluk dumlupınar mayın dökücü denizaltı sipariş edilmiş ve her iki gemide 1931’de hizmete girmişlerdir. 1935 yılında versay antlaşması hükümlerinden kurtularak denizaltı inşaasına hız veren almanya’nın bir kısım denizaltıcısı bu denizaltılarımızda eğitim ve staj yapmışlardır. bu ilk dört denizaltıdan sonra, 1936 yılında ispanya iç harbi nedeniyle denizaltıyı satışa çıkarınca, tarafımızdan satın alınan bu gemi tcg gür adıyla donanmamıza katılmıştır.aynı yıl krupps firmasına 4 denizaltı gemisi daha sipariş edilmiştir. bunlardan 1375 tonluk batıray mayın dökücü denizaltısıyla 1210 tonluk saldıray hücum denizaltısı almanya’da; aynı tonajdaki tcg atılay ve tcg yıldıray hücum denizaltıları ise taşkızak tersanesinde inşa edilmişlerdir. ancak, tcg batıray’a almanlar tarafından elkonmuş ve verilmemiş.tcg yıldıray ise ana makinelerinin yurda geç gelmesi dolayısıyla ancak harpten sonra hizmete girebilmiştir.tcg atılay ve tcg saldıray 1939’da hizmete girmişler, bunlardan tcg atılay ;14.7.1942 yılında çanakkale boğaz çıkışında mayına çarparak batmış,yakın tarihte de tam mevki bulunarak görüntülenmiştir. tcg yıldıra ve tcg saldıray ise 1952’e kadar hizmette kalmıştır.ay sınıfı denizaltıların inşasına paralel olarak 1939’da ingiltere’ye de 4 denizaltı sipariş edilmiştir. reis sınıfı adı verilen bu denizaltıların personelinin büyük çoğunluğu 1941 yılında refah adlı ticaret gemisi ile ingiltere’ye giderken, geminin meçhul bir denizaltı tarafından torpidolanarak batmasıyla şehit olmuşlardır. gemilerden de; tcg oruçreis ve tcg muratreis 1942’de iskenderun’da bize teslim edilmiş tcg bburakreis ve tcg uluçalireis’e ise ingilizler tarafından el konularak ii. dünya harbinde kullanılmışlardır. bunlardan tcg uluçalireis,u-123 numaralı alman denizaltısı tarafından batırılmış,tcg burakreis ise 1945 yılında teslim edilmiştir.

ii.dünya harbinden sonra marshall yardımı çerçevesinde 1948 yılında tcg i.inönü,tcg ii.inönü,tcg gür ve tcg sakarya isimli 4 “filo” tipi denizaltı gemisi alınmıştır.1950 yılında tcg çanakkale ve tcg dumlupınar alınmıştır.tcg dumlupinar denizaltısı 4 nisan 1953 günü katıldığı nato blue-sea tatbikatından dönerken çanakale boğazı'nda nara burnu açıklarında isveç bandıralı naboland adlı şilep ile çarpışarak batmıştır. bu kazada 81 denizcimiz şehit olmuştur.1954’de tcg cerbe ve tcg preveze ,1958’de tcg turgutreis ve 1960’da tcg hızırreis ve tcg pirireis’in alınması takip etmiştir.1970’li yıllarda sırasıyla abd’den guppy sınıfı gemilerden tcg burakreis,tcg muratreis,tcg uluçalireis,tcg i.inönü,tcg dumlupınar,tcg oruçreis,tcg preveze,tcg creis,tcg preveze,tcg cerbe,tcg ii.inönü ve tcg çanakkale alınmıştır.

abd’nin askeri yardımı devam ederken denizaltıcılığımızda diğer aşama,1975’ten itibaren almanya hdw firması yapımı ay sınıfı denizaltıların hizmete girmesiyle başlamıştır. ay sınıfı gemılerın ilk üçü tcg atılay,tcg saldıray ve tcg batıray almanya’da,diğer üç ay sınıfı denizaltı gemisi tcg yıldıray,tcg doğanay ve tcg dolunay ise gölcük tersane komutanlığında inşa edilmişlerdir.
bu arada 1980 ve 83 yıllarında tcg pirireis ve tcg hızırreis satın alınmıştır. son aşama ay sınıflarının bir üst modelinin tersanemizce inşasıydı.1994 yılında tcg preveze’nin inşa edilmesi ile bu süreç başlamıştır.sırası ile;1996’da tcg sakarya,1997’de tcg 18 mart ve 1998’de tcg anafartalar filomuza katılmışlardır.

(travma - 3 Eylül 2003 11:10)

(bkz: en korkulan denizaltilar)

(nuitari - 3 Eylül 2003 14:07)

ilk ataları balinalar olan denizaltılar bildiğimiz şeklini fransız devriminden sonra almışlardır.. kapak koyulması akıl edilene kadar telef olan denizci sayısı 427dir..
melih kibar'ın "denizaltılarının kısa tarihi" isimli kitabından (kitap 2 satır idi..)

(dingdongdaddy - 3 Eylül 2003 14:27)

(bkz: dumlupınar denizaltısı)

(foo - 3 Eylül 2003 14:48)

(bkz: air independent power)

(anoktale - 3 Eylül 2003 15:15)