erken uyumayı planlarken bu diziye takılıp kaldım.
hoşuma gitti. hatta kahkaha attığım sahneler bile vardı. sanırım 8. bölümde durdurdum.

izlemeden önce hakkında hiç araştırma yapmamıştım. dizinin isminden dolayı kadını rus sanıp “bu mu rus bebeği?!” dedim ilk iki bölüm. kayıtlara geçebilir.
edit: açıklamaya lüzum yok, matruşkanın ingilizcesinin “russian doll” olabileceğini tahmin edemedim. cehalet diyelim. matruşka ingilizcede ne, diye sorsalar; “hmm matrushka” derdim.

edit2: ayna metaforunu çok çok güzel kullanmışlar. üstünde düşününce aslında felsefi yönü ağır basan bir dizi olmuş.

(beyaz kurecik - 2 Şubat 2019 01:29)

cocukken okudugum bir kitap vardi. genc bir kiz dogum gununde takilip duruyordu. uyuyordu ve yine dogum gunune uyaniyordu. sonradan baska bir arkadasinin da ayni seyi yasadigini farkediyordu. daha hala diziyi izliyorum ama gidisata gore cok cok benziyorlar. kitabi bulursam ismini yazarim.

dizi fena degil bu arada.

edit: 11.yaş günü, yazar wendy mass.

(uncle wes - 2 Şubat 2019 02:59)

güzel dizi. fakat nedense başroldeki hanım ablamızın oyunculuğunu biraz abartılı buldum.
ilerleyen bölumlerde editlerim.
edit: diziyi bitirdim, ablaya da ısındım. bence şans vermelisiniz.

(mnqueen - 2 Şubat 2019 08:46)

son zamanlarda izlediğim en dolu mini diziydi. çıtır çerez diyen olmuş hakkında; bana kalırsa epey dolu, hiç öyle çerezlik bir hali yok. bölümlerin kısa kısa olması konunun ağırlığını düşününce aslında bir çeşit şartmış diye düşünüyorum.

--- spoiler ---

bu gibi zaman döngüsü anlatan yapımlardaki bayıklık kesinlikle yok, ha bir de ders alma/verme tandansı üstüne kurulu değil bana göre russian doll. elbette bir şekilde karakterler ders alıyorlar her ölümün ardından, ama asıl olay derinlerde başa çıkamadıkları o şeyi idrak edip, onunla yüzleşmek. bu yüzdendir ki dizi, birbirini tanıyan nadia ve alan ile değil, iki ayrı evrende yalnızca birinin diğerini hatırladığı ve diğerini hayata tutundurduğu şekliyle bitiyor. fevkalade!

--- spoiler ---

(fragile psykhe - 3 Şubat 2019 15:32)

--- spoiler ---

bir günde bitti, yağ gibi aktı valla, çok sevdim.

natasha lyonne'un saçlarına bayıldım! bana yıllar sonra kıvırcık saçı sevdirip, saçlarımı yeniden uzattırabilecek bir güç haline dönüşebilir bu bayılma. hafif kambur halini sevemesem de, hipster'lığına kurban olduğum çok tatlıydı.

konusu ve finali de gayet güzeldi, emeklerine sağlık.

--- spoiler ---

(alwayssleepy - 4 Şubat 2019 00:45)

başroldeki kadına ve kendinize rağmen izleyin.
başta sigarasını dilinde söndürüp ağzını kırmak istediğim kadına sonda sarılmak istedim. nasıl oldu gerçekten bilmiyorum. şipşak empati yüklemesi filan yapıyolar sanırım arada.

akmaz, kokmaz. öyle çekirdek misali izlenir lakin bi anda boğazda düğümlenir.

şefkatsizlik bizi çok tuhaf yapıyo, küflü meyvelere dönüyoruz. halbüse portakalı bi soyup başucumuza koysak, bi kesip içindeki çocuğa baksak... ohooo içimiz saçımız hep turuncu!

iyi olmicaz belki ama, yalnız olmayalım; söz mü?

ay unutuyodum az kalsın! saundtrek efsoş. tüm şarkılar şurda (edit: öküz gibi spoyler vermişler la havle! izledikten sonra bakın)
https://www.refinery29.com/…etflix-soundtrack-songs

fakat alone again or var ya, o namussuz bi başka.
tanıştığımıza memnun oldum nadya.

(demesi kolay tabii - 5 Şubat 2019 02:34)

--- spoiler ---

- ne kadar insanları kandırdığımızı düşünsek de, bedenlerimiz aklımız gibi yalan söyleyemez.

--- spoiler ---

tüm o bölümleri garip bir merak ve iç sıkıntısıyla bir an evvel bitirmek için izlesem de, sadece şu cümleyi duymak içinmiş tüm sabrım. nadia'da kendime benzer bir şeyler bulmam, alan'a sinirlenmem; ama yine de onu anlamam bir hiç imiş meğerse. 25'er dakikalık 8 bölüm bana kendimi gösterdi. sanıyorum izleyenler de illa ki kendilerinden bir şeyler bulacaklardır. vakit geçirmelik diye başlayıp, aynaları(mı) kırmamla sonuçlandı yeni bir dizi izleme serüvenim. şimdi kendime yeni bir ayna almalıyım.

(mjorate - 5 Şubat 2019 13:42)

(bkz: orange is new black) dizisinde bir yan rol olan (bkz: natasha lyonne)'u bu kez başrolde görüyoruz. kendisi bu rollerin oyuncusudur, bir nevi anti-kahramandır. izleyiciye antipatik gelir sonra ona sempati beslenir.

dizinin ismi ise (bkz: matruşka)'dan geliyor. russian doll ne alaka diye merak edenler için ayrıca bir not. "içimizdeki diğer ben" ya da işte "kabuk değiştirerek yenilenme" gibi bir şeyleri ifade ediyor diye düşünüyorum. dizide o minvalde zaten.

birkaç defa yazıldığı gibi (bkz: groundhog day) filmi gibi başlıyor. senaryo açıldıkça fikir gelişiyor. o yönden başarılı. fantastik kurgu severler için iyi bir yapım, hızlıca izlenir.

(spmormon - 5 Şubat 2019 15:42)

"netflix, russian doll dizisi ile yine gündem olmuş durumda. russian doll’ a eğilmeden evvel şunu belirteyim: normalde, yazılarımı takip etmişseniz, genel olarak netflix’in sosyal dokuyu zedeleyen, kapalı bir amerikan propagandası güden, gittikçe bir tirana dönüşmüş halinden ne kadar şikayetçi olduğumu bilirsiniz.

örneğin aşağıdaki yazılara bakarsanız tavrımı daha net anlayacağınızı düşünüyorum;

you polar sex education ıo

elbette the haunting of hill house’u da yazdım ama ona çok yüklenmemişim. gözden kaçmış ?? .

tabi doctor who ile titans da sonradan netflix’in yayın haklarını satın almasıyla platforma düştü. onları da incelemiştik ama bunlar netflix kontrolünde geliştirilmediği için onları da dahil etmeyelim.

peki deseniz ki; “ne diye şimdi eski defterleri açıyorsun?”

şu yüzden: russian doll, ilk defa ağır yüklenmeyeceğim bir iş olduğundan.

neden diğer netflix yapımlarından farklı?

russian doll, diğer netflix dizilerinde var olması haşa ayetle inmiş kadar kesin olan gereksiz cinsellik, zorlama lgbt+ (aman aman fobik olmaktan değil, netflix’in piyasa olarak görmesinden), alkolden, uyuşturucudan, kandan, ölümden münezzeh mi? kesinlikle hayır. hepsi tıpkı diğer dizilerde olduğu gibi burada da mevcut. hafazanallah bir iç yapım yaparlar da biz de ailecek, çoluk çocuk izleriz demenizin mümkünü yok.

ancak russian doll’u ayıran bir şey var. senaryo ve işleniş.

pre prodüksiyonda russian doll, sınırlı bir düzleme sahip olmasına, net bir şekilde zorlayıcı bir senaryo olmasına rağmen, senaristler (ki hepsi kadın.. hatta bütün yapım neredeyse kadınlardan oluşuyor. büyük bir artı olmuş.) bu işin hakkından çok iyi gelmiş. en minimal durumlar nasıl “genişletilebilir”, nasıl çatışma diri tutulur, kara komedi nasıl yapılır dersi vermişler.

prodüksiyonda ise detaylar, renk paleti seçimleri, kıyafetler, görüntü yönetmeninin başarısı, yönetmenlerin de başarısı göz boyuyor. cast seçimi de o kadar yerinde ki… evet hiç bir efsanevi ünlü yok, ama iyi ki de yok. çünkü hepsi o kadar başarılı ve doğru oyuncular ki seyirciye çok uzak hayatlar yaşamasına rağmen empati kurulabilmesini sağlamışlar.

post prodüksiyonda da doğru ve estetik geçişler, korkmadan sahneleri ikiye bölebilme, deneysellikten kaçınmama, diziyi bir level yukarıya taşımış.

ne anlatıyor?

russian doll, ölüp ölüp aynı anda güne tekrar başlayan bir kadının (sonra da bir erkeğin) hikayesini işliyor. bu döngünün neden olduğu, niçin olduğunu anlamanın yanı sıra bir de karakterimizin bu döngüden kaçmaya çabalamasını seyrediyoruz. işin en acı tarafı döngü ile birlikte aynı günü tam 18 kere seyirci de yaşıyor. buna rağmen sıkılmamayı başarıyoruz.

bütün bu döngü sürecinde metafizik, psikoloji-sosyoloji, dram, komedi hepsi bir potada eriyor. seyirciye net cevaplar verilmiyor. bilim mi mesele yoksa metafizik mi? hiçbir fikrimiz yok. 1. sezon bittikten sonra da yok. çünkü mesele gerçekten bu değil. dizinin meselesi nedenlerin peşinde koşmak üzerine kurulmamış.

peki dizinin meselesi ne o zaman?

dizinin meselesi: karakterlerin, yaşadıkları bu bol ölümlü olayın ardından kişiliklerini yavaş yavaş değiştirmesi. bencil olan nadia ile saplantılı, kontrolcü alan’ın gitgide değiştiğini izliyoruz. iki zıt kutbun birbirini çekmesi, itmesi üzerine bir garip romantizmin de yaşanması söz konusu.

bol bol ilişki biçimlerine yorumlar ve incelemeler getiriyor. bir kadın elinden çıktığı belli olan projede (her ne kadar bizim kültürümüze ters olsa da) bazı doğrular çok şık bir şekilde işleniyor.

dizide neler dikkat çekiyor?

öncelikle dizide bir ayna meselesi var. aynanın ters gösterdiğini bilirsiniz. sağı sol, solu sağ gibi… alan ile nadia birbirinin aynası. birbirine daha evvel de belirttiğimiz gibi tam zıtlar. alan, kontrolcü, düzenli, planlı ve sıkıcı bir kişilik. nadia ise kontrolsüz, otantik, dağıtmayı ve eğlenmeyi seven bir kişilik. bu kişiler birbirini yansıtıyorlar. özellikle de dizinin feminist damarı, normalde erk’e, erkek’e izafe edilen özellikleri nadia’ya, dişi’ye, dişilliğe izafe edilen özellikleri de alan’a vererek “sizin kalıplarınız benim umrumda değil” diyor. (demek ki bir senaryoya bu kadar naif bir şekilde ideoloji ve mesaj taşınabiliyormuş, hem de senaryonun akıcılığını bozmadan – ilgililere duyrulur)

nadia vulvokov (nadia, rusça’da umut, vulvokov ise kadın cinsel uzvu vulva’dan apartılmış)’u canlandıran natasha lyonne hem yapımcılık, hem senaristlik hem de yönetmenlik koltuğuna ara ara oturmuş durumda. yani dizinin her noktasında. yapımcılarda da, yazarlarda da, yönetmenlerde de sadece kadınların olması da umut’un vulva’da olmasına ne güzel bir gönderme :))).

dizinin bir çok yerine semboller yerleştirilmiş elbette. tuvalet kapısının dizaynından, döngünün başlangıcında çalan “gotta get up” tan tutun… her noktada tatlı tatlı serpiştirmişler. (ama bu sefer saygılı olup tek tek gözünüze sokmayacağım.. bulduklarınızı ise yorum olarak yazabilirsiniz)

güzel olan detaylar içinde bir başkası: gittikçe küçülen matruşkada olduğu gibi, öldükçe dünyanın da küçülmesi. yani kişilerin ya da belirli nesnelerin -detayların- kaybolması… bununla birlikte de hinduizmin reankarnasyon-karma felsefesinde bir önceki hayatında yaptıklarının kötülüğün ya da iyiliğin bir sonraki hayatında oynayacağı belirleyici rol oynaması buraya da aktarılmış. bizim ezoteriklerin pek sevdiği tekamül’e uğramak yani. ama aynı zamanda bu işin bilimsel bir alt yapısına da kaçıp, her seçimin bir başka paralel evren oluşturması üzerinde de durulmuş durumda. eğer biraz romantikseniz -kaçınılmaz aşk-ı da tam olarak anlatmış da olabilir. artık seçimi size bırakıyorlar.

nadia’nın her bölüm bencillikten çıkışını izlemek size çok büyük bir zevk veriyor. karakterin evrimini takip etmek çok keyifli.

alan’ın ise bir sahnede nadia’nın geliştirdiği oyunda karakteri her seferinde öldürüp başa dönmesi “özellikle bir bölümde” çok sevimli bir imgesel gönderim olmuş. hatta nadia’nın da eline oyunu alıp onun da geçememesi…

sonuç olarak
işte bu tarz detaylar bu diziyi tamamen izlenebilir kılmış, netflix’in olanca garip yapımlarının içerisinden sıyrılan, izlenibilirliğini senaryonun işlenebilirliğinden alan bir dizi. tabiki nadia’nın yaşam tarzı, hatta dizinin içerisindeki bütün yaşamların tarzı şappadanak bir empatiyi bize bahşetmiyor. hatta ilk başta bize çok itici gelebilecek bir karakter nadia. hele bir de bizim yaşamlar amerikan stili yaşantıyla malumunuz paralel evrenlerde olunca…

ancak russian doll; senaristler, yapımcılar için bir ders niteliğinde. nasıl bir tempo, nasıl bir işleniş, nasıl bir dialog, nasıl bir oyunculuk konusunda profesyonel bir bakışı hakkediyor. üstüne üstlük toplumsal cinsiyet ve sosyoloji konusundaki fikirlerini son derece naif ve alttan bir şekilde aktarabiliyor."

kaynak: yazıyı yektacan özçift yazmış. sineg'de yayınlamış.

(wittgenstein - 16 Şubat 2019 19:50)

spoiler

geçmişinde halledemediğin mevzular varsa, ilerleyemiyosun.
yaşadığın hatalardan almadığın dersler, tekrar ama başka surette karşına tekrar çıkar. hayat sana, dersini alana ve sana öğretene kadar burnunu sürte sürte anlatır, öldürür öldürür gene diriltir.
artık anla; geçmişi hallet, affet ve devam et.
benim bu diziden anladığım buydu. çok da iyi olmuş.

spoiler bitdi.

(koprualtindaki bos sise - 21 Şubat 2019 00:32)