hew strachan 'in kitabina dayandirilarak yapilan nefis belgesel. bir suru orjinal filmle birlikte, 1. dunya savasini gayet detayli anlatiyor. enver pasa'nin, talat pasa'nin, mehmet resat'in hareketli filmlerini ilk defa bu belgeselde gordum. yine ayni guzellikte bir ikinci dunya savasi serisi icin (bkz: the world at war). her biri 50-55 dakikalik 1. dunya savasi belgeselinin bolumleri ise soyle:

1- to arms 1914
2- under the eagle 1914-1915
3- global war 1914-1916
4- jihad 1914-1916
5- shackled to a corpse 1914-1916
6- breaking the deadlock 1915-1917
7- blockade 1916-1917
8- revolution 1917
9- germany's last gamble 1918
10- war without end

(vidanjor - 17 Temmuz 2008 08:08)

büyük ingiliz tarihçi hew stratchan'ın opus magnum eserinden senaryolaştırılan 10 bölümlük belgeseldir. konu üstüne yapılanların en iyisidir, the world at war nasıl ikinci dünya savaşı için aşılması imkansız bir standart koyduysa bu belgesel de büyük savaş için yanı şeyi yapmıştır.

(chevalier sans peur - 23 Ekim 2008 19:55)

belgeselde nedense iki alman kruvazörün karadeniz'de fes giymiş alman mürettebatı ile rus limanlarını biteviye bombaladığı ve türkiye'yi savaşa resmen dahil ettiği söylenmektedir. ve lakin asıl orijinal yavuz ve midilli'nin ingiltere'ye savaş öncesi sipariş edildiği halde ve paraları son kuruşuna kadar ingiltere'ye ödendiği halde taze bitmiş modern bu iki geminin neden el konulduğu söylenmemektedir. ingilizlerce bu iki savaş gemisi teslim edilecekken hem de bir ay boyunca türk mürettebat gemiler konusunda eğitim görmüşken el konulmuştur. almanlar da iki gemisinin ismini yavuz ve midilli yapmışlardır. ingilizlere ödenen çil çil altınların istanbul'da nasıl toplandığı da hiç geçmemiştir belgeselde.

ikinci husus ise şudur. almanlar fransa'ya saldırmak için belkçika'dan geçmişler ve ciddi bir katliamda bulunmuşlardır. sonra almanlar avusturya macaristan güçleriyle beraber kuzeyden sırbistana ve savaşa itilaf deflettleri lehinde yeni giren bulgarlar da güneyden ve doğrudan sırbistana girmişlerdir. sırp ordusu savaşmamış milyonlarca sırp ile arnavutluk yani batı tarafına kaçmışlardır. dağlarda geçen bu göç yüzünden milyonları bulan ölümler olmuştur. bu konularda soykırım lafı edilmez ve şaşırtıcı biçimde sivil ölümün sebepleri keskin nişancıların tasfiyesi için olduğu söylenirken , türklerin ermenileri "durduk yere" suriye'ye sürdükleri ve 800.000 ermeninin bu yolla öldüğünü iddia etmesidir. türkiye'de o zaman söz konusu illerde 800.000 kişi yoktur ama sayı vermek daha etkileyici olabilir.

diğer yandan osmanlı'nın bu savaşta türklerin "almanlar için ya da islamiyet için^*savaşmadığını" türkler için bu savaşın "meşru müdafaa" olduğunu beyan etmesi belgesel için iyi puandır.

inkılap tarihinin çok derin anlattığı için eğitim sitemimizde iki dünya savaşını da doğru dürüst bilmememizin eksikliğini gidermesi açısından önemli bir yapıttır. izlenilmesi şarttır efendim.

(ucurulmusayasofya - 6 Nisan 2009 00:22)

en nihayet national geographic kalitesiyle üç dvdlik bir set olarak piyasaya sürülmüş opus magnum belgeseldir. kendine bir iyilik yapmak isteyen herkese, üç paket sigara parasına kıyılıp bir kopyasının edinilmesi ve birkaç defa tekrar tekrar izlenmesi şiddetle tavsiye edilir.

(chevalier sans peur - 5 Ocak 2011 04:10)

izleyin, izletin efendim. herkesin izlemesi lazım gelen şahane bir belgesel.

şöyle ki; ülkemiz okullarında bildiğiniz üzere ikinci dünya savaşından neredeyse hiç bahsedilmez, bir paragrafla geçiştirilir. birinci dünya savaşı ise uzun uzun anlatılır. lakin bu belgeseli izledikten sonra farkettim ki o konuda da pek başarılı değilmişiz. bilmediğimiz görmediğimiz çok şey var bu belgeselde.

(brissenden - 4 Ocak 2012 11:49)

izlemek için :

http://www.dizi-mag.com/…zon-1-bolum-izle-dizi.html

(iyotsuz tuz - 6 Ocak 2013 17:52)

10 bölümden oluşan mükemmel bir belgesel. savaştan iğrenmek için bire bir. objektifliği dikkat çekici. elbette almanlara bazı yerlerde yüklenme var ancak ana saldırgan bir ülke olduğu için göz yumulabilir buna. türkiye'ye karşı yapılan anlatımlar şaşırtıcı derecede olumlu.

(buralareskidenhepdutluktu - 18 Şubat 2013 22:06)

ilk bolumunde canakkale savasi ile ilgili anlatilanlari izlerken gozlerimin doldugu belgesel.

(hirondelle - 18 Şubat 2004 23:26)

osmanlı'yı konu alan "the jihad" bölümünde şöyle iddialı bir tespite yer verilmiştir;

«müttefikler osmanlı'yı başta ciddiye almamıştı. fakat ellerinde kalan tek şey büyük yenilgilerin acısı oldu. türkler savaşı daha da sürdürebilir: onları savaştıran faktör ne allah ne de alman baskısıydı, onları sadece vatanı müdafaa ve ulusal emeller cesaretlendirebilirdi.»

(banyodayken celme takan sabun - 11 Ağustos 2016 01:49)

1. dünya savaşı genel hatlarıyla nasıl başladı, nasıl gelişti ve nasıl bitti anlamak ve dönemin aktörlerini tanımak için izlenebilecek kaliteli ve doyurucu, 2003 yapımı belgesel.

bölüm bölüm belgeselin ve dolayısıyla savaşın detaylı bir özeti için buyurunuz:

1-to arms:
20.yy başlarında sırbistan avusturya-macaristan'ı egemenliğindeki ulusları baskılayan bir ülke olarak görmektedir, bu uluslarla (hırvat, sırp, boşnak) yugoslavya’yı kurmayı hedefler. avusturya-macaristan içerisindeki uluslarda ayaklanmalar başlar, savaştan kaçınmak ve imparatorluğu korumak için politik reformlar düşünen arşidük fransz ferdinand, 28 haziran’da çok uluslu avusturya-macaristan imparatorluğu’na karşı olan sırp bir subay önderliğindeki grubun üyesi gavrilo princip tarafından saraybosna'da vurularak öldürülür.

bu dönemde sırbistan’ın en büyük müttefikinin ırk kardeşi rusya olması nedeniyle avusturya-macaristan sırbistan ile savaş ihtimalinde rusya tehlikesine karşı alman imparatorluğu’nun tam desteğini alır, 28 temmuz’da sırbistan’a savaş ilan eder, rusya mobilize olmaya başlar. savaşı avusturya-macaristan /sırbistan arasında tutmak için kuzenler rus çar’ı ve alman kaiser’i arasında telgraflaşma yaşanır. almanya 1 ağustos’ta rusya ve fransa'ya savaş ilan eder(fransa bu dönemde rusya ile yakın müttefik).

britanya’nın savaşa girmesi için doğrudan bir neden oluşmamıştır ancak imparatorluğunu, ticaret yollarını ve güvenliğini korumak için rusya ve fransa ile dost kalmak durumundadır(afrika ve hindistan sömürgelerinin güvenliği için). ek olarak avrupa'nın güçlü bir almanya egemenliğine geçmesi, limanların, su yollarının ve denizlerin almanya’nın kontrolüne girmesi britanya için kabul edilemez. sonuç olarak britanya 4 ağustos’ta almanya'ya savaş ilan eder.

2-under the eagle:
almanya belçika üzerinden fransa'ya girmeye çalışır, fransızlar ingilizler’in desteğiyle almanlar’ı belçika’ya çekilmeye zorlar.
alman kaiser’i wilhelm ii tanıtılır.

3-global war:
1900lerde afrika’da koloniler kurmuş olan almanya savaşı avrupa’nın dışına taşıma amacındadır. bu esnada amerika’nın gelişiminden rahatsız olan kaiser amerika’ya doğu yakasından manhattan ve boston gibi şehirlere saldırarak dize getirmeyi hedefleyen "operational plan iii" isimli bir harekât planlatır ancak plan asla uygulamaya koyulmaz.

britanya müttefiği japonya ile anlaşır, japonlar’ın pasifik-çin denizindeki kritik alman üssü tsingtao’yu işgal etmesini sağlayarak almanya’ya bir darbe indirir. japonya tsingtao’yu basamak olarak kullanarak çin’den toprak ve ticaret imtiyazları ve pasifik’te hak iddia eder. amerika britanya’nın japonya’ya böyle bir imkan vermesine karşı çıkar. pearl harbor’ın temelleri atılmıştır.

tsingtao düşünce orada konuşlu alman gemileri pasifik’te britanya donanmasına saldırılar düzenler. bu dönemde alman donanması 17 gemiden oluşuyor, britanya donanması denizlerin hâkimi. britanya almanya’nın doğu afrika üssü tanga' ya saldırır, başarısız olur. almanya hindistan’ın britanya imparatorluğu’nun kalbi olduğunun farkındadır, tehlikeyi fark eden britanya kaçak alman gemilerini bir bir batırır.

almanya britanya’yı süveyş kanalı’ndan vurmak ister, ayıracak askeri olmadığı için osmanlı’ya yönelir. osmanlı mısır ve libya’yı geri alma hedefiyle kabul ederek süveyş’e saldırır. kanalı koruyan britanya gemileri ve karadaki hint birlikleri osmanlı’yı püskürtür.

almanya’nın afrika’da 3 üssü var: cameroons, alman doğu afrikası ve alman güneybatı afrikası. alman güneybatı afrikası’na komşu britanya müttefiki: güney afrika, ancak britanya’nın yerlilere karşı olan baskıcı tutumu nedeniyle güvenilir değil. güney afrika’dan bir birlik britanya’ya karşı ayaklanır, almanya ile anlaşır, britanya’ya sadık güney afrikalılar alt eder, güney afrika alman güneybatı afrikası’nı yenilgiye zorlar. britanya bir milyon zenci afrikalı’yla güney afrika’dan alman doğu afrikası’na yola çıkar. alman komutan von lettov kedi-fare oyunu gibi oynar, britanya’ya büyük maliyet yaratır, 1919’a kadar yakalanamaz, yenilmez, berlin’e zaferle döner.

1914’te ilk anti kolonicilik ve bağımsızlık hareketlerinin görülmeye başladığı afrika’dan fransa kolonilerinden 600,000 adamı avrupa savaşı için mobilize eder. britanya savaş boyunca 1,750,000 hintli asker kullanır. almanya zaman içerisinde afrika kolonilerini kaybeder. emperyalizm doruk çağını yaşamaktadır.

4-jihad:
başta britanya’ya karşı mısır-afganistan-hindistan’da cihad beklentisi ve osmanlı'nın rusya ile olan konumu nedeniyle kaiser osmanlı'ya ve islamiyet’e dostça yaklaşmaktadır.

1908'de ittihat ve terakki partisi abdülhamit'e 2.meşrutiyeti (osmanlı anayasası) ilan ettiriyor, el çektirilerek yerine sembolik olarak kardeşi 5.mehmed (reşad) getiriliyor, padişahın işlevi kalmıyor. ülkeyi ittihat ve terakki yönetmektedir, yoksulluk içindeki ülkeyi yeniden güçlendirmek için enver paşa, talat paşa ve cemal paşa almanya'ya yanaşıyor. enver’in amacı tüm türklerin birleştiği yeni bir turan imparatorluğu kurmak.

almanlar işlevsiz durumdaki türk ordusu’nu eğitir ve 5milyon pound değerinde altın vererek türklerin müttefikliğini garantiler. britanya tarafından kovalanan goeben ve breslau osmanlı'ya sığınır, görünürdeki tarafsızlığının bozulmaması amacıyla osmanlı gemileri satın aldığını açıklar.
goeben ve breslau önderliğindeki türk donanması karadeniz’e açılır, rus limanları’nı bombalar, rusya osmanlı’ya savaş ilan eder (1 kasım 1914).

enver rus işgalindeki kars, sarıkamış ve ardahanı geri almak ister, 90,000 asker donarak ölür (1914-1915, sarıkamış harekatı). doğuda ermeniler rusya desteğiyle bağımsızlık için ayaklanır, sonuç; ermeni tehciri, 800,000 ermeni hayatını yitirir. 1915'te rus çar’ı doğudaki türk ilerlemesinden endişe ederek müttefikleri osmanlı’ya saldırmaya çağırır, ingilizler kabul eder. winston churchill konu ile ilgili olarak; “think what constantinople is to the east; ıt is more than london, paris and berlin all rolled into one are to the west. think what its fall will mean...” diyecektir. fransızlar britanya’nın akdeniz üstünlüğüne karşı kuşatmaya katılmak ister, deniz harekâtı başarısız olur, anzaklar’ın kara harekatı başlar. kara harekâtı hendek savaşına dönüşür, ingilizler çekilir.

osmanlı'dan sirk grubu olarak yola çıkan alman ajanları afganistan’a gider. amaç müslümanları organize ederek hindistan’a saldırmaktır. ancak afgan emiri ingilizlerle anlaşmıştır, plan suya düşer.
türk ordusu doğuda hindistan’a doğru ilerler, iran’da kurt kentinde ingilizler’i kuşatır, ingilizler teslim olur.

5-shackled to a corpse:
doğu cephesi almanya + avusturya macaristan – rusya + sırbistan savaşına sahne olur (cermen-slav ırklar savaşı). 1914'te rusya almanya'ya girer. hindenburg ve ludendorff savunmanın başına geçer, rusları durdururlar, hindenburg kahraman olur. almanlar tarihte ilk defa ruslara karşı kimyasal savaşı kullanır (biber gazı). rusya macaristan’a girer. alman subay avusturya için: "germany is shackled to a corpse" der.

italya, yunanistan, bulgaristan ve romanya kim yüksek teklif verirse onun yanında savaşa girmenin peşindedir. romanya kraliçesi britanya kralı’nın ve rus çarı’nın kuzeni, romanya toprak için müttefiklerin yanında savaşa girer. italya da avusturya toprakları için müttefiklerin yanında alpler üzerinden savaşa girer.

almanlar batı cephesinden birlikler getirtip avusturya’nın yanında rusya’ya karşı savaşır, ruslar geri çekilir, avusturyalılar almanların disiplininden etkilenir. ruslar başarısızlık için günah keçisi olarak doğu avrupa yahudilerini seçer, yahudiler rusya’da hâlihazırda baskı ve ağır şartlar altında, avusturya egemenliğinde rahatken ruslar baskı kurmaya başlar, sakal ve favorileri keser, atlarda sürükler, mülkiyet sahibi olamazlar, kırbaçlanırlar vs.. baskılara maruz kalırlar. almanlar yahudileri destekler, dostça yaklaşır, asimile alman yahudileri alman ordusuna döner ancak ordu içinde alman askerler yahudilere kin beslemektedir.

almanlar rus toprakları içinde ilerler(polonya, belarus...), işgal ettiği yerlerdeki slav halkı zorunlu işçi olarak batıya yollar. almanlar’ın gücünden etkilenen bulgaristan savaşa girer. ekim 1915’te alman ve avusturya orduları sırbistan’ı işgal eder, bulgarlar da doğudan sırbistan’a girer. ancak alman-avusturya ittifakı çatırdamaktadır; almanlar avusturya'yı beceriksiz oalrak görüyor, avusturya’yı işgal etmeyi düşünüyor, avusturya almanya’yı baskıcı ve dominant olarak görüyor.

6-breakıng the deadlock:
1915 sonunda müttefikler (britanya, fransa, rusya, italya) almanya’yı zorlamak için toplanır. rusya doğudan almanya’ya saldırır, almanya birlikleri batıdan doğuya kaydırır, batı cephesinde üstünlük fransa’ya geçer. fransızlar alman hatları içinde ilerler, verdun muharebesi (şubat-aralık 1916), fransız zaferiyle sonuçlanan batı cephesinin en uzun soluklu savaşı yaşanır. verdun'daki aşırı kayıpları göze alamayan almanlar 1918'e kadar batı cephesinde bir taarruza kalkmayacaktır.

somme muharebesi (temmuz-kasım 1916): ingilizlerin öncülüğünde fransızlarla almanlar’a karşı verilen savaş. ingilizler tarihte ilk kez tank kullanır.

7-blocade:
kuzey denizi ve genel deniz hakimiyeti için ingiliz - alman donanmaları mücadele halindedir. ingiltere kuzey denizi’ni kuzeyden ve güneyden manş denizi’nden alman gemilerine kapatır. almanlar ingiliz donanmasına karşı u-boat’ları kullanarak vur-kaç taktiği ile büyük başarılar kazanır. ingilizler gemileri korunaklı limanlara çeker. alman gemileri ingiliz gemilerini dışarı çekmek için ingiliz kıyılarını bombalar (100 yıldır ingiltere anakarasına yapılan ilk saldırı). ingiltere almanların lojistik trafiğini kesmek için kuzey denizi’ni ablukaya alır, wireless teknolojisi ile alman gemilerinden istihbarat toplar. ruslar baltık denizinde bir alman gemisine el koyar, ele geçirdiği enigma makinesini ingilizlere ulaştırır, ingilizler almanların tüm donanma kodlarını çözer hale gelir (royal navy intelligence, room 40). ingiltere kuzey denizi’ni tamamen ablukaya alarak almanya’ya ham madde, gıda vs.. girişini keser, almanlar yiyecek ekmek bulamaz hale gelir. bir alman denizaltısı kargo için gizlice atlantik’i geçerek amerika’ya ulaşır. bu dönemde amerika'da ingiltere’den çok alman sempatisi var, amerikalıların 8 milyonu alman asıllı. binlerce amerikalı almanya’nın yanında savaşa girmek için orduya yazılır. ekonomik bir patlamanın yaşandığı amerika’da alman denizaltısı bir kahraman gibi karşılanır, abd başkanı geminin kaptanına davet verir. alman denizaltısı the deutschland kargo yüklü olarak geri döner, kömür yokluğu nedeniyle almanya’da hayat durma noktasına gelir.

1916 jutland deniz savaşı: abluka dayanılmaz hale gelmiştir, alman donanması ingiliz ablukasını yarmak amacıyla yola çııkar, ingilizler “room 40”tan sinyali takip etmiştir, planı öğrenirler. iki donanma danimarka jutland açıklarında karşılaşır(1916), ingilizler almanlara üstünlük sağlar, alman donanması çekilir, ingilizler ablukayı daha da sıkılaştırır.

almanlar müttefiklerin kargo gemilerini batırmaya başlamıştır. ingiliz ablukasına karşı alman u-boat’ları için ticari gemilere abluka kararı alınır. ancak dünya önündeki imajı nedeniyle u boat’lar yüzeye çıkar, mürettebata kaçma şansı verir, daha sonra gemiyi batırır. ingilizler almanların batırabildiğinden daha hızlı gemi yapmaktadır; alman ablukası ingiliz ekonomisini etkileyemez, ingiltere gizli silahlar taşıyan ticaret gemisi görünümünde yabancı bayraklı savaş gemileri yapar, u-boatlar yaklaştığında saldırırlar.
kaiser ingiltere etrafındaki tüm suların savaş bölgesi olduğunu, bölgedeki tüm gemilerin batırılma tehlikesi olduğunu ilan eder. bir u-boat abd’den liverpool'a yola çıkan ingiliz cruise gemisi "lusitania"'yı torpido ile batırır(1915) (ingiltere sularında savaş olduğu, bu geminin batırılma tehlikesi bulunduğu amerikan gazetlerinde alman elçiliğinin basit bir ilanı olarak yer almıştır).
bu olay amerikada ve ingilterede çok büyük alman karşıtlığına neden olur. lusitania'nın batırılışı büyük yankı uyandırır ancak daha çok insan ve para kaybına karşı amerika savaşa girmeme kararı alır.
1916’da alman ajanları amerikan limanlarını (müttefikler için cephane bulundurulan limanlar) sabote eder, ateşe verir. alman ajanları amerika'yı tehdit altına almıştır.

savaş amerikan borsasına can vermiştir, ingilizler fransa ve ruslar'a verdiği borçlarla jp morgan gibi bankerler üzerinden amerikan brosasına para akıtır, çok yoğun amerikan ürünleri, mühimmatı satın alınır. amerika’nın tarafsızlığını sorgulamaya başlayan almanlar bu birliktelikten tedirgin olur. kaiser’e kargo gemilerine saldırmaya devam edilmesi durumunda amerika’nın savaşa gireceği bilgisi iletilir. durumu umursamayan kaiser'in generallerinin fikri; abd savaşa girse bile 1919’a kadar avrupadaki savaşa müdahil olamaz, o zamana kadar almanya britanya ve fransayı devirir, avrupaya hakim olur şeklindedir.

almanya niyeti bozar, menzile giren tüm gemilerin batırılacağı bir “topyekün denizaltı harekatı” na başlar. u boatlar müttefiklere büyük kayıplar verdirir ancak harekatı destekleyecek miktarda u-boat yoktur ve müttefikler kendini korumayı öğrenmiştir, bu sebeplerle harekat başarıya ulaşamaz.

bu esnada “room 40” çok kritik bir istihbarat ele geçirir: almanya teksas, new mexico ve arizonaya karşılık amerika istilası için üs olarak kullanma amacıyla meksika'ya teklifte bulunur. halihazırda abd ile sınır gerilimleri halinde olan meksika’nın bu teklife evet deme niyeti yoktur. ingiltere istihbaratı abd'ye iletir, amerika nisan 1917’de almanya'ya savaş ilan eder.

8-revolutıon:
savaş uzadıkça yıpranan taraflar birbirini içerden bitirmeye çalışır, iki tarafta da devrim korkusu başlar. doğu cephesinde rus askerleri almanlarla savaşı bırakır. almanlar el altından bolşevikleri desteklemektedir. mart 1917de başkent petersburg’da yoksulluğa karşı geniş katılımlı protestolar başlar, çar zor kullanarak bastırılmasını emreder, 50'den fazla sivil öldürülür, askerler otoriteyi ve halka ateş açmayı reddeder, asker-işçi başkaldırısı büyür, çar tahttan indirilir ve geçici hükümet kurulur.

mart 1916’da britanya'da da zorunlu askerliğe karşı grev ve protestolar başlamıştır. britanya hükümeti işçi sınıfıyla anlaşarak huzursuzluğun büyümesini önler.

fransa’da da halkın öfkesi ve protestoları baş gösterir. almanlara yapılan başarısız bir taarruz sonucu 150,000’in üzerinde asker ölür, fransız askerleri mevzileri terk etmeye başlar, fransız hükümeti imtiyazlarda bulunur ancak 50 fransız askeri infaz edilir.

italyan askerleri de savaştan kaçmaya yeltenir, cezalar ağırlaştırılır, yoğun bir avusturya-macaristan+alman atağı sonrası 1917 kışında 300,000 italyan askeri teslim olur.

ingiltere osmanlı’yı bitirmek için bağımsızlık vaadi ile araplara yönelir. araplar hicaz bölgesinde osmanlı’ya karşı ayaklanır. bölgede görevli, türklere büyük nefret besleyen ingiliz subayı “t.e. lawrence” gerilla savaşında araplarla çalışmaktadır. ingilizler kudüsü hedefler ve alır, araplar bağımsızlık değil sadece başka bir efendi kazandıklarını farkeder.

bu sırada irlanda’da ingiltere egemenliğine karşı silahlı ayaklanmalar başlar (ira'nın temelleri). irlandalılar almanlarla anlaşmıştır. ingiliz devriyesi irlanda’ya silah taşıyan bir alman gemisini farkederek devedışı bırakır. ingiltere bu ayaklanmanın ve iş birliğinin sorumluluarını infaz eder.

almanya içten parçalama politikasında yüzünü savaş dışı bırakmak üzere rusyaya çevirir; rusyanın bu esnadaki durumu: büyük bir sivil protesto + cephedeki bitkin askeri kuvvetler + etkisiz bir merkezi yönetim. tek eksik: karizmatik lider. alman ajanlar zürihte bulunan lenin’i izlemektedir. kaiser lenin ve bolşeviklerin almanyadan geçerek rusyaya gitmesine izin verir (almanlar bolşeviklere para desteği de yapmaktadır). almanların petrograddaki ajanlarıyla her hareketini izlediği bolşevikler lenin önderliğinde ekim 1917'de yönetimi ele geçirir. imparatorluk biter, sovyet rusya kurulur, sovyet rusya ilk iş savaştan çekilir, doğu cephesi kapanır. almanya'ya savaşı kazanma yolu açılmıştır.

9-germany's last gamble:
almanya batı cephesnde takviye edilmiş fransız ve ingiliz kuvvetlerine saldırı düzenler, cepheden içerilere ilerler, ingilizler geri çekilir. paris dünyadaki en büyük silahın menziline girmiştir. krupp cannon bombayı 120 km uzaklıktaki hedefe 3 1/2 dakikada ulaştırabilmektedir. almanya 183 top mermisiyle paris’i vurur.

cephede işler iyi gitmesine rağmen ülkede halk savaş yüzünden bitmiş durumda, barış istiyor, ludendorff milletin moralini yükseltmek için propaganda yoluna gider. hindenburg ve ludendorff ülkeyi askeri diktatörlük halinde yönetiyor, kaiser pasifize edilmiş durumda. almanyada "kölelik", açlık, zor şartlardan kaynaklı grev/protestolar artar.

1916'da avusturya macaristan imparatoru josef ölür, yerine gelen imparator özgürlükleri destekler, 1917’de fransa ile gizlice barış anlaşmaları yürütür. almanya’nın avusturya macaristan’dan tek beklentisi ise italyan cephesini tutmasıdır. mart 1918’de ülke iflas ve kıtlığın eşiğindedir. halkı açlıktan kurtarmak için romanya'dan almanya’ya giden tahıl sevkiyatı çalınır, ludendorff savaş ilan etmeyi düşünecek kadar kızar.

almanya’nın diğer müttefiği osmanlıda da işler iyi gitmez. almanya'nın osmanlı’dan tek beklentisi orta doğudaki britanya ilerlemesini engellemesi, ancak osmanlı imparatorluğu çöküş evresinde. bağdad ve kudüs'ün ingilizlere kaybı ağır darbe vurmuş durumda, askerlerin içecek suyu yok, anadolu da açlık ve yoksulluktan bitmiş durumda, yerliler çocuklarını açlıktan kurtarmaları ümidiyle askerlere veriyor.

atatürk’ün ifadesiyle “devletin halkla bağı kalmadı, devlet halkın sefaletini göz ardı ediyor.” ordunun lideri enver paşa da bunu göz ardı ederek orta asya'yla birleşen turan hayali için orduyu daha zorlar. güneyi ingilizlere kaybettikçe "kanımız, köklerimiz, dilimiz ve geleceğimiz doğuda" diyerek orta asya’ya ilerlemeyi hedefler.

almanya “fransa saf dışı kalsa bile ingiltere’yi köşeye sıkıştırmadan istediğimiz anlaşmaya zorlayamayız” diye düşünmektedir. bu nedenle osmanlı’nın ingiltere’nin kalbi hindistan’a saldırmasını emreder, enver dinlemez, petrol zengini bakü’ye saldırmaya niyetlenir. almanya ve ingiltere de gözünü bakü’ye dikmiştir, almanya kaynaklarını çalmaya çalışan diğer bir müttefik olarak gördüğü osmanlı’ya çok sert çıkar, bu kavga içerisinde ingiltere bakü’ye sessiz sedasız girer.

doğudaki problemler bir yana almanların batıdaki ilerleyişi devam etmektedir. ancak amiens'da britanya+avustralya kuvvetleri almanları durdurur, almanya amerikalılar avrupaya çıkmadan zafer kazanma hedefini tutturamaz, mart 1918'de 250,000 amerikan askeri fransa'ya çıkar. amerikalılar müttefik çatısı altında değil kendi adlarına savaşacaklarını ilan eder.

almanların durumu kötüye gitmektedir, ludendorff akıl sağlığını yitirme noktasına gelmiştir.
temmuz 1918’de almanya savaş’ın son taarruzuna kalkar, fransızlar yorgun almanları püskürtür. almanya savaşı kaybetme yoluna girmiştir.

10-war without end:
ingiliz, avustralya, fransız güçleri bitkin alman askerlerine ortak taarruz düzenler, ludendorff başarısızlığın nedenini evdeki yenilgi propagandası olarak görmektedir.

savaşın sonuna doğru almanya’nın problemleri;
teknoloji, üretim: almanya savaş boyunca 20 tank üretti, müttefikler 4,000’ in üzerinde,
insan gücü: her ay 250,000 amerikan askeri fransaya çıkmakta,
yönetim açığı: müttefikler fransız mareşal ferdinand foch komutanlığında uyum içinde birlikte çalışıyor, ludendorff stratejik planlar açısından yetersiz, akıl sağlığı şüpheli.

britanya-fransız-amerikan orduları almanları adım adım batı avrupadan sürer. avusturya-maceristan ordusunda 300,000 kaçak var, evde millet aç ve bitkin. polonya, çek ve bosna halkları yenilgiyi bağımsızlık için şans olarak görüyor; imparatorluk çökmüş durumda. ingilizler’in güneyden anadoluya kadar sürdüğü osmanlı da tükenme noktasında.

almanya balkanları kontrol altında tutmak için bulgaristanı kullanıyor. bulgaristan çözülürse müttefiklere avusturya-macaristan yolu açılacak, ayrıca sırbistan bulgaristan’dan öc peşinde. eylül 1918’de müttefikler bulgaristan’a girer, bulgarları ezer, kuzeye ilerler, bulgarlar eylül sonunda teslim olur. bunu duyan ludendorff nöbet geçirir, yere düşer, ağzı köpürür.

1 ekim’de ludendorff generalleri toplar, "bulgaristan kaybedildi, avusturya ve osmanlı'nın gücü tükendi, batı cephesi her an düşebilir; bu nedenle ateşkes düşünülmeli." açıklaması yapar, alman halkı barış ihtimalini cennetten bir hediye gibi görür.

almanya müttefiklerle müzakereyi yönetmesi için abd başkanı woodrow wilson’a yanaşır. wilson adil olmaya niyetli ancak almanya demokrasiye geçmeli, bu arada u-boatlar müttefik gemilerini batırmaya devam ediyor, alman askerleri fransada kaçarken yağma-yıkım yapıyor. almanya'nın kalbine taarruz için kışın geçmesini beklemek gerekir, o zamana kadar almanya gücünü toplayabilir düşüncesiyle ingiltere ve fransa da ateşkesten yana.

almanya ateşkesi imzalar. şartlar: almanya belçika ve fransadan çekilecek, donanması teslim olacak, tazminat ödeyecek, müttefik ablukası devam edecek, almanlar silahsızlandırılacak, müttefikler rihne’ın sol yakasını işgal edecek.

alman şehirleri devrimle kaynıyor. halk kaiser’i defedip demokrasi’ye geçmek istiyor. alman generaller kaisere el çektirir, kaiser hollandaya sürgüne gider, almanya teslim olur, batıda fransa ve belçika özgürlüğüne kavuşur, fransa alsace-lorraie’i geri alır, doğuda polonya, çekoslovakya ve yugoslavya bağımsızlığını ilan eder.

paris’te “big four” italya başbakanı orlando, britanya başbakanı lloyd george, fransa başbakanı clemenceau ve abd başkanı wilson anlaşmanın şartlarını görüşmek üzere toplanır. clemenceau fransa’nın güvenliği için almanya’nın tamamen etkisizleştirilmesini, orlando ise italya için daha fazla toprak ister. george avrupayı aşmış, imparatorluğunun geleceğini düşünmektedir. wilson ise yeni dünya düzeni, adalet ve demokrasi hedeflerindedir.

başta big four’un amacı almanya’yı günah keçisi ilan etmek değildir ancak savaşın maliyetinin fakına varınca birine fatura etme ihtiyacı doğar. fransa savaşını finanse ettikleri için abd ve britanya’ya milyarlarca dolar borçlu, ingilterenin borcu silmeye gücü yetmez, amerika silmek istemez. borçları ödetmek için müttefikler almanya'yı savaşın suçlusu ilan eder, 28 haziran 1919’da almanya versailles’da anlaşmayı imzalar. wilson ın istediği ilk global forum "league of nations" kurulur, ancak almanlar paranın çok azını ödeyecek, league of nations ödetmekte başarısız olacaktır. sonuç geleceğin nazilerinde müthiş bir intikam isteği doğurur. foch anlaşma için "bu barış değil, 20 yıl süreli bir ateşkes” yorumunu yapacaktır.

birinci dünya savaşı’nın sonuçları;

-müttefikleri bir araya getiren temel amaç olan "alman ve avusturya tehlikesini kırmak” gerçekleştirilir.
-avrupa’da imparatorluklar devri biter, ulus devletler çağı başlar,
-doğu avrupa ülkeleri bağımsızlık kazanır,
-kanada, yeni zelanda ve avusturalya milli kimliklerini kazanır,
-sovyet rusya dünyanın ilk komünist devleti olarak kurulur,
-amerika dünya gücü olarak sahneye çıkar.

(ascochise - 6 Temmuz 2017 09:13)