brezilyalı romancı ve şair. 9 roman, 13 tiyatro piyesi, 4 şiir kitabı yayınlamıştır. romantizm, realizm ve sembolizm akımlarından etkilenen edebiyatçı, 1908 yılında vefat etmiştir.

(irony - 26 Ağustos 2002 21:42)

vikipedi için çevirdiğim, ama vikipedinin kıçımdan salladığıma kanaat getirip (bunu daha usturuplu bir şekilde ifade ettiler kendileri) yayımlamadığı hayatını burada tüm çıplaklığıyla gözler önüne sermek istediğim yazar.

machado de assis

machado de assis veya machado olarak da bilinen joaquim maria machado de assis, (d. 21 haziran 1839, rio de janeiro - ö. 29 eylül 1908, rio de janeiro) brezilyalı realist roman yazarı, şair ve kısa hikâyeler yazarıdır.yaşadığı dönemde brezilya dışında yaygın bir üne kavuşamasa da, ölümünden sonra değeri anlaşılmış, brezilya edebiyatının en büyük yazarı olarak kabul edilmiştir. 19. yüzyıl sonu ve 20.yüzyıl başlarında brezilyalı yazarlar üzerinde büyük etkisi olan machado de assis, yapıtlarının yabancı dillere çevrilmesiyle uluslararası bir üne kavuşmuştur. josé saramago, carlos fuentes, woody allen ve susan sontag gibi isimler ona olan hayranlıklarını belirtmişlerdir. ünlü amerikalı eleştirmen harold bloom onu, "şu ana kadarki en büyük siyahi sanatçı" olarak nitelemiştir. bununla birlikte machado de assis, kendisini hiçbir zaman "siyahi" olarak görmemiştir.

hayatı

çocukluğu ve gençliği

joaquim maria machado de assis, 21 haziran 1839 tarihinde, brezilya imparatorluğu’nun başkenti olan rio de janeiro’da doğdu. babası francisco josé de assis melez bir duvar boyacısı, annesi maria leopoldina da câmara machado ise azor adalarından portekizli bir çamaşırcıydı. doğduğu ev senatör bento barroso pereira’nın dul eşi dona maria josé de mendonça barro pereira’ya aitti. dona maria josé ve onun üvey erkek kardeşi joaquim alberto de sousa da silveira, machado de assis'in vaftiz anne-babası oldular. machado’nun ailesi ise onlara olan minnetlerini, çocuklarına ikisinin ismini vererek ödedi. machado’nun bir de kız kardeşi olmuştu, ama bu kardeş genç yaşta öldü.

machado devlet okulunda okudu. iyi bir öğrenci değildi. bir halk kutlaması sırasında yardım ederken father silveira sarmento ile tanıştı. sarmento, onun hem latince öğretmeni hem de dostu olacaktı.

10 yaşındayken annesini kaybetti. babası onu da alarak são cristóvão’ya taşındı. babası orada bir melez olan maria inês da silva ile tanıştı ve 1854 yılında evlendiler. joaquim, sadece kızların eğitim gördüğü bir okula gitmek zorundaydı. neyse ki üvey annesi de aynı okulda şeker yapımında çalışıyordu. akşamları, göçmen bir fırıncıdan fransızca öğrendi. gençlik döneminde, bir kitap dükkanı, gazetesi ve matbaası bulunan francisco de paula brito adlı bir melezle tanıştı. 12 ocak 1855’te francisco de paula, gazetesi marmota fluminense’de joaquim’in şiiri ella’yı (“o”) bastı. joaquim henüz 15 yaşındaydı. ertesi yıl matbaacı çırağı olarak imprensa oficial’da (resmi gazete) işe başladı. burada, gazetenin yöneticisi ve aynı zamanda bir romancı olan manuel antônio de almeida tarafından yazar olma konusunda yüreklendirildi. burada ayrıca bir gazeteci olan ve ileride liberal bir senatör olacak olan francisco otaviano ve yıllar sonra önemli bir cumhuriyetçi hatip olarak ünlenecek olan quintino bocaiúva ile tanıştı.

yazarlığının ilk dönemleri ve eğitimi

francisco otaviano, 1858 yılında machado’yu düzeltmen olarak correio mercantil gazetesinde işe aldı. machado de assis, aynı dönemde marmota fluminense ve diğer birkaç gazete için de yazmayı sürdürüyordu, fakat yazdıklarından çok fazla kazanamıyordu. artık babasıyla da yaşamadığı için çoğu zaman günde tek öğünle yetinmek zorunda kalıyordu.

bu dönemde, ona ingilizce öğreten, yazar ve liberal politikacı josé de alencar ile arkadaş oldu. ingiliz edebiyatından laurence sterne, william shakespeare, lord byron, jonathan swift gibi yazarlardan etkilendi. özellikle laurence sterne’nin, başyapıtlarından biri olarak kabul edilen mezarımdan yazıyorum (memórias póstumas de brás cubas) romanı üzerinde önemli bir etkisi oldu. ilerleyen yıllarda almanca ve eski yunanca da öğrendi.

1860 yılında bocaiúva, onu kendi gazetesi diário do rio de janeir’da çalışması için davet etti. machado bir tiyatro tutkunuydu, bu yüzden de bu dönemde birkaç tiyatro eseri kaleme aldı. oyunları gören arkadaşı bocaiúva’nın yorumu, “senin oyunların okunmayı hak ediyor, oynanmayı değil” şeklinde oldu. yavaş yavaş tanınmaya başlamıştı. yazılarını j. m. machado de assis olarak imzalamaya başladı. bu isim daha sonra machado de assis’e dönüşecekti.

babası francisco de assis 1864 yılında öldü. machado, babasının ölümünü aile yakınlarından öğrenmişti. şiirlerinin bir toplaması olan “crisálidas”ı babasına adadı. bu sırada liberal parti de iktidara gelmiş, machado da partiden bir hami bulma konusunda umutlanmıştı. fakat yardım hiç beklemediği bir yerden, imparator ii. dom pedro’dan geldi. imparator onu 1867 yılında diário oficial’da yönetici yardımcısı olarak işe almış ve ona şövalyelik nişanı vermişti. machado, 1888 yılında şövalyelerden oluşan gül birliği’nin (imperial ordem da rosa)bir üyesi oldu.

evliliği ve ailesi

1868 yılında machado, kendisinden beş yaş büyük olan carolina augusta xavier de novais ile tanıştı. carolina, o futuro dergisinden meslektaşı faustino xavier de novais’in kız kardeşiydi. machado’nun carolina ile yakınlaşması başlangıçta zor olmuştu, çünkü machado son derece utangaçtı; kısa boyu ve zayıftı, ayrıca da kekemeydi. üstelik carolina’nın ailesi de machado’yla olası bir evliliği onaylamıyordu, çünkü machado bir melezdi, oysa carolina saf avrupa ırkındandı. yine de 12 kasım 1869 yılında evlendiler. hiç çocukları olmadı.

yazarlığı

machado, bürokratik bir kariyer hedefliyordu. üç yıl sonra tarım bakanlığı’ında bir daire başkanlığı elde etti. bu sırada iki şiir kitabı yayımlandı: 1870’te falenas, 1875’te ise americanas. fakat her iki kitap da pek ilgi görmedi. bunun üzerine machado başka edebi türlerde şansını denemeye karar verdi. romana yöneldi. ressurreição (diriliş) a mão e luva (el ve eldiven), helena ve iaiá garcia (bayan garcia) gibi romantik romanlar yazdı. bu kitaplar halktan ilgi gördüyse de eleştirmenler tarafından bayağı bulundu. tüm bu olanlar ve eski dostu josé de alencar’ın ölümü, epilepsi hastalığının nüksetmesine yol açtı. karamsar, melankolik, ölüme odaklanan bir ruh haline büründü. “kuşkucu ve gerçekçi” olarak nitelenen bir sonraki romanı “mezarımdan yazıyorum”, genellikle bir başyapıt olarak nitelendirilir. 1880’lerin sonuna doğru machado ünlü bir yazar olarak tanınmaya başlamıştı.

köleliğe karşı olmasına rağmen machado bunu hiçbir zaman açıkça belirtmemiştir. politikadan her zaman uzak kaldı, bu yüzden de kölelik karşıtı josé do patrocínio ve yazar lima barreto tarafından politikadan uzak kaldığı, köleliğe karşı tavır almadığı ve beyaz bir kadınla evlendiği için eleştirildi. machado, 15 kasım 1889 yılında monarşinin yıkılmasına oldukça şaşırdı. cumhuriyetçiliğe karşı bir sempatisi yoktu, kendisini hep liberal bir monarşist olarak görmüştü. ii. pedro’ya saygı duymuş, onu “mütevazi, dürüst, iyi eğitim görmüş, vatansever” biri olarak nitelendirmişti. bir komisyon, eski imparatorun portresini kaldırmak için onun çalıştığı devlet dairesine geldiğinde, machado utangaç biri olmasına rağmen onlara karşı koymuş ve “bu resim buraya bir emirle asıldı ve ancak başka bir emirle kaldırılabilir.” demişti.

brezilya cumhuriyetinin doğuşu onu daha eleştirel yapmış, adeta zamanın brezilya sosyetesinin bir gözlemcisi olmuştu. bu dönemden sonraki yapıtları, sadece o dönemin değil, genel anlamda tüm brezilya edebiyatının en büyük romanlarıdır. her biri birer başyapıt olarak kabul edilen quincas borba (filozof köpek,1891), dom casmurro (nalet, dom casmurro, 1899), esaú e jacó(esau ve jacob, 1904), memorial de airesı (aires'in anıları, 1908) gibi yapıtları hem eleştirmenler hem de halk tarafında büyük ilgi görmüştür. 1893 yılında en iyi kısa hikayesi olarak kabul edilen geceyarısı ayini (a missa do galo) yayımlandı.

son yılları

machado de assis, joaquim nabuco, manuel de oliveira lima, afonso celso de assis ve alfredo d'escragnolle taunay gibi monarşist arkadaşları ve diğer yazar ve entelektüellerle birlikte brezilya edebiyat akademisi’ni kurdu ve 1897’den 1908’deki ölümüne kadar akademinin ilk başkanlığını yaptı. akademiye düzenli bir merkez tahsis etmesi konusunda hükümet nezdindeki çabaları 1905 yılında karşılığını buldu. bu arada 1902 yılında endüstri bakanlığı’nın muhasebe dairesi başkanlığına atandı. karısı carolina novais 1904 yılında öldü. otuz beş yıllık evliliklerini machado de assis “harika” olarak nitelendirmiştir. karısının ölümünden sonra kendisini iyice yalnız hisseden machado 29 eylül 1908 yılında gece saat 3:20’de ölmüştür.

eserleri

roman
• 1872 - ressurreição (diriliş)
• 1874 - a mão e a luva (el ve eldiven)
• 1876 - helena
• 1878 - iaiá garcia (bayan garcia)
• 1881 - memórias póstumas de brás cubas (mezarımdan yazıyorum)
• 1891 - quincas borba (filozof köpek)
• 1899 - dom casmurro (nalet, dom casmurro)
• 1904 - esaú e jacó (esau ve jacob)
• 1908 - memorial de aires (aires'in anıları)

öykü
• 1870 - contos fluminenses (rio öyküleri)
• 1873 - histórias da meia noite (geceyarısı öyküleri)
• 1882 - o alienista (psikiyatr)
• 1906 - relíquias da casa velha (eski evin kalıntıları)

şiir
• 1864 - crisálidas
• 1870 - falenas
• 1875 - americanas
• 1901 - poesias completas (bütün şiirleri)

(aclik sampiyonu - 19 Kasım 2011 12:26)

bu brezilyalı şairimizin en hüzünlü eseri sevgilinin yalan söylediğini bilip de souza'dır.

(huor elensar - 27 Ağustos 2012 23:59)

"asabiyeci" isimli son derece komik romanın yazarı.

(jdmulligan - 22 Mayıs 2016 07:57)

nihayet orijinal dilinden çeviriyle dilimize kazandırılan yazar. 1984 yayınevi'ne buradan teşekkür ediyorum.

(ramone - 4 Aralık 2016 21:02)

o alienista adlı kitabı ilk kez portekizce aslından çevrilmiştir: ruhbilimci

(kemalista - 14 Aralık 2016 17:34)

nhonho, bu beylere vaftiz babanın adını söyle bakalım.
vaftiz babamın mı? o, eşsiz senyor albay paulo vaz lobo cesar de andrade e souza rodrigues de mattos'tur. vaftiz annemse eşsiz senyora dona maria luiza de ma-cedo rezende e souza rodrigues de mattos'tur.
dinleyenler hayranlıkla "senin oğlan pek akıllı" demişlerdi.

mezarımdan yazıyorum, machado de assis

(31 cekmeyen adam - 16 Temmuz 2018 01:18)

dogadan ve insanin eserlerinden daha onemli olanin asil insanin gozleri oldugunu soyleyen adam. gorenin gorulenden her zaman ustun oldugunu. unuttugumuz belki de hic bilemedigimiz gerceklik.

(cernunnos - 18 Şubat 2006 22:04)