janelle monae isimli güzelliğin kendisi için ayrı, klibi için ayrı entry girilmesi gereken mükemmel şarkısı. klipte gerçekten mi ağlıyor yoksa rol mü yapıyor tam anlamadım ama tek bildiğim, gerçekten etkileyici. hatunun her yerinden yetenek akıyor. justin bieber'in bile kliplerinin yüz milyonlarca kez tıklandığı bir mecrada janelle'in başyapıtlarının taş çatlasın bir milyon kez izlenmesi canımı sıkıyor.

http://www.youtube.com/watch?v=lqmorihntn4&

(dmxx - 26 Kasım 2010 03:00)

bir dans şarkısı için daha iyi bir gitar solosu olamazdı. aslında olabilirdi de işte laf olsun.

(charles h duell - 12 Ocak 2011 16:30)

bu şarkıdaki mezkur gitar solosundan önce monae hanım "colindaaa" gibi bir şey bağırır, aslında lyriclerde de gördüğümüz üzere "kelindooooo" diye bağırıyor. kelindo da kim? efendim kendisi kelindo parker, albümün gitarlarından sorulmu olup, işbu solonun da yegane icracısı konumunda bulunuyor. yani janelle monáe "kelindooo yetiş" diyor, kelindo da gelip soloyu patlatıveriyor. bilelim bunları, çok işimize yarayacak.

(charles h duell - 22 Ocak 2011 01:04)

janelle monae'nin pms olduğu dönemde çekildiğine inandığımız bir klibe sahip olan enfes şarkı... sinirli bakışların ardından gelen anlık bir gülme, arkasından utanıp sinirleri bozulup ağlama, birden coşup "yedin bitirdin beni kelindooo" nidası, sonra yine gözyaşı ve klibin sonuna doğru "üff allah belasını versin böyle menstrüasyonun" tadında ruh halindeki değişimin verdiği çıldırma halinin pişman bakışları... gelin itiraf edelim bu ruh halini hepimiz iyi biliyoruz...

(schwarze sonne - 28 Ocak 2011 11:12)

koşarken ağlamak. bu şarkıyı dinlediğimde sonsuz zaman koşmak istiyorum. arkama bakmadan, durmaksızın ciğerlerimde hava kalmayana dek. bu şarkı hüzünlenip de ağlanacak bir şarkı değil. gözden bir damla yaş akmıyor yani, bildiğin salıyorsun kendini. bu outkast olayına zaten bayılıyorum, monae de baharatını ekliyor.

(jondaff - 2 Şubat 2011 13:08)

siyah beyaz, 4:3 formatta çekilmiş film. melodramatik klişelerden uzak romantizm.

l'eclipse'de sahnede davulcunun istanbul marka zil kullandığını görüp minik mutlu olmak da ekstrası. sahne 50lerde geçiyor. istanbul zilleri 1980de üretime başladı, orası ayrı.

(phantomdernacht - 9 Kasım 2018 01:58)

ağır spoiler içerir >>>

--- spoiler ---

evlilik yeminlerinde ölüm bizi ayıran dek denir. bu çifti ölüm bile ayıramadi..
--- spoiler ---

(cahil prof - 13 Aralık 2018 13:52)

--- spoiler ---

jeux d’enfants meets soğuk savaş tadında bir film. zula’yı “seni buradan kurtaracağım” dedikten sonra yine evlenip bu sefer çocuk yapmış görünce aklıma o iki ruh hastası gelmişti. neyse ki bu ruh hastaları arada sevişiyor falan da, jeux d’enfants’daki gibi üzülmedim o yüzden sonlarına. ama bu intihar fikri hangisinden çıkıyor çok merak ettim, o da zula’dandır herhalde.

sonuç odaklılığı bırakırsak görsel açıdan fazlasıyla tatmin edici film ama aklımdaki “adamı seviyorsan niye onunla gitmiyorsun, gidiyorsan neden geri dönüyorsun, yine peşine düşeceksen neden terkediyorsun” sorularına cevap bulamamak beni yordu.

--- spoiler ---

(flamesoul - 23 Aralık 2018 21:24)

imkansız aşkı anlatan bir film, ancak bu kadar güzel bitirilebilirdi.

''gel gidip karşıya oturalım. orada manzara daha güzel.''

bir küçük rüzgar eser, çalıları hafifçe kıpırdatır..

filmi izlemeyenlere bir şey ifade etmiyor ama izleyenlerin kalbinde iz bırakacak bir sondu.

(zaman sokaklarda kayboluyordu - 26 Aralık 2018 22:34)

cnn'in soğuk savaş hakkındaki 1998 yapımı 24 bölümlük belgeseli.

aralarında abd başkanları gerald ford, jimmy carter, george h. w. bush, sovyetler başkanı mikhail gorbachev, küba devlet başkanı fidel castro, gianni agnelli, robert mcnamara, henry kissinger, condolezza rice, üst düzey devlet görevlileri ve casusların bulunduğu onlarca önemli isimle röportajların da yer aldığı eseri dönemin meraklıları kaçırmamalıdır.

belgeselin ve dolayısıyla dönemin 6 aylık bir sürecin sonucu olarak yazılmış detaylı özeti için buyrunuz:

1. comrades (1917-1945)

1917'deki ekim devrimi sonrasında lenin bolşevik hareket karşısında tüm batılı güçlerin birleşeceğinden emindir, soğuk savaşın temeli komünizm-kapitalizm kutuplaşmasının başlangıcı bu ortamdır. rusya'da devrimi iç savaş, iç savaşı kıtlık izler, bolşevik rusya ekonomiyi düzeltmek için dünyadan uzaklaşarak içine kapanır.

1929'da amerika'da büyük buhran baş gösterir (bkz: wall street crash) (bkz: great depression). dünyanın en zengin ülkesi bir anda yoklukla karşılaşır, abd'de politik destek sola döner. 1933'te fdr başkan seçilir, sovyet rusya'yla kopuk durumdaki ilişkileri yeniden kurar. rusya ağır sanayisini geliştirir, barajlar, fabrikalar kurarken abd uzman mühendisler gönderir. rusya'da kişilere ait tarım arazilerine devlet tarafından el konur (bkz: kolektivizm), milyonlarca köylü stalin'in ekonomi politikaları nedeniyle ölecektir. çok sayıda komünist parti üyesi de hayali suçlarla itham edilir, itirafa zorlanır, infaz edilir. stalin ülkeyi polis devleti haline getirir.

1930'larda özellikle abd olmak üzere batıda "komünizm ve stalin" "faşizm ve hitler"in direkt karşıtı olarak son derece popülerdir.

ispanya'da hitler ve mussolini tarafından silahlandırılan franco faşist bir ayaklanma başlatır.

hitler önderliğindeki almanya avrupa ve dünya hakimiyeti amacıyla var gücüyle silahlanmaktadır.

fdr ne olursa olsun abd'yi bu işin dışında ve özgür tutmak istemektedir.

britanya başbakanı neville chamberlain hitler'le konuşarak anlaşabileceğine inanmaktadır.

hitler çekoslovakya'yı işgale hazırlanmaktaıdr. chamberlain münihe'gider, hitler'le konuşarak sadece etnik almanlar'ın yoğunlukta bulunduğu çek toprağı sudetenland'i işgal etmeye ikna eder, müttefikleri çekoslovakya'yı yalnız bırakmıştır. gelişmeleri izleyen stalin batı ülkelerinin asla almanya'ya karşı duramayacağını anlayarak almanya karşısında zaman kazanmak için bir diplomasi hamlesi yapar (bkz: molotov-ribbentrop paktı).

eylül 1939'da almanya polonya'yı işgal eder, ingiltere almanya'ya savaş ilan eder, ikinci dünya savaşı başlar. almanya'yla aralarındaki anlaşma sayesinde doğuda güvenliğini sağlayan rusya nikita kruschev komutasında polonya'yı doğudan işgal eder. kısa sürede stalin estonya letonya ve litvanya'yı da topraklarına katar.

stalin'in finlandiya'yı işgali dünyada büyük tepki çeker, fdr stalin'i diktatör ilan eder.

hitler 1940'ta batıya saldırır, 1941'in ortasında fransa, belçika, hollanda, norveç, danimarka, yugoslavya ve yunanistan alman işgaline girmiştir. haziran 1941'de hitler sovyetlere girer, ingiltere sovyetler'le müttefik ilişkileri kurmaya başlar.

aralık 1941'de japonlar pearl harbor'a saldırır, abd japonya'ya savaş ilan eder. moskova kapılarındaki hitler acele bir kararla abd'ye savaş ilan eder. abd ve sovyetler bir anda müttefik haline gelir, stalin almanları moskova önlerinde durdurur.

abd rusya'ya sürekli kamyon ve silah yardımı yapmaktadır ancak stalin ısrarla ikinci bir cephe açılmasını ister, bu batıya bir çıkarma ile mümkündür.

kendisine karşı yapılan bu ittifakı bozmak isteyen almanlar katyn'de yer altından çıkardığı 4000'den fazla polonyalı askerin cesedini ifşa ederek bunların 1940'ta sovyet güçleri tarafından infaz edildiğini dünya'ya duyurur, britanya ve abd sessiz kalır (bkz: katyn katliamı).

kasım 1943'te büyük 3'lü tahran'da buluşur (bkz: tahran konferansı). ana konu batıdan yapılacak bir müttefik çıkarmasıdır, stalin roosevelt'in konutunu dinletir.

haziran 1944'te fransa'nın batı kıyılarına dünyanın gördüğü en büyük çıkarma operasyonunu düzenleyen müttefikler almanya karşısında ilerleyişe geçecektir (bkz: normandiya çıkarması) (bkz: operation overlord) (bkz: d day).

şubat 1945 yalta konferansı'nda almanya'nın yenilgisi ve savaş sonrası olacaklar tartışılacaktır, berlin'e 40km mesafeye kadar her yeri kontrolü altında tutan stalin diğer 2 liderin demokrasi ve bağımsız ülkeler temelindeki fikirlerine sıcak bakmamaktadır, stalin'in amacı savaş sonrası sovyet kontrolünde bir doğu avrupa kurmaktır.

nisan 1945'te müttefikler almanya'ya girer, savaşta yaklaşık 27 milyon vatandaşını kaybeden sovyetler'in kaybı abd ve ingiliz kayıplarının toplamının 40 katına yakındır. berlin'in kontrolü anlaşma gereği sovyetler'e bırakılmıştır.

haziran 1945'te birleşmiş milletler kurulur.

abd başkanı truman "general eisenhower informs me that the forces of germany have surrendered to the united nations." diyerek almanya'nın teslim olduğunu dünya'ya duyurur.

zafer sonrası temmuz 1945'te toplanan potsdam konferansı esnasında ingiltere'de seçimler olur, atlee churchill yerine başbakan seçilir, churchill'in başladığı konferansı atlee tamamlar.

6 ve 9 ağustos 1945'te nagasaki ve hiroshima bombalamalarıyla ikinci dünya savaşı sona erer.

2. iron curtain (1945-1947)

savaş öncesi ciddi boyutlarda işsizlikle yüzleşen abd savaş üretimi sayesinde savaş sonrası sıfır işsizliği görmüş, tarihinin en zengin dönemlerinden birini yaşamaktadır. sovyetler'in kontrolündeki berlin dört müttefik yönetimindeki dört sektöre bölünür. ruslar pek çok endüstriyel araç, bilim adamı ve zanaatkarı rusya'ya kaçırır, kendi alanlarında baskıcı yönetimler kurar.

1946 yılında yunanistan'da abd-ingiltere destekli hükumetle komünist parti ekseninde yunan iç savaşı başlar. soğuk savaş'ın ilk "proxy savaş"ı kabul edilen yunan iç savaşı'nda stalin churchill'e müdahil olmayacağını açıklar. akdeniz üzerinden taşınan orta doğu petrolü trafiğinin tehdit altında olacağı gerekçesiyle ingiltere yunan iç savaşına müdahale eder. stalin yunan komünistleri kaderine terk edecektir.

stalin doğu avrupa devletlerini doğrudan kontrol etmek yerine komünist yapıda sovyet yanlısı “uydu devletler" kurar.

"harry" ve "winston" kanka olur, churchill abd'de yaptığı konuşmasında "orta ve doğu avrupa sovyet güdümündeki bir "demir perde"ye (bkz: iron curtain) dönüştü" der. stalin'in gözünde bu açık bir savaş çağrısıdır, gazetecilerin sorularını yanıtlarken churchill'i hitler'le kıyaslar.

abd'nin tüm dünyada gücü ve etkisi artarken stalin huzursuz olmaktadır. türkiye'ye boğazlara rus askeri konumlandırmasına izin vermesi için baskı yapar. abd ve ingiltere bunu süveyş kanalı'na bir tehdit olarak algılar, türkiye'yi sovyet etkisinin dışında tutmaya kararlıdır. abd'deki türk büyükelçisi (bkz: münir ertegün) (bkz: ahmet ertegün) (bkz: atlantic records) öldüğünde truman cenazeyi abd'nin en büyük savaş gemisi uss missouri ile istanbul'a gönderir, bu sovyetler'e açık bir gözdağıdır.

savaş zamanı ingilizler ve ruslar petrol kaynaklarını korumak için ortaklaşa iran'ı işgal eder, alman yanlısı şah tahttan indirilerek oğlu pehlevi yerine getirilir. ingilizler savaş esnasında iran'dan çekilir, ruslar 1946'ya kadar iran'da kalır.

truman'ın danışmanları clifford-elsey'nin 1946 tarihli raporu “ussr is a threat to freedom in the us and freedom in europe” sonucuna ulaşır.

abd hala atom bombasında tek güç sahibidir. temmuz 1946'da bikini adasında patlatılan iki bombayla rusya'ya gözdağı verilir, tüm büyük güçler kendi atom ve biyolojik silahlarını geliştirmek için delicesine çalışmaya başlar.

paris konferansı'nda müttefik ilişkileri çatırdamaya başlar. abd almanya'nın daha fazla savaş tazminatı ödemesini istemez, rusya ödemelerin devam etmesinden taraftır. müttefikler almanya'nın kendi sektörlerinde sovyet etkisinden uzak kararlı ekonomiler kurmak ister.

ingilterede savaş ve sonrasındaki 1946-1947 kışı ekonomiyi durma noktasına getirmiştir. savaş zamanı "ekmek rationing" yaşanmayan ingiltere'de savaş sonrası halk ekmek bulamaz, tüm buğday kıtlığı engellemek için almanya'ya akmaktadır.

ingiltere abd'ye gücünün yetmeyeceğini açıklayarak yunanistan ve türkiye'ye yardımlardan çekilir.

truman amerikan kongresi'ndeki konuşmasında "abd şu andan itibaren tüm dünyada komünizm'in yayılması karşısında önlem alacaktır" der. bu, soğuk savaşı'n resmi ilanı olacaktır.

3. marshall plan (1947-1952)

1947'de dünyadaki en büyük askeri güce sahip olan sovyetler doğu avrupa'yı kontrolü altında tutmakta ve dünyaya batı'nın "karma ekonomi ve serbest ticaret" temelli ekonomisi karşısında "kamu mülkiyeti ve merkezi yönetim kontrolündeki" ekonomi gibi modeller sunmaktadır.

batıda gittikçe kötüleşmekte olan politik ve ekonomik durum alarm vermektedir. acil önlemler alınmadığı takdirde batı avrupa ülkelerindeki yerel komünistlerin çok aktif şekilde eyleme geçeceği ve ekonomik çöküşe neden olacağı ve bunun sovyetler'e batı avrupa üzerindeki etkisini arttırma fırsatı verebileceği korkusu abd'yi sarmıştır.

1947'de ingiltere'nin yunanistan ve türkiye'ye yardımları bitireceğini açıklaması üzerine başkan truman abd kongresinde yaptığı konuşmada "dünya özgürlüğünü korumamız için bize bakmaktadır." diyecek ve pasifit kongre'den yunanistan ve türkiye'ye 400 milyon dolar yardım için onay alacaktır. böylece komünizm karşıtlığına dayalı truman doktrini dünya'ya ilan edilmiş olur.

5 buçuk yıllık savaşın sonunda avrupa iflas etmiştir, endüstri tesisleri, evler, alt yapı yerle bir olmuş, insanlar hayatta kalma mücadelesi vermektedir. halkta gerçekten bir şeylerin değişmesi isteniyorsa bunu komünist partilerin yapabileceğine dair inanç oluşmaktadır.

abd'de çok keskin ve baskın bir karakter olan eski genelkurmay başkanı general george marshall dışişleri bakanı olarak atanır.

dört müttefik ülkenin dışişleri bakanı moskova'da almanya'nın geleceğini konuşmak in bir araya gelir. stalin'le de görüşen marshall onun tek amacının batı ve orta avrupa'nın durumunun daha da kötüye gitmesini beklemek ve bu ülkelerde komünistlerin zaman içinde güç kazanarak iktidarı ele geçirmesini sağlamak için zaman kazanmak olduğunu anlar.

marshall dönüşünde bakanlığına avrupa'yı kurtarma planı hazırlaması talimatını verir. milyarlarca doların harcanacağı
avrupa ülkeleri marshall planı'nı görüşmek üzere paris'te toplanır. stalin planı kabul eden çekoslovakya bakanını çağırarak geri çekilmesi için tehdit eder, çekoslovakya plandan çekilir. 16 avrupa ülkesi eylül 1947'de planı kabul eder ve 20 milyar dolar yardım ister, soğuk savaş'ın sınırları çizilmeye başlamıştır.

sovyetler doğu bloku ülkeleri kapsamında cominform ve comecon ile marshall planına direkt karşılık verir.

şubat 1948'de çekoslovakya'da komünistler iktidarı ele geçirir bu darbe pasifist kongre'nin 5 milyar dolarlık marshall yardımını onaylamasını sağlar.

marshall planı'nın amacı avrupadaki açları doyurmak ve komünizm'in yayılmasını engellemektir. planın %20'si borç, %80'i hibedir. ilk posta yemek ve gübre daha sonra tarım için makinalar gidecektir. 4 yılda 13.5 milyar dolar (2016 itibariyle 100 milyar dolardan fazla) 16 ülke için harcanacaktır.

savaş sonrası en bitik ülke olan yunanistan 4 yılda 700 milyon dolarlık ekonomik yardım alır. amerikan temel ihtiyaç ürünleri ve tarım aletleri yunanistan'a akar. fransa da 2.7 milyon dolar yardım alacaktır.

savaş sonuna doğru komünist rejime geçen yugoslavya'nın başındaki tito zaman içinde stalin'in etkisi ve kontrolünden uzaklaşır, 1948'de comecon'dan atılan yugoslavya amerika'ya başvurarak marshall yardımı ister.
1950'de bir ülke ilk kez demir perdenin "batı" tarafına geçecektir. 150 milyon dolar yugoslavya'ya akar. dönemin amerikan hükumetinden bir görevli “eğer abd avrupa'nın çöküşüne izin verseydi bize marshall planından çok daha pahalıya patlardı” diyerek planın sadece yardım amaçlı olmadığını ifade edecektir.

seçim dönemindeki italya'da sovyetler dışındaki en büyük komünist partinin iktidara gelme olasılığı amerika'yı tedirgin etmektedir. yeni kurulmuş cia örtülü operasyonlarla el altından anti-komünist politikacıları desteklemeye başlar, vatikan da komünizm karşısında aktif propoganda yapar, hıristiyan demokratlar seçimi kazanır. bu, amerikan tarihindeki ilk gizli istihbarat hareketi olur. amerika'dan italya ve fiat'a en modern makinalar getirilir, fiat'ın canlanması tüm italyan ekonomisini körükler.

marshall planı tüketici bir avrupa toplumu oluşturmak için yola çıkmıştır, abd amerikan ticareti ve kapitaline bağımlı, serbest ve özgür ekonomi sahibi bir batı bloğu ister. sovyetler kendi rakip bloğunu kurmaya zorlanmıştır, komünist blok ülkelerinin vatandaşları kırk yıl boyunca batıyı merak edecek ve özenecektir.

4. berlin (1948-1949)

1945'te berlin yıkık, insanlar bitik, berlin ve almanya kazanan ülkelerin kontrolündeki 4 sektöre bölünmüş durumdadır. paranın değeri yok, karaborsa her ürüne hükmetmekte.

1948'e gelindiğinde müttefikler ve sovyetler arasındaki "balayı" çoktan bitmiştir. rusya kazanan devletlere bağımlı zayıf bir almanya isterken müttefikler kendi bölgelerinde yeni bir alman ülkesi kurmak istemektedir. ruslar ajanları aracılığıyla bu planı öğrenecektir.

müttefikler almanya'nın batıyla bağını güçlendirmek ve karaborsayı ortadan kaldırmak için kontrol altında tuttukları bölümünde para birimini değiştirmeyi planlamaktadır (reichsmark'tan deutsche mark'a).

berlin belediyesi için sovyet destekli temsilciler ve batı yanlısı ernst reuter arasında çekişme başlar.

batı almanya'da deutsche mark piyasaya sürülür, her vatandaş sadece 40 mark değiştirebilecek, eldeki diğer tüm para değersiz olacaktır. ruslar karşılık olarak doğuda kendi markını basar, berlin'de iki farklı para dolaşmaktadır. batı "d-mark"ı daha değerlidir (1/7), batı berlinliler alışverişe doğuya gelir, almanya'daki rus yönetiminin komutanı sokolovsky bu gelişmelere çok sinirlenir. ruslar batı almanya ve batı berlin arasındaki tüm ulaşım ve ikmal hatlarını keser. müttefikler tarafından batı berlin'e ulaştırılan günlük 12,000 tonluk yiyecek ve kömür kesilir. müttefikler de doğu almanya'ya karşı ambargo uygular, tüm berlin işsizlik ve kriz sürecine girer. rusların amacı batılıları politikalarını değiştirmeye ya da berlin'den çekilmeye zorlamaktır.

1945'te müttefiklerin sovyetler'le yaptığı anlaşmaya göre müttefik uçakları hamburg, hanover ve frankfurt istikametinden 3 hava koridoru üzerinden berlindeki 2 havaalanına ulaşabilecektir. ingiliz başbakan bevin bu koridorlar aracılığıyla batı berlin'e havadan sürekli nakliye planı düzenler (bkz: berlin airlift), almanya'daki abd yönetimi komutanı general lucius clay airlift'e inanamaz, silahlı bir sevkıyat konvoyunu rus hattından geçirerek berlin'e ulaştırmayı düşünür ancak reuter'ın baskısıyla airlift'i kabul eder. plan günlük 2000 ton kargo ile uygulanmaya başlar. 1945'te berlin'i yerle bir eden müttefik hava gücü 1948'de şehri hayatta tutmak için harekete geçmiştir.

müttefiklerin kömür, çelik ve endüstriyel makina gibi ürünlerdeki ambargosu rus almanyası'na zarar vermeye başlamıştır. günlük hayatın güzel ve normal akışında devam ettiği doğu berlin yokluk yaşayan batı berlinliler için çok çekici bir hal alır.

politik çekişmelerin yaşandığı berlin şehir konseyinde sosyalist yandaşlar batı yanlısı şehir meclisini işgal eder, temsilciler batı berlin'e kaçarak büyük bir miting düzenler.

gazete ilaç çikolata her şey airlift ile batı berline ulaştırılmaktadır. 1949'a gelindiğinde hava yoluyla berlin'e ulaştırılan kargo kara yoluyla ulaştırılan miktarı geçmiştir. günde gazete, ilaç, çikolata dahil tüm ihtiyaçları kapsayan 13,000 ton kargo havadan berlin'e ulaşmaktadır, berlin'in süresiz olarak havadan beslenebileceği görülmüştür.

1949'da sovyetler ambargoyu kaldırır, batı güdümlü batı almanya (bkz: federal republic of germany) ve sovyet güdümlü doğu almanya (bkz: german democratic republic) olarak 2 alman devleti kurulur.

nisan 1949’da avrupadaki sovyet tehditine karşı “kuzey amerika ve avrupa arasındaki stratejik ortaklık paktı” nato kurulur.

ağustos 1949’da rusya ilk başarılı atom bombasını patlatarak 2.süper güç olarak sahneye çıkar.

5. korea (1949-1953)

ağustos 1945'te kore'yi 35 sene işgal altında tutan japonya teslim olur. bu süre içinde korelileri japon yaşam tarzını benimsemeye, japon dili kouşmaya, japon kanunlarına göre yaşamaya zorlarlar. kore'yi "kurtaran" iki güç sscb ve abd tıpkı almanya'daki gibi kore topraklarında birleşir. 38.paralel'den kore'yi "geçici olarak" 2'ye bölme kararı alırlar.

1948'de güneyde komünizm karşıtı bir yönetimle devlet başkanı syngman rhee olan “kore cumhuriyeti” kurulur, abd kuvvetleri kore yarımadasından çekilir.

ruslar kuzeyde komiteler ağı ve ajanlar ile komünist bir rejim oluşturur, kim il-sung kuzey kore'nin başına getrilir, sovyetler de kore'den çekilir.

kore'yi komünizm altında birleştirme hayali kurmaya başlayan kim, mart 1949'da bu amaçla güneyi işgal etmek için stalin'in onayını almak üzere sovyetler'e gider. berlin kriziyle uğraşmakta olan stalin kim'in isteğini reddeder. 1949'da sovyetler'in ilk atom bombasını patlatmasıyla uluslararası dengeler değişir, çin'de mao zedong komünist devrimle iktidara gelir. mao ve stalin arasındaki ittifak asya'daki soğuk savaşa ikinci bir cephe açacaktır. abd'nin asya'daki olaylara tepki gösterecek etkinliği olmadığını düşünen stalin nisan 1950'de kim'e güneyi işgali için onay verir.

haziran 1950’de rus tankları ve savaş danışmanlarıyla doatılmış kuzey ordusu güneye girer. abd birleşmiş milletler'i kuzey kore'ye karşı savaşa sokar. aralarında türkiye'nin bulunduğu 16 ülke askerlerinden "birleşmiş milletler gücü" kurulur, pasifik savaşı'nın efsanevi kahramanı general douglas macarthur bu gücü yönetmek üzere göreve getirilir.

bölgeye en yakın abd kuvveti japonya'da konuşludur, savaşa hazır olmayan askerler kore'ye çıkar, rüzgarı arkasına alan kuzey kore 3 gün içinde seoul'ü işgal etmiş, zaferini ilan etmiştir. amerikan ve güney kore askerleri zor durumdayken ingiltere başbakanı attlee önderliğinde bir araya gelen ülkelerden kore'ye birleşmiş milletler bayrağı altında asker akmaya başlar.

bu esnada batı güçleri pusan şehrinde sıkıştırılmıştır. eylül 1950'de ikinci dünya savaşı'ndan beri en büyük çıkarma donanması incheon'a ilerleyerek düşman hatlarını arkadan kesecektir (bkz: behind enemy lines). seoul geri alınınca macarthur rhee'yi tekrar ülkenin başına getirir, bm ve güney kore askerleri kuzeye ilerlemeye başlar.

kuzey kore ve çin arasında sınırı oluşturan yalu nehri'nin gerisinde gelişmeleri kaygıyla izlemekte olan çin yönetimi ilerlemekte olan abd'nin çin'e girmesinden çekinmektedir, yenilgi eşiğindeki kuzey kore mao'dan yardım ister. "kuzey kore düşerse bizi amerikalılardan sadece yalu ayırır, bunu kabul edemeyiz" düşüncesindeki mao'ya stalin kuzey kore'nin yanında savaşa girmesi için gizli telgraflar gönderir, asya'daki gücünü sağlamlaştırmak isteyen mao da müdahaleye sıcak bakmaktadır.

abd kuzeyde ilerleyişine devam etmektedir, ekimde pyongyang düşer, batılıların eline geçen tek komünist başkent ünvanını kazanır. truman ve macarthur pasifik ortasında bir adada görüşür, bu esnada mao'nun emriyle 500,000 asker yalu nehrini geçerek kore'ye girer, 300,000 çinli amerkalılara saldırır, bm güçleri her şeyi geride bırakarak çekilmeye başlar, 1951 başlarında seoul çinlilerin eline geçer.

savaş boyu kesin hava üstünlüğüne (bkz: air supremacy) sahip amerikalılar eğitmli rus pilotları tarafından hafif tehdite uğrar ancak f-86'ları devreye sokan amerika hava üstünlüğünü tekrar ele geçirir.

macarthur karada üstünlüğü kazanmışken çin'i bombalamak ve girmek ister, truman bunun üzerine macarthur'u görevden alır. amerika'da kore savaşı gözden düşmüştür, gazeteler, basın organları çok az yer verir.

kore savaş sayesinde başta elektronik teknolojisi olmak üzere ekonomisi gelişen eski düşman japonya komünizme karşı savaşta en etkili taraflardan biri olmuştur, savaş esnasında japon liman ve tersaneleri sıçrama tahtası olarak kullanılır.

taraflar arasındaki ateşkes görüşmeleri başta savaş esirlerinin durumu çözülemediğinden sonuçsuz kalır, abd ikinci dünya savaşı'nda almanya'ya attığı kadar patlayıcıyı kuzey kore'ye atacaktır.

1952'de amerika'da seçimler olur, popülaritesi giderek düşen truman aday olmaz, cumhuriyetçi aday eisenhower başkan seçilir.

mart 1953'te stalin ölür, sonra gelenler kendisinin aksine kore savaşını bitirmek için çalışacaktır. temmuz 1953'te ateşkes imzalanır, bm, çin, kuzey kore imzalar, güney kore başkanı rhee salonu terkeder.

milyonlarca sivil hayatını kaybetmiş ancak kore'de komünizm tehditi bertaraf edilmiş, sonuç komünizm için yenilgi olmuştur. koreliler bölünmüş olarak on yıllarca yıl daha yaşamaya devam edecektir.

6. reds (1947-1953)

abd ve sovyetler büyük propaganda süreçleri başlatarak "içerideki düşmanları" avlamaya odaklanır. abd komünizm'in ülkenin temel taşları olan zengin, ileri, bağımsız, özgür ve medeni olan her şeyi yok etmekle tehdit ettiğine odaklanır. televizyonlarda dönen "men and women in all walks of life; we are shareholders of the greatest enterprise on earth: united states of america unlimited!"gibi söylemlerle "american dream" aşılanmaya başlar.

1947'de onlarca hollywood (bkz: factory of america's imagination) aktörü, yazarlar, yönetmenler komünist aktivitelere karşı sorgulanır, yanıt vermeyi reddeden on kişi tutuklanır yüzlercesi kara listelere alınır.

amerikalılar düşman ajanlarının amerika'daki özgürlükleri kullanarak rahatça sızarak devletin altını oyduğundan korkmaktadır. abd'nin yeni vizyonu anti-komünizm'dir, binlerce insan protesto yürüyüşleri yapar.

dünyada komünizm güç kazanmaktadır. 1949'da sovyetler ilk atom bombası denemesini gerçekleştirir, çin'de abd sempatizanı chiang kai-shek rejimine karşı mao darbe yaparak başa gelir. amerika'da komünist parti yöneticileri tutuklanır, sol partiler yasaklanır, fbi ülke içinde komünistlerin eleştirilen taktiklerini kullanarak komünist cadı avına başlar.

1952'de eisenhower başkan seçilir. başkan yardımcısı hırslı cumhuriyetçi richard nixon olur. demokratlar komünizmle savaşta etkisiz kalarak popülariteyi kaybetmiştir.

1953'te amerikalı çift julius ve ethel rosenberg sovyet ajanı olmakla suçlanır ve ölüme mahkum edilir, tüm abd ve dünyada büyük tepki uyanır. amerikan senatör joe mccarthy'nin "abd devleti komünist ajanların işgali altında" temalı propaganda konuşmaları büyük yankı bulur. sovyetler'de stalin'in emsalsiz bir personality cult'ı oluşturulur, tanrı benzeri tapılan bir "varlık" haline dönüşür, muhalif ses çıkarmak imkansız hale gelir, yönetim karşıtı en ufak bir teşebbüs gulag'a tek yönlü bilet demektir.

stalin doğu almanya, polonya, çekoslovakya, macaristan, romanya, bulgaristan ve arnavutluk'u kukla yöneticilerle avucunun içinde tutmaktadır. amerikan propagandası baltık'tan karadeniz'e sayıları 70 milyon'u bulan bu insanların kalbine dokunmaya odaklanır (bkz: dominated people of the eastern europe). cia gizlice, aktör kimliğiyle ronald reagan'ın da destek verdiği, crusade for freedom gibi kampanyaları ve bu ülkelerdeki anti-komünist aktiviteleri finanse eder.

1948'de tito stalin'e meydan okuyarak yugoslavya'yı komünist bloktan ayırır. stalin bu isyanın sıçramaması için diğer ülkelerdeki etkisinin arttırır. normalde ülkelere "komünizme giden yol"u kendilerinin bulması için izin verir ancak artık sovyet modeli uygulanacaktır; herkes yürüyecek, bağıracak ve "kurallara uyacaktır". stalin kontrolündeki ülkelerin yöneticilerini düzmece suçlarla tutuklatır, amaç itirafı almaktır, itiraftan sonra ceza için kanıta ihtiyaç yoktur. çekoslovakya'da komünist parti lideri rudolf slansky ve beraberindeki 10 kişi bu kurmaca suçlarla asılır. stalin bir terör ortamında ülkeleri yönetir, gücünü göstermiştir, o hayattayken itaatsizlik ölüm demektir.

sovyetler'de kültür ve bilim aktiviteleri "batı'nın hastalıklarından" izole devam etmektedir. tüm sanat dalları sosyalist realizm doktriniyle şekillenir.

stalin ilerleyen yaşının da etkisiyle aşırı paranoyak hale gelmiştir, her an "içerideki tehlikeye" işaret eder (bkz: enemies that always surround you should be constantly eliminated). ülkedeki kötü gidişata sebep bulmak için yahudiler seçilir, pek çoğunun amerika'da akrabaları, tanıdıkları, bağlantıları olması onları abd ajanı olarak suçlamak için son derece uygun bir ortam yaratır.

20 yıldan fazla ülkeyi yöneten stalin mart 1953'te ölür. ondan nefret edenler bile onsuz bir gelecek düşünememektedir.

7. after stalin (1953-1956)

stalin ardında bir halef bırakmadan ölmüştür. kremlin'de malenkov, beria, molotov ve kruschev önderliğinde kolektif bir yönetim oluşur, acımasız bir yönetime, yoksullukla geçen hayatlarına rağmen milyonlarca rus stalin'in yasını tutar.

abd'de de yeni yönetim iş başına gelmiştir. başkan eisenhower, dışişleri bakanı dulles, başkan yardımcısı nixon sovyet gücünün sınırlarını püskürtmeye and içerler.

sovyet imparatorluğu doğu avrupa'ya yayılmıştır. stalin ulbricht'i doğu almanya'nın başına geçirir. stalin öldükten sonra bile ulbricht "kendi almanyasını" stalinist yaklaşımla yönetecektir.

doğu almanya'da ağır sanayi sovyet ihtiyacını karşılamak için çok ağır çalıştırılmaktadır, işçi kesimi çok zor şartlarda yaşamakta, toplum buhran içindedir. doğu alman gizli polisi stasi tarafından pek çok kilise kapatılır, sansür hayata hakim olur, doğu almanya'dan ingiliz, fransız ve amerikan sektörlerine iltica eden insan sayısı stalin'in ölümüyle zirveye çıkar. ulbricht halk üzerindeki baskısını arttırır ancak kremlin'in yeni liderleri yumuşamasını emreder.

haziran 1953'te işçiler başta berlin sokakları olmak üzere tüm doğu almanya'da protesto için toplanır, hareket kısa sürede bir devrim başlangıcına dönüşür. göstericiler sovyet sembollerini yıkar, devlet oteritesi çöker. doğu almanya'da rus tankları kalabalığa dalarak müdahale eder, 40'ın üstünde insan ölür, ruslar ilk kez doğu berlin'i şehrin geri kalanına kapatır. batı sektörleri sadece kendi güvenliklerinin derdindedir, sovyetler'le gerilime girmek istemezler. doğu almanya'yı bir ülke olarak sovyet bloğu dışında çok az ülke tanımaktadır. sovyet yönetimi "bir eksikle" ulbricht'in yanında tavır alır. stalin'in gizli polis şefi beria batı için casusluk yaptığı gerekçesiyle infaz edilmiştir.

batı almanya lideri adenauer ülkesinin batıyla sağlam bağlar kurması ve sovyet tehditine ancak bir ordusu olursa karşı koyabileceği gerekçesiyle nato üyesi olmasını ister. adenauer abd desteğiyle fransa ve ingiltere'yi nato üyeliği için ikna eder, 1955'te müttefikler batı almanya'ya ordu kurması için izin verir. sovyetler bu harekete varşova paktı'yla karşılık verir. komünist ülkelerin orduları resmen sovyet yüksek komutanlığına bağlanacaktır, iki tarafta ortaklıklarının "savunma amaçlı" olduğunda ısrar eder.

sovyetler avrupa ile ilişkilerinde adım atmak için avusturya'daki askerlerini çeker, müttefiklerde aynısını yapar, karşılığında avusturya kalıcı tarafsızlık sözü verir.

kremlin iktidar savaşında kruschev malenkov ve molotov'a üstünlük sağlamıştır. bir sovyet heyetiyle yugoslavya'ya giderek tito'yu ziyaret eder, yugoslavya'yı komünist bloktan atarak stalin'in hata yaptığını adeta işaret eder.

kruschev rusyada'da stalinist terör ve baskının mirasının üstesinden gelmek istemektedir. gündelik eşyalar ve tüketim malzemeleri üretimine ağırlık verir, gulag'lardan binlerce politik suçlu salınır. 1956'da bir parlamento konuşmasında kruschev "kahraman-tanrı stalin" imajını bitirmek ve diktatörlüğünün acımasızlığını gözler önüne sermek için bir konuşma yapar. “stalin binlerce sadık komünist, işçi, yönetici ve askerin ölüm emrini verdi. kimse -köylü ya da general- stalin'in teröründe güvende değildi" der. ancak kruschev de masum değildir, stalin'in başta ukrayna pek çok baskıcı hareketinin planlayıcısıdır.

kruschev'in bu gizli konuşması amerikan finanslı radio free europe için mükemmel propaganda malzemesidir. konuşmanın metnini cia israil istihbaratından alır ve yayınlanır. saatlerce durmaksızın stalin'in hatasız bir tanrı olduğuna inandırılmış insanlara dinletilir, ilüzyon çökmektedir.

bu yayınlar polonyoa'da büyük yankı bulur. stalinist politikalardan işçiler ve halk yılmıştır. haziran 1956'da poznan'da işçiler ekmek, bağımsızlık, katolik kilisesine özgürlük ve polonya'daki sovyet hakimiyetinin sonlanması talebiyle ayaklanır, polonya tankları ve askerleri göstericileri bastırır, 74 kişi ölür. poznan'daki hareketlenme ülke çapında bir isyana kıvılcım olur. işçilerin desteğini alan komünist parti sovyet kuvvetlerinin çekilmesi gibi radikal taleplerde bulunur. vatansever komünist gomulka’yı liderleri olarak seçerler. kruschev'le gomulka arasında tansiyon yükselir, polonya halkının ve işçilerinin desteğini alan gomulka varşova paktı'na sadık kalması koşuluyla sovyetler'in içişlerine müdahale etmemesini sağlar.

stalin'in ölümünden sonra macaristan rakosi'nin acımasız diktatörlüğü altındadır (o dönem macaristan'da 3 çeşit insan var: politik nedenlerle hapisaneden çıkmış olanlar, hapiste olanlar ve hapise girecek olanlar.)

stalin gibi rakosi de rakiplerini hapse attırmış ve öldürtmüştür. insanların "alkışlaması ve uyum sağlaması" beklenmektedir. yeni kremlin yönetimi macaristan'daki gidişten memnun değildir. ermeni asıllı yüksek sovyet yönetici anastas mikoyan (bkz: artem mikoyan) (bkz: mig) (bkz: abi-kardeş) rakosi problemini halletmek üzere macaristan'a gönderilir. mikoyan “sovyet yönetimi hasta olduğunuza karar verdi, gerekli tedavi için moskova'ya gelmeniz gerekecek, bunun için de görevden istifa etmeniz gerekli” diyerek rakosi'yi istfaya zorlar.

polonya'daki gomulka gibi macar halkı da köklü reformlar yapacak bir lider olarak imre nagy'ı istemektedir. sovyet yönetimi durumdan rahatsız olur, gomulka'dan ilham alan halk, işçiler, öğrenciler benzer isteklerle protesto hareketleri başlatır. macar devrimciler sovyet askerlerine karşı 4 gün boyunca tutunur, nagy ateşkes sağlar, onun komünist yönetimi yeniden tesis edebileceğini düşünen sovyetler geri çekilir. ancak nagy'ın içindeki vatansever çıkmıştır, dikkatlice devrimcileri desteklemeye başlar.

ekim 1956'da batının dikkati bir anda orta doğuya çekilir. ingiltere, fransa ve israil süveyş kanalına saldırır, haber verilmeyen amerikan yönetimi aşırı sinirlenir (bkz: süveyş krizi).

sovyet askerlerinin çekilmesiyle macarlar ülkedeki sovyet sembollerini yakıp yıkmaya başlar, başbakan nagy aklında avusturya modeliyle bir kumar oynar; tarafsız kalmakla beraber varşova paktı'ndan çıktığını ilan eder. batıya güvenen nagy uluslararası baskının sovyetler'in devrimi ezmesini engelleyeceğini düşünür. başta çin diğer komünist devletler kruschev'i güç kullanmaya çağırır. sovyet askerleri budapeşte'ye girer. eisenhower macaristan'ın sovyet etkisindeki bölgede olması sebebiyle amerikanın müdahale etmeyeceği sinyalini verir (hungary belongs in the soviet sphere of influence), macar devrimi şiddetle bastırılır, binlerce insan ölür, nagy infaz edilir.

sınır sovyet askerleri tarafından kapatılmadan 200 bin macar avusturya'ya kaçar. kruschev demir perde'yi yeniden canlandırmıştır.

8. sputnik (1949-1961)

stalin'den direkt emirle dahi fizikçi igor kurchatov sovyet "a-bomb" ekibinin başına getirilir. new york'ta, times square'de, tüm abd'de sıklıkla olası bir nükleer saldırıya karşı tatbikatlar yapılmaktadır.

sovyet casusları manhattan project'e çok iyi sızmış, nükleer güç olarak sahneye çıkabilmiştir. amerika nükleer tekeli ele geçirmek için bilim adamlarına döner, hidrojen bombası çalışmaları başlar, kasım 1952'de ilk hidrojen bombası patlatılır. hiroşima'ya atılanın 1000 katı, 10 milyon ton tnt'den fazla güce sahip bir silah açığa çıkar, termonükleer çağ başlamıştır.

1950'de kore savaşı başlar, 1953'te eisenhower başkan seçilir, 1954'te stalin ölür, malenkov ve kruschev arasında iktidar savaşı başlar, 1955'te rusya ilk kez havadan atılan bir hidrojen bombasını patlatır.

1955'te cenevre konferansı'nda eisenhower sovyetler başbakanı (bkz: premier) nikolai bulganin'e keşif uçuşları için karşılıklı olarak hava sahalarını açmayı önerir, bulganin anında reddeder. open skies olarak bilinen anlaşma 2002 yılında rusya dahil 34 ülkenin ortaklığında yürürlüğe girecektir.

sovyetler amerikalı davetlilerin de katıldığı bir askeri geçitte amerika'yı menziline alan, nükleer bomba taşıma kapasitesine sahip stratejik bombardıman uçağı bison'ları dünyaya sergiler, abd şok olur, o ana kadar abd sovyet menzilinde değildir.

"sovyetler'in abd'yi vurabilecek kapasitedeki stratejik bombardıman kabiliyeti" anlamındaki bomber gap abd'de büyük tedirginlik ve beraberinde çok büyük savunma harcamalarını getirir. ike b-52 bombardıman uçağı üretimini ikiye katlar. 21,000 metrede uçacak, avcı jet ve anti-uçak füzelerinin menzili dışında kalan, cia kontrolündeki keşif uçağı lockheed u-2 üretilir. bu u-2'lardan biri tarafından çekilen bir fotoğraf tüm sovyet bombardıman filosunun sadece tek bir üste konuşlu olduğunu, dolayısıyla bir "bomber gap" olmadığını kanıtlar.

kruschev savaş gemilerinin, bombardıman uçaklarının demode olduğunu, artık "sosis üretir gibi" füze üreteceklerini söyleyecektir.

tüm sovyetler'den mühendisler kazakistan'ın çöllerindeki "top secret" roket üssü baikonur'u kurmak için bir araya gelir. mayıs 1957'de dünyanın ilk "kıtalararası balistik füze" (bkz: icbm) testini gerçekleştirir. ekim 1957'de rusya ilk uydu sputnik'i yörüngeye gönderir, amerika'da deprem etkisi olur, uzay yarışı sovyetlerin liderliğinde başlamıştır.
bir ay içinde sputnik 2 ile bir canlı laika köpek ilk kez uzaya gönderilir.

amerika da uzay projelerine son derece ağırlık verir. amerika'nın ilk uzay roketi inflak eder, dünyanın en ilerisi olmakla övünen amerikan teknolojisi milli aşağılanmaya uğrar. amerikan teknolojisine olan güveni yeniden tesis etmek için alman roket bilim adamı wernher von braundevreye girer, ilk abd uydusu uzaya gönderilir. (bkz: project redstone).

1959'da başkan yardımcısı nixon kruschev'le birlikte moskova'da american national exhibition'ı açar, renkli televizyonuyla hava atar, kruschev de abd'yi ziyarete gider.

abd sovyetlerle bir missile gap'ten çekinmektedir. u-2 uçakları rusya'yı füzeler için taramaktadır. 1960'ta pilot gary powers en uzun hava istihbaratı görevine girer, pakistan'dan kalkarak kuzeyden tüm rusya'yı katedecektir. kalkış yaptığı anlarda rus radarının takibine girer, mig'ler havalanır ancak u-2'nin irtifasına çıkamaz, s75 füzelerinin ateşlenmesi emri verilir. uçak düşürülür, abd önce düşenin meteoroloji uçağı olduğunu duyurur ancak pilot hayatta kalmıştır, uçakta da çekilen fotoğraflar bulunur, abd dünya kamuoyunda büyük aşağılanma içerisine girer, kruschev abd'den özür bekler. olay büyük bir medya olayına dönüşür, amerika "iş üstünde" yakalanmıştır. paris zirvesi'nde eisenhower'ın özür dilemeyeceğini anlayan kruschev zirveyi terkeder. missile gap'in tıpkı bomber gap gibi asılsız bir tehlike olduğu anlaşılır. 10 yıl cezaya çarptırılan powers 2 yıl sonra 1962'de abd ile bir esir takasıyla özgürlüğüne kavuşur (bkz: rudolf abel) (bkz: bridge of spies).

abd'de atlas, thor, minuteman, polaris füzelerinin testi tamamlanır.

john f. kennedy cumhuriyetçilere ve eisenhower'a komünizm karşısındaki zayıf duruşları ve missile gap'e izin vermeleri nedeniyle yüklenir, 1961'de başkan seçilir. yeni savunma bakanı robert mcnamara: "it took us three weeks to determine yes there was a gap but it was in our favor".

yuri gagarin uzaya giden ilk adam olarak 108 dakika boyunca dünya'nın etrafında döner, kahraman olarak karşılanır.

9. the wall (1958-1963)

batı almanya nato'nun demir perde karşısındaki ilk hattıdır, 1955'ten beri amerika batı almanya ordusunu eğitmektedir. sovyetler yanı başındaki nükleer tehlikeden çekinmektedir. batı berlin'deki 12,000 abd, ingiltere ve fransız askeri 500,000 rus ve doğu alman askeriyle çevrilidir.

her gün binlerce kişi yoksulluk içindeki doğu berlin'den pırıltılı batı'ya geçebilmektedir. kruschev otonom bir "bağımsız berlin" kurmayı teklif eder, batı reddeder. amerika sovyetler'e verilecek en ufak bir tavizi bir erozyonun başlangıcı olarak görmektedir.

görüşmeler bir sonuca varamaz, 1957'de kruschev ilk kez abd'yi ziyaret eder, batı ile tansiyonu düşürme amacındadır ancak 1960'taki paris zirvesi öncesi yaşanan u-2 olayı nedeniyle zirve çöker, kruschev öfkeyle zirveyi terk eder.

doğu almanya sovyet modelini kopyalayarak iş gücünü ağır sanayi ve endüstriye akıtır, tarım alanları ve gereçleri devlet tarafından kolektivize edilir, halk yokluk ve kaos içindedir. bu ekonomik adımlara rağmen doğu alman ekonomisi sovyet desteği sayesinde ayakta durmaktadır. doğu almanya batı’nın artan zenginliği ile rekabet edebilmekten çok uzaktır, her ay binlerce alman doğu'dan kaçarak batı'ya iltica eder. kaçıp giden parlak beyinler doğunun kanayan yarasıdır.

doğu almanya lideri ulbricht doğu ve batı iki ayrı devlet olarak tüm dünya tarafından tanınmadığı sürece almanya sorunun çözülemeyeceğini savunmaktadır ancak kruschev'in acelesi yoktur, almanya problemi abd seçimlerinin sonrasını bekleyecektir. 1961’de jfk başkan seçilir, kruschev'le viyana'da buluşurlar, 3 hafta öncesinde abd'nin küba domuzlar körfezi hareketi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. kruschev kennedy'yi genç, tecrübesiz, zayıf addeder.

berlin krizi devam etmektedir, kriz büyüdükçe doğu berlin'den kaçışlar da artmıştır.

sovyetler ve doğu almanya sınır geçişlerini kapatmaya karar verir, 12 ağustos 1961 sabahı sovyet destekli doğu alman güçleri, tanklar, zırhlılar mobilize olur, doğu berlin sektör sınırı boyunca pozisyon alır, bariyerler, dikenli teller dikilir, berlin bütün bir şehir olarak son gününü geçirmektedir. berlinliler durumu protesto eder, ancak sovyetler ve doğu, batının toprağına en ufak bir tecavüzde bulunmadığı için batı tepki gösteremez.

müttefikler açısından bu durum berlin krizinin sakinleşmesini sağlamıştır, bedeli doğu berlin halkı ödeyecektir...

üç gün içinde beton duvarlar dikenli tellerin yerini alır, berlin tam ortadan sektörler arası ikiye bölünmüştür. batı berlin belediye başkanı willy brandt jfk'e kızgın bir mesaj yollar, kamuoyunda abd'ye güven dip yapmıştır. batı berlin ve alman haklarına sahip çıkan jfk bir tepki verilmesi gerektiğini düşünür, silahlı bir konvoy doğu almanya'dan batı berlin'e geçer, bekletilir ancak geçmelerine izin verilir, müttefik rotaları hala güvendedir.

general clay bir güç gösterisi olarak abd tanklarını checkpoint charlie'ye sürer, sovyetler de kendi tanklarını sürer, tanklar namlu namluya gelir.

ilk yıl 50'den fazla doğu berlinli duvarı geçmeye çalışırken ölür.

1963'te jfk batı berlin'i ziyaret eder, meşhur konuşmasını yapar: "as a free man, i take pride in the words; ich bin ein berliner!”

10. cuba (1959–1962)

40'lar ve 50'ler boyunca karayipler adası küba plajları, içkileri ve kasinolarıyla amerika'nın oyun alanı olmuştur. ancak ülkenin neredeyse tüm toprağı ve endüstrisi amerikan şirketlerinin mülkiyetinde, pratik olarak küba amerika'nın bir parçası durumundadır. acımasız diktatör fulgencio bautista'ya karşı dağlarda yıllarca süren gerilla savaşından sonra 33 yaşındaki karizmatik avukat fidel castro 8 ocak 1959'da havana'ya girer. castro'nun "crime-free" ve de "düzenli" yönetiminde 500 kadar eski rejim üyesi infaz edilir. yeni bir diktatörün yükselişinden korkan binlerce kübalı abd'ye iltica eder. ancak insanların çoğunluğuna göre castro bir kahramandır.

castro dürüst yönetim, yeni ekonomik ve eğitim programları vadetmiş ancak en önemlisi amerikan şirketlerinin elindeki milyonlarca hektarlık araziye el koyarak halka dağıtmıştır. devrimini dünyaya duyurmak isteyen castro birleşmiş milletler toplantısına katılmak üzere new york'a gider. eisenhower castro'yla görüşmek için "meşguldür" ancak kruschev genç devrimci castro'yu dostlukla karşılar ve ekonomik yardım teklif eder. cuba sovyetler'den daha ucuza petrol ve kredi alacaktır ancak amerikan rafinerileri sovyet petrolünü işlemeyi reddeder. çöküşün eşiğindeki castro asker zoruyla küba'daki yabancı rafinerilere el koyar. buna karşılık ike küba'ya şeker ihracatını %95 oranında keser. gerilim yükselirken castro milyarlarca dolarlık amerikan yatırımını "yerlileştirir".

aşırı tepkili eisenhower küba'ya ful ambargo ilan eder. ve cia'e kübalı sürgünleri işe almasını emreder, bunlar castro'nun rejimini bitirmek üzere eğitilecektir.

belçika'dan gelen mühimmat yüklü gemi havana limanında patlar, 100'den fazla insan ölür, cia sabotajından şüphelenilir ancak kanıtlanamaz, castro yardım için sovyetler'e döner. soğuk savaş doruklardadır, amerikalılar için olumsuz olan her şey sovyetler'de destek bulmaktadır.

cia ajanları guatemala ormanlarındaki gizli bir üste küba sürgünlerinin ülkelerini işgal etmesi ve bunun küba halkını cesaretlendirip ayaklanarak ülkeyi özgürleştirmesi ve castro'yu bitirmesi amacıyla eğitmektedir. plan yeni başkan kennedy'ye sunulur. cia'in başkanı yanlış yönlendirmesinin de etkisiyle kendi yarım küresinde komünist bir diktatörlük istemeyen kennedy planı destekler. cia küba sorununa hızlı ve basit bir çözüm olacağını raporlamıştır. küba'daki amerikan elini tamamen gizlemek isteyen kennedy küba'da "amerikan elinin" söz konusu olmayacağı yönünde açıklama yapar, kennedy konuşurken işgal gücü toplanmaktadır.

sovyet desteğine muhtaç castro devrimin sosyalist olduğunu ilan eder.

nisan 1961'de amerikan silahları ve mühimmatıyla donanmış 1500 küba sürgünü (bir miktar amerikan askeri personeliyle birlikte) havana'nın güneyindeki domuzlar körfezine çıkar. bunun bir "full scale" amerikan işgali olduğunu düşünen castro tüm küba güçlerini mobilize eder. kennedy daha önceki küçük çaplı hava saldırısının tüm dünyaya ifşa olması nedeniyle amerikan hava desteğini çekmiştir, destek olmadan işgal gücü yetersizdir. 72 saat içinde işgalcilerin tamamı etkisiz hale getirilmiştir. kennedy hayal kırıklığı içerisindedir, castro bu girişimi zaferle atlatmış ve kennedy'yi tüm dünya önünde aşağılamıştır.

cia'e castro ve rejiminden kurtulmak için yeni planlar bulması talimatı verilir. suikastten castro'nun bulunduğu tv stüdyosuna lsd verilerek castro'yu delirmiş gibi göstermeye kadar her şey düşünülür.

kendine güveni tam olan castro devrimi latin amerika'ya "ihraç etmeye" karar verir. abd 400,000 marine'in katılımıyla karayipler'de büyük bir çıkarma işgali tatbikatıyla castro'ya göz dağı verir.

kruschev castro'nun yardım çağrılarına bir teklifle karşılık vermeye karar verir; dünya'ya balistik füzeleriyle gövde gösterisi yapan kruschev gerçekte uzun menzil kabiliyetinin çok sınırlı olduğunu bilmektedir, sovyetler'in orta menzili nükleer füzeleri vardır. şu anki durumda sovyetler abd'yi nükleer füze menziline alamamaktadır. ancak orta menzilli nükleer füzeler küba'da konuşlandırılırsa abd menzile girecek, sovyetler "stratejik" nükleer silahlara sahip olacaktır. abd de benzer füzeleri türkiye'de konuşlandırmıştır.

eylül 1962'de 150 gemilik sovyet konvoyunun ilki küba'ya ulaşır. "heavily-disguised" nükleer füzeler ve kurulumu sağlayacak 43,000 sovyet askeri personeli taşınmaktadır. füzeler treylerlerle küba köylerinde bekletilir, izleri cia yalalar ancak ciddiye alınmaz. cia küba'ya gelen sovyet gemilerindeki artışı yakalamıştır. ekim de bir u-2 uçağı ada üzerinde uçarak istihbarat toplar. alınan fotoğraflar nükleer hareketliliği belgeler. sovyetler ilk kez toprakları dışına nükleer silah konumlandırmıştır. cia kennedy'ye "kesin olarak küba'da sovyet füzelerinin olduğu" bilgisini verir.

kennedy danışmanlarını toplar. hava saldırısı, işgal, diplomasi, kuşatma, ambargo her seçenek masadadır. başkanın kardeşi ve en yakın danışmanı robert f. kennedy "abd küçük bir ada ülkesi küba'ya hava saldırısı düzenlerse dünya kamuoyunda 1941'de pearl harbor'a saldıran japonya'dan farkının kalmayacağını" ifade eder. bombardımandan vazgeçilir, abd küba'yı tam abluka ve karantinaya alacaktır.

kennedy bir basın açıklamasıyla ilk kez küba'daki sovyet füzelerini ve ablukayı dünyaya ilan eder, kruschev'i dünyayı yıkımdan kurtaracak adımı atmaya çağırır. iki süper güç güçlerini mobilize eder, 250 binin üstünde kübalı da olası amerikan istilasına karşı silahlanır.

amerikan donanması küba'yı ablukaya alır, sovyet gemileri rotasını değiştirmez, yüzleşmenin kaçınılmaz olduğunu gören kennedy kardeşi robert'ı gizlice rus büyükelçisine gönderir. televizyonlar donanmaların yüzleşmesini an be an takiptedir, nükleer felaket korkusu saran amerikalılar marketleri boşaltır. sovyetler'de halk konudan izole tutulmaya çalışılmaktadır. gece yarısı dışişlerine kruschev'den kennedy'e gelen bir telgraf tüm abd taleplerinin reddedildiğini, füzelerin aktive edildiğini söyler. "stratejik hava komutanlığı" (bkz: strategic air command) ekim 1962'de tarihinde ilk kez defcon 2 alarm düzeyine geçer, defcon 1 nükleer savaş demektir. iki taraf da ful alarm durumuna geçmiştir.

26 ekim'de kruschev kennedy'ye bir telgraf yollar, "abd küba'yı işgal etmeyeceğini ilan ederse küba'da nükleer uzmanlarımızın gerekliliği yok olacaktır" diyecektir. ertesi gün kruschev küba'daki sovyet füzelerine karşı türkiye'deki abd füzelerinin çekilmesini ister. bu esnada küba'daki sovyet anti-uçak bataryası amerikan u-2 uçağını düşürür, abd işgale hazırlanmaktadır.

robert kennedy bir kez daha sovyet büyükelçisine gider. nükleer savaştan önceki son çıkış olduğunu gören kruschev kennedy'nin taleplerini kabul ederek füzelerin sökülerek sovyetler'e geri gönderileceğini radyolara bildirir. sovyet gemileri yakın abd hava takibinde füzelerle geri döner. tüm dünyanın gözünde kruschev güçlü bir başkanın iradesi karşısında kaybetmiştir, türkiye'deki nato füzeleri anlaşmasını kimse duymamıştır.

11. vietnam (1954–1968)

1954 dien bien phu savaşı'nda yoğun amerikan desteğine rağmen fransızlar vietman kolonisini general giap liderliğindeki komünist ordu tarafından yenilerek kaybeder, vietnam'da milliyetçi-komünist yeni bir rejim kurulur.

uluslararası bir barış konferansı vietnam'ı "geçici olarak" kuzey ve güney olarak böler, 1956'da seçim yapılması kararı alınır ancak amerika kuzey'de özgür ve demokratik seçimlerin olamayacağı, olsa bile komünistler tarafından domine edileceği ve kontrolü sağlayacakları gerekçesiyle karşı çıkar.

kuzey vietnam lideri ho chi minh moskova'da eğitilmiş, abd tarafından komünist bloğun bir enstrümanı olarak görülmektedir ancak ülkesinde milli bir kahramandır. kuzey'de temel toprak reformları yapılır, zengin köylüler infaz edilir. partinin acımasız polikaları nedeniyle 1955'e gelindiğinde, bazıları amerikan ajanlarının desteğiyle, 1 milyona yakın vietmanlı kuzey'den güney'e iltica eder.

güney'de abd desteğinde anti-komünist diem yönetimdedir. acımasız, otokratik, herhangi bir muhalefete tahammülü olmayan bir lider olan diem hanoi'ye karşı koymaya kararlıdır.

1960'ta güney'de komünistler diem'le mücadele etmek ve ülkeyi hanoi altında birleştirmek için "national liberation front" viet cong'u kurar. bu hareketler moskova tarafından el altından desteklenmektedir.

seçilmesinden sonra bir yıl içinde bay of pigs fiyaskosu ve berlin kriziyle uğraşan jfk, güç gösterisi için ilgisini vietnam'a çevirir. vietnam'ın kaybı amerika için güneydoğu asya ve ilerde hindistan'ın kaybını tetikleyebilir ve dünyadaki çin-sovyet konumunu güçlendirebilecektir.

diem'i destekleyen köylüler viet cong tarafından infaz edilmektedir, 1961'de yaklaşık 4000 diem görevlisi öldürülür. amerikan “danışmanlar” güney vietnamlıları viet cong'a karşı gerilla hareketi için vahşi ve acımasızca eğitir. güney vietnam'da kaos ve anarşi hakimdir. 1963 yazında budist rahipler diem'in dini intoleransı karşısında saigon sokaklarında kendini yakarak öldürür. güney vietnamda protesto dalgaları başlar, diem'e karşı darbe düzenlenir.

abd vietnam'daki 16,000 askeri danışmanını 1965'e kadar çekmeyi düşünmektedir ancak darbe hareketi bunu engeller. bir grup general amerikan desteğini alacaklarını düşünerek diem'in sarayına saldırır, saigon halkı hareketi olumlu karşılar ancak ülkede belli bir lider yoktur. diem'in öldürülmesinden 3 hafta sonra kennedy suikaste uğrar, lyndon b. johnson başkan olur, abd vietnam davasına sadık kalacaktır.

abd vietnama aktif katılımını arttır, komünist güçlere karşı ne gerekiyorsa yapılacaktır. 1964'te abd destroyeriyle kuzey vietnam torpido botları karşı karşıya gelir, tansiyon yükselir. başkan johnson vietnam'a savaş söylemlerinde bulunmaktadır. güneyde saigon'da viet kong saldırılarını artırır. saigon'da kriz çözülememektedir, kalıcı yönetim sağlanamaz. johnson'ın 1964 seçim kampanyasında soğuk savaş ve komünizm söylemlerin başındadır, seçimi açık ara kazanır.

kuzey vietnam hiç endüstrisi olmayan bir köylü toplumudur. ho chi ming çin ve sovyetler'den yardım aramaktadır. viet kong abd hava üssüne saldırı düzenler, 8 amerikalı ölür, johnson hava saldırısıyla karşılık verir (bkz: rolling thunder). kuzey vietnam anlaşmaya yanaşmamaktadır.

mart 1965'te ilk abd askerleri vietnam'a çıkar. abd tarihnin en uzun savaşına başlayacaktır. 3 hafta sonra viet cong saigon'daki abd elçiliğini bombalar. johnson abd askerlerini 75,000'den 125,000'e çıkarır. amerikalılar hareket üstünlüklerini kullanarak savaşı "search and destroy" hareketleri haline getirirler. ancak kurtardıklarını sandıkları güney vietnamlılar tarafından bile düşmanca karşılanmışlardır. kuzey vietnamdan güney vietnama kurulan bir ağ ile mühimmat ve malzeme sevk edilmektedir (bkz: ho chi minh trail).

abd yetkilileri vietnam'a abd müdahalesinin çin ve sovyet müdahalesini tetikleyeceğini düşünmektedir. kore'de kimse çinlilerin yalu'yu geçip 1 milyon askerle kore'ye gireceğini düşünmemiştir. kuzey vietnam'a sovyet yardımları gerilen sovyet-çin ilişkileri nedeniyle sekteye uğramaktadır. sovyetler ekipmanı çin sınırında vietnam'a ulaştırılmak üzere çinliler'e devretmektedir ancak çinlilerin malzemenin tamamını vietnama ulaştırmadığı anlaşılır. yüzlerce sovyet danışmanı vietnam'da amerikalılar'a karşı hava savunması için çalışır, her yıl vietnam kayıplarının arttığı abd'de tüm ülkede anti savaş hareketleri johnson'ı yıpratmaktadır.

1968'de güney vietnam boyunca komünistler tarafından senkronize saldırılar hazırlanmaktadır. tet'te saigon sokaklarında, abd elçiliğinde güney vietnam viet kong'la savaşmaktadır.
tet vietkong için fiasko olur, ülke çapında bir ayaklanma başlatma hedefi suya düşmüştür. ancak tet hareketinin etkisinden tedirgin olan johnson dışişleri bakanını değiştirir. mcnamara gider, clark clifford bakan olur. clifford "vietnamdaki savaşı kazanmak için bir plan olmadığını, tek planın düşman pes edene kadar durumu sürdürmek" olduğunu fark edecektir.

johnson sadece savaş alında zafer kazanılamayacağını anlamıştır, paris'te bir barış konferansı başlar ancak kısa zamanda düğümlenir. 1968 seçimleri öncesi cumhuriyetçi başkan adayı richard nixon kamuoyu önünde "johnson'ın savaşı bitirme çabalarına zarar verecek hiçbir söylemde bulunmayacağını" ilan etse de bir temsilcisi gizlice güney vietnam büyükelçisiyle konuşarak komünistlerle anlaşmamalarını, nixon yönetimi altında daha iyi bir anlaşma "koparacaklarını" telkin eder. vietnam savaşı 1975'e kadar sürecektir.

12. mad (1960–1972)

temmuz 1960'ta bir amerikan rb-47 istihbarat uçağı sovyet radar savunmalarını gözetlemek üzere rutin görevle ingiltere'den kalkar. bir rus mig'i uçağı yakalar ve düşürür. abd savunma bakanı robert mcnamara "mutual assured destruction is the foundation of deterrence" diyecektir.

olası bir savaş hızla nükleer potansiyel kazanmaktadır. abd her biri moskova'yı yok edebilecek güçteki titan füzelerini hazırda tutar, istasyondaki görevliler bir saldırı uyarısı geldiğinde yarım saatten kısa bir süre içerisinde öleceklerini bilerek bu gerçekleşmeden füzeyi gönderebilmeye odaklanmıştır.

pearl harbor amerikan hafızasında hala acı bir yaradır. alaska, grönland ve ingiltere'de "balistik füze erken uyarı radarları" tetiktedir, abd yeni bir sürpriz istemez. iki taraf da birbirlerinin dünyayı istila etme hedefinde ve kendilerinin bunun karşısındaki tek güç olduğuna inanmaktadır.

kennedy göreve geldiğinde eisenhower'dan massive retaliation doktirinini devralır. ancak bu doktrin 50'lerde abd'nin "açık ara" daha güçlü olduğu dönemde (bkz: nuclear superiority) gelişmiştir ancak sovyetler arayı kapatmaya başlamıştır.

gücünü göstermek isteyen sovyetler ekim 1961'de dünyanın gördüğü en güçlü bombayı bırakır. 2.dünya savaşı'nda kullanılan patlayıcıların tamamından daha güçlü, 50 milyon ton tnt'den fazla bir yıkıcı güç açığa çıkar. kennedy bu hamle karşısında abd'nin nükleer üstünlüğünü sağlamaya devam edeceğini açıklar. iki taraf da sayısız nükleer bomba denemeleri yapar. batıda nükleer silahlanma karşıtı gösteriler artmaktadır. kennedy ve mcnamara “massive retaliation” ın uygulanabilirliğinin kalmadığını fark etmiştir. mcnamara “nükleer silahların, rakibi kendi silahlarını kullanmaktan caydırmak dışında, asla ama asla hiçbir kullanılabilirliği yoktur yani asla asla asla nükleer kabiliyetteki bir rakibe karşı onları kullanamazsınız, yaparsanız bu intihar olur. problem bu çıkarımı nasıl uygulayacağınızdır” diyecektir.

ekim 1962'de amerikan nükleer üstünlüğünü azaltmak isteyen kruschev küba'ya sovyet füzelerini gönderir. kennedy blokaj ilan eder, dünya çapındaki güçleri alarma sokar, nükleer bomba yüklü b-52'ler alarm durumundadır. kennedy'nin nükleer üstünlüğünü gören kruschev füzeleri küba'dan çeker. moskova-washington arasındaki iletişimi artırmak için bir “hotline” kurulur. ruslar bir daha amerikalılarla asla zayıf bir durumda boy ölçüşmemesi gerektiğini anlar, nükleer arsenaline 100'lerce füze ekler. amerikalılar tüm sovyet tehditlerini yok edemeyeceğini kabul etmek zorunda kalır. iki taraf da bir savaş halinde ülkelerindeki yıkımı engelleyemeyeceğini anlar. iki süper gücün ortak bir çıkarı doğmuştur: "nükleer savaştan kaçınmak."

kennedy: “the two strongest powers are the two in the most danger of devastation” açıklaması yapacak, 1964t'e mcnamara “no cities” doktrininin ilüzyon olduğu sonucuna varır. savaş sadece "karşılıklı intihar tehditiyle" önlenebilir. mad “ (bkz: balance of terror) stabil bir caydırıcılığın tek yolu iki tarafın da rakibin nüfusunun 20-50% sini yokedebilecek nükleer güçte" olmasıdır. mad'in geçerli olması için iki taraf da vurulsa bile yanıt verebilecek kabiliyette olmalıdır, denizaltılar büyük önem kazanır. mcnamara "if you want a stable nuclear world it requires that each side be confident that it can deter the other, and that requires that there be a balance and the balance is the understanding that if either side initiates the use of nuclear weapons the other side will respond with sufficient power to inflict unacceptable damage" diyecektir.

savaş yokken bile "deterrence" bir tehlikedir; 1966'da ispanya semalarında yakıt ikmali yapan stratejik bombardıman uçağı b-52 tanker uçağıyla temas eder ve patlar, parçaları taşıdığı 4 hidrojen bombasıyla birlikte ispanya topraklarına dağılır. bombaların 3'ü karaya, 1'i denize düşmüştür, amerikalılar krizi çözmek için tüm 6.filo'yu yollar. kayıp bomba için okyanusu taranır. güvenlik mekanizmaları bombaların patlamasını önler ancak radyoaktif yayılmalara neden olur. denizdeki aramalar sürerken ispanya'daki abd büyükelçisi bir kontaminasyon olmadığını göstermek için akdeniz'de yüzer. olaydan 80 gün sonra bir amerikan denizaltısı kayıp bombayı tahribatsız durumda bulur. bu abd tarihindeki 14.kayıp nükleer bomba vakasıdır (bkz: broken arrow). sovyetlerin kayıp bomba sayısı belirsizliğini korumaktadır.

mcnamara'nın "mad" doktrinine şüpheyle yaklaşan sovyetler amerikan füzelerine karşı abm'leri (bkz: anti-ballistic missile) geliştirir. rusların bu hamlesi amerikalılar'ı şoka uğratır. ruslar “hassas nükleer dengeyi” riske atmış, mad (balance of terror)'i destablizie etmiştir. abd de abm'ler geliştirmeye başlar ancak mcnamara finansal nedenlerle başkan johnson'ı sadece sovyetler de aynısını yaparsa abm programını iptal etmeye ikna eder, savunma, agresif silahlanma karşısında çok pahalı bir hal almıştır.

1967’de orta doğu'da savaş patlak verir (bkz: six-day war). abd israili, sovyetler mısır, suriye ve ürdünü destekler. israil düşmanı kolayca ezer. sovyetler'in mısır'ın yardımına geleceğinden korkan başkan johnson 6.filo'yu devreye sokar. iki ülkenin başkanları johnson ve kosygin krizi çözmek için new jersey'de buluşur. abd rusya'yı abm'leri devre dışı bırakmaya zorlar, "nükleer denge"nin korunabilmesi için iki taraf da yıkıcılık kabiliyeti açısından birbirinin önünde olmamalıdır. ancak abd aynı zamanda abm tehdidine karşı mirv'leri (bkz: multiple independently targetable reentry vehicle) geliştirir. her biri bir şehri yok etme kabiliyetindeki 10 bağımsız savaş başlığı taşıma kapasitesindeki balistik füzeler olan mirv'lerin çağında "stratejik savunma problemi" sonsuz karmaşık ve sonsuz pahalı bir hale bürünür. dönemin sovyet savunma bakanlığı görevlisi "sovyetler silahlanma savaşını kendileri sonlandırmazsa kendilerinden daha iyi ekonomiye sahip amerikalıların önünde sonunda kendilerini geçeceğini farketmiştir. sovyetler sosyalizm-komünizm'i yürütmek veya füze üretmek arasında bir seçim yapmak zorundaydı" diyecektir.

1969'a gelindiğinde iki süper güç nükleer silahlanma için günde toplam 50 milyon dolar harcamaktadır, durum iki taraf için de sürdürülemez bir yük haline gelmiştir, konuyu görüşmek için helsinki'de bir araya gelirler (bkz: salt) (bkz: strategic arms limitation talks). toplantılarda abm'ler konuşulur ancak esas tehdit yaratan mirv'ler konuşulmaz çünkü sovyetler bu teknolojiye sahip değildir. sovyetler kendini dört bir yandan amerikan tehditleriyle sarılmış hissetmektedir, kalıcı olmasa da bazı anlaşmalara varılır. 1972'de görüşmeler sonuçlanır, başkanlar nixon ve breznev moskova'da anlaşmayı imzalar. abm'lerin kullanımı durdurulur ve füze hareketleri "geçici olarak" dondurulur.

mirv konusunun kontrol altında tutulamaması nedeniyle sonraki 10 yılda iki taraf arsenallerine 12,000 savaş başlığı ekler, küresel yıkım için hazırlıklar devam edecektir.

13. make love not war (1960s)

beatlemania abd yi vurmuştur. 60'larda sex, drugs ve rock n roll tüm amerikan "değerlerini" tehdit etmektedir. 60'larda abd refahın doruklarını yaşamaktadır. zengin, karizmatik, heyecan ve gençlik saçan lider kennedy başa gelir, "let every nation know whether it wishes us well or ill that we shall pay any price, bear any burden, meet any hardship, support any friend, oppose any foe, to assure the survival and the success of liberty" diyerek komünizm karşısındaki mücadelenin devam edeceğinin sinyallerini verir.

abd'de savunma sanayii doruklarındadır. paranın aktığı havacılık sanayinin çoğunluğuna ev sahipliği yapan california dünyadaki en büyük 6.ekonomi haline gelir.

siyahlar yavaşça amerika'nın yüksek refah yaşamından dışlanmaktadır. kennedy "komünizm'e karşı" özgürlük isterken siyahi amerikalılar "açlığa, korku ve aşağılamalara karşı" özgürlük istemektedir. pek çok güney eyaletinde siyahilere açıkça ayrımcılık uygulanır, gündelik ve sosyal hayatta iş ve oy gibi haklardan mahrum bırakılırlar. siyahiler pek çok protesto yapar ancak polisten yoğun şiddet görür, silahlı beyazlar silahsız siyahlara saldırmaktadır. ayrımcılık dünyada amerika'nın "özgürlükler ülkesi" imajını zedelemektedir. başsavcı (bkz: attorney general) robert "bobby" kennedy, abisini sivil haklar hareketi'ni (bkz: civil rights movement) desteklemesi konusunda uyarır. ancak güneyli beyazların oylarına ihtiyaç duyan kennedy çekimser kalır.

ağustos 1963'te washington'da bir sivil haklar protestosu başkanı ırkçı politkaları kaldırması ve siyahilere eşit iş hakları sağlanması için çağrı yapar. 250,000 kişi 34 yaşındaki bir rahibi (bkz: martin luther king) dinlemektedir (bkz: i have a dream). ulusal güvenlik adına başsavcı robert kennedy fbi'a king ve çalışma arkadaşlarının telefonlarını dinlemesi için yetki verir. king'den nefret eden fbi başkanı j. edgar hoover sivil haklar hareketi'ne konünistlerce sızıldığını düşünmektedir.

1964 seçimleri öncesi 1963 kasımında eşi jackie ile seçim kampanyası için dallasa giden kennedy ölümüyle yüzleşecektir, abd bunun komünist bir hareket olduğundan şüphelenir. aynı akşam başkan yardımcısı johnson başkan olur. johnson ülkedeki yoksulluk ve ırkçılığı bitirmeyi hedeflediği "great society" vizyonunu devreye almayı hedeflemektedir. siyahlardaki işsizlik beyazların 9 katıdır. johnson great society vizyonuyla ırkçı ayrımcılığın kaldırılması için temmuz 1964'te sivil haklar bildirisi'ni (bkz: civil rights bill) 100 kalemle imzalar, birini martin luther king'e verir.

nükleer gerginlik devam etmektedir. abd'de silahlanmaya trilyonlarca dolar harcanmaktadır. savunma sanayii en büyük istihdam sağlayıcılardan olmuştur. pentagon "askeri makine"yi (bkz: military machine) american dream'in koruyucusu olarak lanse eder.

sivil haklar için öğrencilerle polis arasında yoğun gerginlikler yaşanır, öğrencilere polis şiddeti artar. amerika'daki politik özgürlük fikirleri bireysel özgürlüğe de sıçrar, ancak bu "cinsel özgürlük" olmadan asla gerçekleşemez. playboy'un kurucusu hugh hefner "the philosophy that ı have always that ı grew up with and that ı espoused in the editorial series, was really personal freedom, political freedom, economic freedom. with the emphasis on the personal. a notion that we indeed did and do own our own minds and bodies. and that anything from church or state that limits that is inappropriate and inconsistent with the pluralistic society that america is supposed to be" diyecektir. üniversiteli kızlar arasında "evlilik öncesi seks" tabusu yıkılmaya başlar.

vietnam'a asker gönderilmeye başlanmıştır, savaş büyük popüler ilgi ve destek görür ancak genç amerikalılar "iş ahlakı ve monogomi"yi "spontanlık, duygu ve saykodelik drug"lar için reddeder. savaş gazileri, hayat için çabalayan kesim “hayatı iplemeyen” bir jenerasyonla karşı karşıya kalır. amerikan kamuoyu bu gençlik counterculture'dan nefret etmektedir. hollywood yıldızı ronald reagan california valiliği'ne oynamakta ve vietnam'da daha agresif bir politikayı savunmaktadır ancak halkta savaşa karşı bir protesto oluşur. olayın içini görenler amerika'nın vietnam'da hiç bir işinin olamayacağını düşünür. ancak amerikan halkının çoğu johnson'ın vietnam söylemlerini desteklemektedir, protestocular "vatan hainidir". 1967 sonunda vietnam'da 500,000 amerikan askeri bulunmaktadır. bu ortamda efsane boksör muhammed ali'nin devletin askere alma çağrısını (bkz: military draft) reddederek kendini "amerika" yerine "islam"'a adaması milyonların dikkatini çeker.

mart 1968'de johnson ülke içi ve dışı sorunlara havlu atar ve bir daha aday olmayacağını açıklar.

nisan 1968'de martin luther king beyaz bir suikastçi tarafından öldürülür, tabutunun arkasında demokratların başkan adayı olmaya oynayan "senatör" robert kennedy yürür.

robert kennedy haziran 1968'de katıldığı bir davette vurularak öldürülür, demokratların adayı başkan yardımcısı hubert humpfrey olur, cumhuriyetçi richard nixon başkan seçilir. soğuk savaş ve vietnam savaşı devam edecektir.

14. red spring (1960s)

kruschev formaliteden nefret etmekte, ülkesini şanlı ve mutlu bir halde görmek istemektedir. sosyalizm "stalin'in yıkıntılarından" ve bürokrasiden kurtarılmalı, daha demokratik olmalı ve kapılar açılmalıdır. bu yönde kruschev 1959'da bir amerikan sergisinin moskova'ya gelmesine izin verir, ruslar ilk kez "amerikan harikalarına" dokunabilecektir. sovyetler uzay yarışında amerika'nın önündedir, onlara göre komünizm sadece güç değil teknik ilerleme de demektir.

kruschev sovyet halkının korku ve yokluktan kurtulursa daha da yoğun çalışacağına inanmaktadır ancak soğuk savaş tehditi ağır sanayi ve savunma endüstrisini ön planda tutmaktadır. sovyetler ekonomiyi yürütmek için vatanseverlik ve amerikan düşmanlığı propagandasına bel bağlamıştır.

sovyetlerde halk binalarda her dairede bir aile olacak şekilde komün hayatı yaşamakta, günlük ihtiyaçlardan yoksunluk çekmekte, her şey karneyle verilmektedir. kruschev bunu yenmek için toprak reformu başlatır (bkz: virgin lands), sovyetler "et, süt ve tahıl" üretiminde abd'yi geçecektir. ancak üretimi destekleyecek kadar gübre, demiryolu, silolar yoktur, hasatın çoğu israf olur. "showcase capital moskova" her şeye sahiptir, ancak diğer şehirler yoklukla savaşır.

devlet tarafından çekilen propoganda filmleri batıya özenen bir hayat tarzı imajı çizmeye başlar. ancak polis sokakta batı tarzında giyinen biri görünürse alır, karakolda saçını ve avrupa tarzı pantolonlarını keser, bırakır, "batı modasıyla" bu şekilde savaşır. gençlik büyük riske girerek yasa dışı yollarla ülkeye sokulan elvis ve rock n roll albümleri alır. sanatçılar için muhalif sesler çıkarmak imkansızdır. halk yiyecek ekmek bulamamaktadır, mısır tarlalarını dondan korumak için çocuklar tarla boyu ateşler yakar, küba'da da dünyayı nükleer savaşın eşiğine getiren kruschev başarısız politikaları nedeniyle saygınlığını hızla yitirmektedir, politburo kruschev'in yerine leonid breznev'i seçer, ekim 1964'te kruschev'e görev bıraktırılır. halk daha güçlü, stabil ve bilgin bir yönetim istemektedir.

çekoslovakya'da 20 yıllık baskı, terör ve suskunluktan sonra yönetim değişir, sansür kaldırılır, gazeteler gerçekleri yazmaya başlar, batılı ziyaretçiler ülkeye dolar. liderlerle halk arasında güven ilişkisi kurulur. lider dubcek önderliğinde "socialism with a human face" politik programı uygulanmaya başlar ancak baskı hissi devam etmektedir, "not a comfortable freedom". moskova dubcek'in soğuk savaşta taraf değiştirmesinden korkmaktadır. sovyet tehditlerine geri adım atmayan çekoslovaklara karşı politburo harekete geçer, ağustos 1968'de prag havaalanına sovyet paraşütçüleri iner, sovyetler önderliğinde varşova paktı güçleri çekoslovak sınırını sarar, parti yöneticileri esir alınır, sovyet tankları prag merkezine girer. halk tamamen hazırlıksız yakalanmıştır. dönemin bir tanığı ruslar için "they came to murder our attempt to democratize socialism" diyecektir. kilit altındaki dubcek radyodan sakinlik telkininde bulunur, teslim olmuştur, prag baharı sona erer. komünizmi demokrasiyle buluşturmadaki en büyük girişim başarısız olmuştur.

15. china (1949–1972)

1949'da çin'de mao zedong önderliğinde komünist devrim gerçekleşir. people's liberation army pekin sokaklarında coşkuyla karşılanır, mao zedong liderliğinde komünistler milliyetçilerle olan iç savaşı kazanmıştır. komünist parti harika görünmektedir, demokratik, eşitlikçi, herkese yiyecek vaadeder. amerikalılar asya'daki en iyi dostlarını kaybetmekten dolayı yıkılmış, ihanete uğramış hissetmektedir.

ülke kaos içinde, yıllardır süren savaştan dolayı bitiktir, dış yardıma ihtiyaç duyan mao ilk icraat olarak askeri koruma ve ekonomik destek için moskova'yı ziyaret eder, stalin'le görüşür, ziyareti 2 aya uzar. stalin hayatında deniz görmemiş olan mao'yu özel trenle leningrad'a finlandiya körfezi'ne gönderir, 1950'de ortak savunma ve çin'e ekonomik yardım anlaşması imzalanır. amerika bu yakınlaşmayı kaygıyla izlemektedir. sovyet uzmanları çin ekonomisini yeniden tesis eder, çin'de torpak reformu başlar, tarlalar toprak sahiplerinden alınıp köylülere verilir, toprak sahipleri aşağılanır, 1 milyondan fazla kişi ölür.

1950'de sovyet ve çin destekli kuzey kore güneye saldırır. komünist dünyanın ortak ve ana düşmanı "amerika"dır. emperyalizme karşı 1 milyon çin askeri sınırı geçerek kore'ye girer, 3 yıl sürecek savaş yarım milyondan fazla çinli'nin hayatına mal olur. sinemalarda endüstri ve tarım devrimine dair propoganda filmleri gösterilir. "moskova-pekin marşı" iki ülkede söylenir.

stalin'in 1953'teki ölümü çin'de büyük etki yaratır. mao kuşkularına rağmen sovyet liderinin demir otoritesine özenmiş ve saygı duymuştur. bir iktidar çatışmasından nikita kruschev yeni lider olarak çıkar, politburo ile birlikte çini ziyaret eder. gittikçe güçlenmekte olan komünist blok amerika'yı son derece tedirgin etmektedir. başkan yardımcısı richard nixon aralık 1953'teki bir konuşmasında "we can see that china is the basic cause of all of our troubles in asia. ıf china had not gone communist, we would not have had a war in korea. ıf china were not communist there would be no war in ındochina, there would be no war in malaya. today there are approximately 540 million people who can be counted on the side of the free nations. there are 800 million on the communist side. and there are 600 million others, who must be counted as non-committed" diyecektir.

abd iki ada gerginliğinde tayvan'da sürgündeki milliyetçi chaiang kai shek yönetimini desteklemektedir. sovyetler çin'i desteklemektedir. şubat 1956'da kruschev bir konuşmada stalin'i "suçlu" ilan eder, mao bunu kendi tarzına hakaret olarak görür.

ekim 1956'da macarlar sovyetler'e karşı ayaklanır, sovyetler hareketi ezer.

stalin'in ölümünden sonra mao kendini komünist dünyanın yeni lideri olarak konumlandırmak ister ancak sovyetler'den gelen maddi ve teknolojik destek bunu engellemektedir. mao uluslararası ağırlık kazanmak için nükleer güce sahip olduğu olması gerektiğini düşünür, kruschevle görüşür, başarılı olamaz, kruschev abd'ye gidip eisenhower'la iletişim kurmuştur, çinliler kurschev yönetimini abd yardakçısı olmakla suçlar, "çin-sovyet" ilişkileri gerilir, sovyet danışmanlar zamanla çin'den çekilir. aradaki rekabet kişisel olduğu kadar ideolojiktir(bkz: kim daha komünist?..).

mao great leap forward (1958-1962) kampanyasıyla hızlı sanayileşme ve kolektivizasyon ile çin'i hızla bir tarım ülkesinden endüstriyel bir sosyalist ülkeye dönüştürmeyi amaçlamaktadır. stalin'in 1930'lardaki acımasız kolektivizasyon politikasının ekstrem bir versiyonu olan program nedeniyle çin binlerce ton kullanışsız "çöp" çelik üretecek, maon'un politikaları nedeniyle 30 milyonun üzerinde insan açlıktan ölür. felaketi gizlemek için mao "dünya komünizminin lideri" olarak poz vermeye devam eder, abd tarafından birleşmiş milletler'e girişi engellenen çin "anti-amerikan" dünyanın şampiyonu haline gelir.

kruschev batıyla uyumlu bir varlık istemektedir. mao 1964'te ilk nükleer denemesini gerçekleştirir. çin ve abd arasında çin'in kuzey vietman'a olan desteği nedeniyle gerilim tırmanmaktadır. "great leap forward" fiyaskosu nedeniyle çin üzerindeki hakimiyetini korumaya çalışmakta olan mao 1966'da great cultural revolution ı başlatır. amaç mao'nun kültünü sağlamlaştımak ve devlet bürokrasisini yoketmekir, pekin dünya komünist devriminin merkezi haline gelir.

sovyet-çin sınırında gerilimler yaşanır, 1969'da savaş başlar. sovyetler tanklarını çin'in kuzeyindeki düz alanlardan 1 hafta içinde pekine' sokabilir, çin korku içindedir, şehirlerinde devasa yer altı sığınakları inşa eder. (bkz: kosiygin) savaş ihtimalini yok etmek ve çin'le ilişkileri yeniden kurmak için pekin'e gider. ancak moskova'nın hışımından çekinen mao amerika ile daha iyi ilişkiler kurmak ister.

hayatı boyu komünist düşmanı olmuş yeni başkan richard nixon ve danışmanı henrry kissenger sovyetleri limitlemek, asya ve vietnam hakimiyeti için çin'le yakınlaşarak sovyetler'le aralarının açılmasını sağlar. 1971'de henry kissenger 22 yıl sonra çin'e giden ilk amerikan devlet görevlisi olur. şubat 1972'de nixon çini ziyaret eder, soğuk savaşın seyri değişir. çine giden ilk abd başkanı olmuş, dikkatler kötü giden vietnamdan çevrilmiştir.

16. detente (1969-1975)

1962'de küba füze krizi'yle nükleer savaşın eşiğine gelen abd ve sscb liderleri arasında benzer bir durumu engelleyebilmek amacıyla direkt bir "hotline" kurulur. bu iki ülke arasındaki "gerilimi azaltma" girişimlerinin ilk belirtisidir.

1969'da nixon başkan olmuştur. soğuk savaşı daha az tehlikeli bir hale getirmek isteyen nixon sovyetler'i abd'nin "nükleer eşidi" olarak kabul etmeye hazırdır.

nixon'ın önceliği amerikan askerlerini vietnam'dan çıkarmaktır, savaş 1969'a gelindiğinde 30 bin abd askerinin hayatına mal olmuştur, temmuz 1969'da ilk abd askerleri vietnamdan çekilir. abd tarafsız kamboçya'daki kuzey vietnam üslerini bombalar, nixon gizli kalmasını ister ancak duyulur, amerika'da protestolar başlar. nixon kamboçya'ya kara harekatı başlatır.

batı almanya'nın yeni lideri willy brandt doğuyla ilişkiler geliştirmek ister (bkz: ostpolitik), oğu almanya'yı ziyaret eden ilk batı almanya lideri olur, doğudaki halk için değişim umudunu simgeler. nixon ve kissinger ostpolitik'e kuşkuyla yaklaşmaktadır. brandt'in sonraki hedefi moskova olur. batı almanya avrupa'nın yeni sınırlarını tanımaya kararlıdır. brandt daha sonra polonya'ya gider, polonya'nın 1945te nazi almanyası'ndan aldığı toprakları tanır, varşova gettosunu ziyaret eder, yahudi savaşçıların anıtının önünde diz çöker (1970). bu adımlar berlin duvarında ilk çatlakları yaratır, aileler birbirini görebilecektir.

amerikan soğuk savaş politikasının mimarları nixon ve kissinger pekin ve moskova'da zirveler ayarlar. amaç amerika'nın vietnam'dan çekilmesine yardımcı olmak ve çin'i “diplomasi oyunu”na çekmektir. abd'nin çin'le yaklaşması sovyetler'de kuşku yaratır.

mart 1972'de kuzey vietnam güney'e saldırı düzenler, nixon yoğun hava saldırıları talimatı verir. abd, müttefiki kuzey vietnam'ı bombalarken sovyetler görüşmeyi kabul edecek midir.. "abd vietnam ve sovyetler'den birini seçmek zorunda" diye düşünülürken nixon "we can have both" diyecektir (bkz: kissinger-dobrynin görüşmeleri).

sovyetler zirve'yi iptal etmez, mayıs 1972'de nixon kremlin'de kabul edilen ilk abd başkanı olur, zirvede ofansif ve defansif silahların kullanımı karşılıklı olarak sınırlandırılır ve nixon-brezhnev önderliğinde detente'ın temelleri atılmış olur. nixon abd kongresi tarafından kahraman gibi karşılanır.

moskova'dan dönüşünden 2 hafta sonra nixon'ın seçim kampanyası için çalışan 5 kişi demokrat partinin washington merkezine gizlice girmekten tutuklanır, bu olay watergate skandalı'nın sinyalleri oluşur. nixon 2. kez başkan seçilir.

kissinger kuzey-güney vietnam'lar arasında arabulucuk yapmaya başlar (bkz: paris accords). kuzey vietnam lideri le duc tho görüşmeleri reddeder, nixon kuzey'e bombalama talimatı verir. 12 günden uzun bir süre savaşın en yoğun bombardımanı yaşanır. bombalama işe yarar, ocak 1973'te kuzey ve güney kissinger'ın oluşturduğu anlaşmayı imzalamaya yanaşır; abd güçleri vietnam'ı terk edecek, saigon hükümeti yönetimde olacak ancak kuzey askerleri güneyde kalacaktır (bkz: paris peace accords).

"yüzyılın en büyük white house skandalı" watergate patlak verir.

brezhnev nixon'la yeni bir zirve için abd'ye gider. watergate skandalı nedeniyle abd kongresi'nin baskısına dayanamayan nixon ağustos 1974'te istifa eder, yerine gerald ford gelir. sovyet yönetimi nixon'ın çöküşüyle şoke olur. sovyet zihniyetine göre bu kadar yüksek noktadaki, "dünya'nın en güçlü adamı"nın legal yollarla saf dışı bırakılması akıl alır değildir.

1973 kararları vietnam'daki savaşı durdurmaz, nisan 1975'te saigon kuzey'in istilasına karşı direnmeye çalışmaktadır. abd kongresi güney vietnam'a gerekli yardıma onay vermez, komünistlere karşı amerikalılarla omuz omuza savaşan güney vietnam halkı abd elçiliğini kuşatır.

ağustos 1975'te helsinki anlaşması imzalanır.

detente sayesinde roketler "bombalamak" yerine "uzaya" odaklanır, uzay'da abd ve sovyet modülleri aynı istasyona bağlanır. soğuk savaş uzayda yerini "kooperasyon"a bırakmıştır.

17. good guys, bad guys (1967-1978)

koloniler çağı bitmeye yaklaştığından sovyetler dünyanın komünizme döneceğine inanmaktadır. abd sovyetler'in "üçüncü dünyaya" doğru genişleme politikası yürüttüğünü düşünmektedir, abd'nin "görevi" bunu engellemektedir.

nil nehri'ne kurulacak baraj için batı krediyi reddedince devreye sovyetler girer. mısır devlet başkanı nasser ve kruschev mısır'ı değiştirecektir. dünya sahnesine yeni çıkmakta olan milletler soğuk savaşı para ve silah elde etmek için kullanacaktır. avrupa'da sınırlar net olarak çizilmiştir, sınır genişletmek yeni bir dünya savaşına neden olabilir. bu nedenle 1960'larda sovyetler için "av sahası" üçüncü dünya yani afrika olacaktır.

etiyopya'da sovyetler iki karşıt gücü destekler, bu abd için sovyetler'in genişleme çalışmalarının bir kanıtıdır. abd destekli güney afrika'yla savaşmak için angola'ya binlerce kübalı asker akmaktadır. sovyetler mısır’a düşük faizden krediyle silah sağlamaktadır. ancak başkan nasser kolay etki altına alınacak biri değildir, hep kendi politikasını takip etmiştir. ekonomik ve askeri yeteneklerini yükseltmek için sovyetler ve batı arasındaki rekabeti kullanmak niyetindedir. nasser ve arap ülkeleri israil'i yok etme amacındadır. 1948’de arap topraklarında israil'in kurulmasına destek veren sovyetler buna karşıdır.

1967’de 2,5 milyon israil yahudisi 90 milyon arap tarafından kuşatılmış hissetmektedir. israil amerika'nın politik desteğini almış ancak silahlarını alamamıştır. sürpriz bir saldırıda israil amerika'nın desteğini alabilecek midir? başkan johnson israil dışişleri bakanıyla görüşerek bu hareketten vazgeçirmek ister, israil saldırır, 3 saatten kısa bir sürede mısır hava kuvvetlerinin %90'ını yerde imha eder. israil doğu kudüsü ele geçirir, yahudiler ağlama duvarında ibadet edebilecektir. 6 gün içinde ürdün, mısır ve suriye orduları bozguna uğratılmış, israil topraklarını 3 katına çıkarmıştır (bkz: six-day war). israil batı'nın doğal müttefiki konumunda tüm silahlarını abd'den temin etmektedir. milyonlarca arap israil yönetimine düşer. eylül 1970'de mısır lideri nasser hayatını kaybeder, sovyet başbakan kosiygin cenazeye katılır, yerine sadat gelir.

1972 moskova zirvesinde süper güçler detente'ı oluşturur. abd'yle olan bağları sovyetler için araplara olan bağlarına ağır basar. ancak detente abd'nin ortadoğu'da moskova karşısındaki politiklarını durdurmaz.
sovyetler'den silah desteği alan mısır 4000 asker ve tankla süveyş kanalını geçer, israil'e kaybettiği topraklarda ilerler. abd yahudileri acil müdahale için baskı yapar, hükumet bir ikileme düşer; müttefiki israil'i desteklemek araplarla olan iyi niyet ilişkisine darbe vuracaktır. sadat kayıp toprakları geri kazanır, sovyetler mısır'ı ateşkese zorlar. abd hava nakliyesiyle israil'e malzeme gönderir, 1973'te bu destekle bu kez israil süveyş'i geçer. korkuya kapılan sadat brezhnev'le telefon konuşmasında “bizi bu israil tanklarından kurtarın” diye yalvaracaktır. sina çölünde kapana kısılan mısır yenilginin eşiğindedir. sovyetler ve kissenger ateşkes için görüşmelere başlar. ancak israil abd'yi dinlemeyerek işgali ilerletir. brezhnev nixon'a mektup yazarak “biz barışa anlaşmışken israil nasıl reddebilir” diyerek sorgulayacaktır. israil kahire'ye 100 km mesafedeyken israil-mısır görüşmeleri başlar.

1975'te son koloni imparatorluğu angola çöküş evresindedir, bağımsızlık arayışındaki angola halkı süper güçler için yeni bir av sahasıdır. portekiz güçleri angola'dan çekildikçe 3 grup güç için ortaya çıkar; cia brifinginde “mpla; bad guys, fnla; good guys, unita belirsiz” denilecektir. en büyük grup mpla sağ, çok kültürlü, başkentte faal, 1960'larda küba'dan eğitim, sovyetler'den silah sağlamıştır. fnla ülkenin kuzeyinde aktif, ant komünist, eski abd silahlarına sahiptir. unita güney angola, abd desteğinin gücün anahtarı olduğunu düşünüyor.

üç grup portekiz'de bir araya gelir, bağımsızlık ve seçim üzerinde anlaşır. cia zaire üzerinden gizlice fnla'ye para sağlar. 3 gruptan 2'sini desteklemekte olan abd angola'ya kendi gücüyle değil gizli olarak güney afrika üzerinden müdahale etmeye karar verir. vietnam gerçeğiyle yüzleşen abd kendi halkının umrunda olmayan bir ülkede doğrudan savaşmayı göze almaz, yoğun cia varlığı ile bölgedeki aktivitelerini yürütür. güney afrika unita ile birlikte güneyden angola içine ilerler, castro 4000 küba askerini angola'ya gönderir, güney afrikalılarla savaşırlar.

1977'de dikkatler somali yarımadasına (bkz: horn of africa) çevrilir. etiyopya'da kral marksistler tarafından devrilmiş, moskova yeni bir müttefik kazanmıştır. abd başkanı jimmy carter bunu afrikadaki dengeye bir tehdit olarak görmüştür. etiyopya emperyalist abd'ye düşman hale gelir. komşu somali de yıllardır sovyetler müttefikidir, sovyet silahlarıyla donanmıştır ancak artık sovyetler etiyopya'yla yakınlaştığı için somali abd'ye yanaşmayı düşünmektedir. amerikan desteği isterler ancak carter reddeder. temmuz 1977'de somali etiyopya topraklarına girer. sovyetler etiyopyaya askeri malzeme, destek ve "küba askeri" yığmaya başlar. castro bu operasyon için "sovyetlerle tam koordinasyonda yürüttüğümüz tek operasyon" diyecektir. bu destekle etiyopya somali'ye kaybettiği topakları geri alır. abd savunma danışmanı brzezinski "somali yarımadasının abd için bir önemi yok ancak sovyetlerin buradaki tutumu detente'a bakış açılarını bize göstermiştir" diyecektir.

detente ile karşılıklı silahlanmaya sınırlama vaadeden süper güçler üçüncü dünyaya silahlanma savaşını getirmiştir.

18. backyard (1954–1990)

küba devrimine kadar latin amerika sovyetler için hiçbir ilişkisinin olmadığı uzak ve egzotik bir bölgedir, küba devrimi her şeyi değiştirir.

1776'daki kuruluşundan itibaren sürekli büyüyen abd'nin bayrağının dalgalanmadığı yerlerde askerleri ve ajanları daima hareket halindedir; meksika, guatemala, nikaragua, panama, küba, haiti, dominik cumhuriyeti, porto riko, virgin islands.

1950'lerde guatemalalılar ekonomisinin neredeyse tamamını elinde tutan united fruit company of boston'a meydan okur. başkan arbenz toprak reformu başlatır, ufc nin toprakları köylülere verilecektir. cia başkan arbenz'i korkutarak devre dışı bırakacak bir hareket organize eder, isyancılar honduras'ı işgal eder, abd sorumuluğu reddeder, arbenz yönetimden düşer, sürgüne gider (bkz: operation pbsuccess).

yeni yönetimin baskıcı uygulamalarından kaçanlardan biri olan che guevara meksikaya kaçar, fidel castro ile tanışır. 5 yıl sonra che guevara ve castro başarıya ulaşacak ve castro abd'nin arka bahçesinde sovyetlerle müttefik marksist bir yönetim kuracaktır. 1961'de jfk'in başkan olmasıyla cia devreye girer, guatemala'daki pbsuccess gibi bir hareket organize eder (bkz: bay of pigs), castro hareketi püskürtür, devrimi latin amerika'ya taşımaya karar verir.

küba tehditine karşı abd panama kanalı bölgesinde sofistike bir askeri okul oluşturur. burada eğitim görenler çevre ülkeler guatemala, venezuela, peru, colombia ve dominik'te sol devrimcilerle mücadele edecektir. mayıs 1965'te başkan johnson "the american nation, cannot, must not, and will not permit the establishment of another communist government in the western hemisphere" diyecektir.

sovyetler özellikle 1964'te breznhev'in iktidara gelmesiyle abd ile barışçıl co-existence, detente ve tansiyonun düşürülmesi ilkelerine odaklanmıştır. ancak che guevara'nın a hundred vietnams çağrısıyla küba-latin amerikalı devrimciler çok daha vahşi bir tutum izlemektedir. 1967 sonlarında abd'li eğitmenler bolivyalı askerleri gerilla savaşında eğitmektedir. che guevara'ya tuzak kurulur, yakalanır ve infaz edilir.

abd guatemala'ya benzer şekilde şili'nin ekonomik ve politik yapısına da müdahale ederek salvador allende'nin iktidarını zayıflatarak 1973'te kendi ordusu tarafından sınır dışı edilmesini sağlar.

abd 1963'te dominik cumhuriyeti'ne, 1983'te grenada'ya asker göndermiş, el salvador'da ölümcül bir rejim dahil pek çok cuntayı el altından desteklemiştir. nicaragua'da gizlice contras grubunu solcu sandinista yönetimine karşı destekler. sandinista sürekli olarak sovyetlerden yardım ister ancak sovyetler amerikalıları kışkırtmamak için geri çevirir. başkan reagan 1985'te "the success of communism
in central america poses the threat that a hundred million people from panama to the open border on our south could come under the control of pro-soviet regimes" diyecektir. 1990'da askeri hareketler ve ekonomik yaptırımlar nicaragualıların anti-sandinista politikacı violeta chamorro'yı iktidara getirmesini sağlar, abd chamorro'nun kampanyası için neredeyse 10 milyon dolar harcamıştır.

19. freeze (1977-1981)

1977'de abd'de jimmy carter iktdara yürümektedir, sovyetler ise yaşı ilerlemiş brezhnev önderliğinde güç gösterilerine devam etmektedir. amerikan halkı için tanınan bir figür olmayan carter yurtiçinde öz güveni yurtdışında amerikan liderliğini yeniden tesis etmek istemektedir. insan haklarına dikkati çekmek ve dünyadan nükleer silahları silmeyi hedeflemektedir.

1974'te başkan ford sovyetlerle vladivostok'ta stratejik silahlarla ilgili anlaşmalara varmıştır. carter bunu çok daha öteye taşımak için brezhnevl'e temaslara geçer, carter'ın niyetinden emin olamayan brezhnev detente'ı savunmaktadır. vladivostok sonuçları onun için yeterlidir.

abd de detente'ın yürümediğine, abd'nin gittikçe zayıfladığını, sovyetler'in abd'ye kıyasla güçlendiğini ve daha agresif bir hale geldiği algısı oluşmuştur. abd'nin kendi sınırlamaları karşısında sovyetler askeri harcamalara büyük kaynaklar sağlamaktadır. sahip olduğu sınırsız petrol ve doğal gaz rezervi askeri ekonomiyi ayakta tutar ancak sivil ekonomi çökmektedir. brezhnev'in sağlığı gittikçe kötüleşmekte, yönetimdeki kontrolü zayıflamaktadır. politburo üyeleri kendi hedeflerini izler. halkın yaşam standartları aşırı düşmüş, komünizme bağlılık kalmamıştır.

sovyetler'de halk üstünde baskı da artmaktadır. 1975'te brezhnev, ford ve 33 diğer lider helsinki accord'u imzalar. dünyanın gözü demir perdedeki insan hakları ihlallerine çevrilir. insan haklarına dikkat çekmek dünya kamuoyunda sovyet sisteminin temel zayıflıklarından birini ortaya çıkarır; sistem insanlar üzerinde baskı merkezinde kurulmuştur.

sovyetlerdeki bazı muhalif yahudiler sovyetleri terk ederek iltica etmek ister ancak çıkış izn alamazlar, refuseniks olarak bilinirler. hakları için mücadele edenler diğer politik aktivistlerle birlikte uzun cezalara çarptırılır. rus muhalifler kgb tarafından sistematik olarak tutuklanır, deli damgasıyla akıl hastanesine kapatılır, bazı rus doktorlar bu tacizi risk pahasına dünyaya duyurur.

sovyetlerdeki insan hakları ihlalleri kanıtları abd'de anti sovyet görüşü yoğunlaştırır. abd ve sovyetler bir yandan stratejik silahlarını güncellerken bir yandan yeni bir görüşme başlatır; salt 2. bu esnada sovyetler ful gizlilik altında yeni orta menzilli nükleer füzeleri ss-20leri konuşlandırmaktadır. 3000 millik menzilleriyle başta batı almanya olmak üzere tüm batı avrupa menzile girmiştir. nato alarm durumuna geçer. bu durumda esasen bir tehdit altında olmayan abd "avrupa'yı korumak için kendi güvenliğimizi riske atmalı mıyız" sorusuyla yüzleşir.

haziran 1979'da carter ve breznhev viyana'da bir araya gelerek anlaşmaları imzalar ve salt 2 tamamlanır. reagan salt 2'yi "sovyetlere stratejik silahlarını artırma şansı doğurdu" diyerek güçlü bir şekilde eleştirir.

abd dışişleri bakanlığı görevlisi leslie gelb: "the soviets never really gained military superiority over us.ıt was just part of the psychodrama in america to use that issue to galvanize americans about this larger legitimate question of the strategic competition between our two countries and two philosophies" diyecektir.

carter yumuşak sovyet politikaları nedeniyle ağır eleştirilere maruz kalmaktadır. amerika'nın afrika petrol kaynakları tehdit altındadır, iran şahı tahttan düşürülür, yıllarca abd'yi petrolle beslemiştir, şimdi sürgünden dönen humeyni önderliğinde radikal islam cımhuriyeti kurulur, abd şeytan ilan edilir, abd elçiliği kuşatılır, diplomatları esir alınır, başarısız kurtarma operasyonu abd'nin aşağılanmışlığını perçinler. abd'de petrol sıkıntısı başlar, ekonomi yavaşlar, suç başkan carter a bulunur, prestiji daha da zedelenmiştir, sovyetlere yumuşak olmakla suçlanır.

1979'da sovyetler afganistan'a saldırır. bu hareket detente'ı bitirir. carter sovyetler'e ambargo uygular ancak etkisiz kalır.

yeni seçilen papa john paul ülkesi polonya'yı ziyaret ederek takipçilerini uyanmaya çağırır, bu sovyetler için yemi bir sorundur. polonya ekonomisi krizdedir, her yerde kesinti var, ülke dış borca boğulmuştur. halk sovyet baskısına karşı birleşerek tepki verir. solidarity hareketi anti-komünist bir yola girer, sovyetler yoğun baskı uygular, 1980'de varşova paktı askerler polonya sınırına yığılır.

1980 başkanlık seçimlerinde carter zorluklarla yüzleşmektedir; ekonomi kötüleşmiş, diplomatlar iran'da rehine, sovyetler afganistan'dadır. moskovaya karşı çok daha sert politikalar vadeden cumhuriyetçi ronald reagan başkan seçilir.

polonya hareketi sovyetler tarafından bastırılır.

20. soldiers of god (1977-1988)

15,000 sovyet askeri ve 1 milyon afgan'ın hayatına mal olan afganistan sovyetler'in "vietnam sendromu" olmuş, abd radikal islamcı müttefiklere milyarlarca dolar harcamıştır. dönemin bir cia saha görevlisi "this was a war that fought with our gold but with their blood" diyecektir.

sovyetler'in müslüman halkının bulunduğu sınırındaki afganistan ile düzgün ilişki sağlaması kritiktir. 1978'de askeri darbe sol rejimi iktidara getirir, sovyetler bunu romantik bir devrim gibi lanse eder. toprak reformu gerçekleştirilir, kadınlar erkeklerle birlikte eğitim görmeye başlar, çarşaf geri plana atılır. radikal islamcılar için devrim bir tehdit olmuştur; okulları, üniversiteleri yakarlar, binlerce afgan pakistan'a kaçar. iran afganistan'daki radikallerin cihad çağrısına destek verir. abd sovyetler'in krizi kullanıp iran üzerinden körfez petrolüne inmesinden kuşkulanmaktadır.

iran'daki yoğun protestolar 1979'da şah'ın devrilmesine gider, sürgündeki ayetullah humeyni devrimin lideri olarak ülkenin başına geçer. bölgedeki en güçlü müttefiğini kaybeden abd ilk kez temmuz 1979'da mücahitlere askeri ekipman göndermeye başlar ve afgan mücahitler sovyetler tarafından eğitilmiş afgan ordusu ile mücadele eder. kabil yönetimi moskova'ya sovyet askeri göndermesi için yalvaracaktır.

afgan başbakanı hafizullah amin muhaliflere karşı çok sert politikalar uygulamaktadır, devlet başkanı nur muhammed taraki başbakanı yavaşlatmak için moskova'ya gider. bu plan sızar, başkan kabil'e döndüğünde başbakan tutuklatır ve infaz ettrir. sovyetler'in kendisine cephe aldığını fark eden amin yüzünü amerika'ya döner. sovyetler radikal islam'ın iran'dan afganistan üzerinden sovyetler'e bulaşmasından korkmaktadır. aralık 1979'da politburo kararı alır, on binlerce sovyet askeri sınırı geçerek afganistan'a girer, kgb özel güçleri başbakan amin'in sarayını basar ve öldürür, yerine daha ılımlı babrak karmal'ı getirir.

soğuk savaşın başından beri sovyetler "varşova paktı" sınırlarının ötesinde bir ülkeyi ilk kez işgal etmiştir.
başkan jimmy carter ağır eleştiriler yapar, sovyetler'e tahıl sevkiyatını durdurur, moskova olimpiyatlarına boykot uygular ancak pek etki yaratamaz, askeri harcamalarını artırır. "detente" bitmiştir.

abd ulusal güvenlik danışmanı zbigniew brzezinski afganistan sınırındaki pakistan mücahitlerine giderek "we know of their deep belief in god. and we are confident that their struggle will succeed. that land over there is yours. you will go back to it one day because your fight will prevail and you'll have your homes and your mosques back again because your cause is right and god is on your side" diyerek amerika'nın rolünü gizli tutmak koşuluyla silahlandırarak direnişe çağırır. pakistan liderinden yardım ister, abd baskıcı uygulamaları ve insan hakları ihlalleri nedeniyle pakistan'a ambargo uygulamaktadır ancak bu durumda ambargolar ortadan kalkar. pakistan'ın her zaman afganistan üzerinde ilgisi olmuştur, islamcı ve dost bir komşu istemektedir.

afganistan'da şehirleri, yolları ve havaalanlarını tutmakta olan sovyet ordusu afgan ordusunu muharebe için özgür kılmıştır. 1980'de ülkede 100,000 sovyet askeri vardır. sovyetler mücahitlere karşı gerilla savaşında büyük fiaskolar yaşamaktadır.

abd'de 1980 seçimlerini güçlü imajıyla ronald reagan kazanır, carter politikaları zayıf kalmıştır. reagan mücahitlere yardımları artırır. abd silahları adganistan'a pakistan üzerinden sokmaktadır, pakistan mücahit fraksiyonlarından kökten islamcı hekmetyar'ı başta görmek istemektedir bu nedenle silahları eşit şekilde dağıtmaz, çoğunluğu ona verir. bu esnada birleşmiş milletler soruna diplomatik çözümler aramaktadır.

kasım 1982’de 18 yıllık iktidar sonrası leonid brezhnev ölür, yuri andropov yeni başkan olur. hem sovyet askerleri hem mücahitleri afganistan'da insanlık suçları işler, sovyetler bataklığa saplanmıştır.

mart 1985’te mikhail gorbachev iktidara gelir. afganistan'daki savaşı bitirme fikirleri konuşulmaya başlar. ancak reagan mücahitleri zafere zorlamaktadır. abd son teknoloji stinger'ları mücahitlere verir. güçlenen mücahitler anlaşmalara yanaşmaz. cenevre anlaşması'yla 1988'de sovyetler afganistan'dan çekilmeye başlar ancak iç savaş yıllarca afganistan'ı kavuracaktır.

21. spies (1944-1994)

1945 manhattan project'te görevli en genç bilim adamı ted hall atomik sırları sovyetler'e iletmeye karar verir, nükleer bir monopoly olmaması gerektiğini düşünmektedir. kgb'nin los alamaos'ta birbirinden habersiz pek çok kaynağı vardır. nagasaki'de kullanılan, sovyetler'in tamamen habersiz olduğu, "implosion teknolojisi"ni iletir. 1949'da ilk atom bombasında bu teknolojiyi kullanan sovyetler bu bilgi sayesinde 2 yıl kazanmıştır. 1951'de hall fbi tarafından sorgulanır ancak delil yetersizliğinden serbest bırakılır. bir ay sonra kgb casusları julius ve ethel rosenberg idama çarptırılır, barış zamanı amerika'da infaz edilen tek casuslar olurlar.

cia casusları soğuk savaş boyunca sovyetler'in aksine sovyet sistemine sızıp istihbarat toplamakta zorlanır. kim philby batılı casusların sızma girşimlerini kgb'ye iletir.

1953’te bir sovyet mülteci cia tarafından paraşütle sovyetler'e sızdırılır. kgb beklemektedir, tutuklanır, itirafçı olarak hayatını kurtarır, kgb cia'in hep bir adım önündedir. kore savaşındaki istihbarat başarısızlıkları cia'in itibarına bir darbe daha vurur. abd teknik ve bilişsel istihbarata daha çok önem vermesi gerektiğini farkeder. dünya çapında istihbarat toplamak için nsa kurulur.

1950'lerde berlin'de cia ve mi6 sovyet sektörüne bir tünel kazarak iletişim hatlarını hackler. ancak ingiliz istihbaratından george blake bu operasyonu en başından kgb ye sızdırılmıştır. kore'de ingiliz istihbaratına çalışan blake kuzey koreliler tarafından esir alınır ve abd'nin uçan kalelerle sivillerin üzerine bomba yağdırmasına şahit olur, yanlış tarafta olduğuna karar verir, karşılıklı anlaşmayla serbest bırakılan blake kgb ajanı olarak ingiliz istihbaratına geri döner. sovyetler blake'i ifşa etmemek adına tünelin işlemesine izin verir, abd büyük bir istihbarat oyununa düşmüştür. 1956'da kgb bir bahaneyle tüneli ifşa eder. 5 yıl sonra blake sovyetler'in ihanetine uğrar, 42 yıla mahkum edilir. sovyetler'e yaklaşık 400 casusun adını vermiştir.

1950'lerde soğuk savaş tırmandıkça cia üzerindeki baskı da artmaktadır, batı sovyetler'in askeri gücü ve nükleer füze kapasitesi konusunda çok kısıtlı bilgiye sahiptir. 1956'da u-2 lar devreye girerek sovyet üslerinin fotoğraflarını çeker, 4 yıllık görev boyunca hiç icbm fırlatma alanı tespit edemez. 1960'ta gönderilen bir istihbarat uydusu sadece bir fırlatma alanı tespit eder. konu hakkında daha fazla bilgi "soğuk savaşın muhtemelen en büyük casusu" albay oleg penkovsky tarafından sağlanır; sovyetler'in nükleer kapasitesi abd nin tahmininin çok altındadır, nükleer savaş başlığı sayısı ve güdüm sistemleri yetersizdir, kruschev savaşa hazır değildir. penkovsky sovyet ordusunda kariyerinin önünün kesildiğini ve kruschev'in dünyayı yeni bir dünya savaşına sürükleyeceğini düşünerek hareket etmiştir. dönemin cia sovyetler operatörü joe bulik "ıf you can get into the mind of the khrushchevs of the world then you've got a weapon that no technical amount of information can give you and this is what penkovsky was able to give us" diyecektir. penkovsky'nin sağladığı bilgiler 1962 küba füze krizi'nde de çok kritik roller oynamıştır. ancak penkovsky kgb'nin radarına girmiştir. tutuklanır ve idam edilir.

galina ve mikhail fedorov 20 yıl boyunca abd'de “under deep cover” çalışmış ve asla yakalanmamış kgb casuslarıdır. batı devletleri içlerindeki dev sovyet sızıntısından tedirgindir. 1971'de ingiltere 105 sovyet istihbarat çalışanını sınır dışı eder. teknoloji zamanla casusluk yükünü almaktadır. uydular radyo iletişimlerini, tüm verileri yakalayabilmektedir. sovyetler teknik istihbaratta batının gerisinde kalmıştır. (bkz: human intelligence) (bkz: technical intelligence). doğu alman istihbaratı stasi'de standart halk dahil herkesi takip altında tutmaktadır.

siyasi liderler istihbarat servislerine ne kadar önem vermektedir? kıdemli cia analizcisi melvin goodman "ı would argue that we probably exaggerate the significance of intelligence. once policy-makers decide on a course, or incorrect intelligence is going to bring any great changes in that course" diyecektir.

1988'de kim philby ölür, tüm itibarıyla moskova'da toprağa verilir.

batıya 18 yıllık servisten sonra emekli olan kgb istihbaratçısı general dmitry polyakov kgb tarafından tutuklanır. cia'in "crown jewel"ı olarak gösterilen polyakov gru, kgb, sovyet dışişleri ve komünist partiye dair istihbarat sağlamıştır. cia'in ajan kayıplarını araştıran ekip bir köstebek olduğu kararına varır, 3 yıl süren çalışma sonucunda cia counter-intelligence görevlisi aldrich ames belirlenir. fbi takibe alır, cia banka hesaplarını inceleyince gerçek açığa çıkar. 1985'te ames washington'daki sovyet elçiliğine giderek devlet sırlarını satmaya başlamış, sovyetler toplamda 2,7 milyon dolar ödemiştir, şubat 1994'te tutuklanır. polyakov ames'in adını verdiği 25 casustan biridir. sadece bir tanesi, gordievsky ingiliz istihbaratı tarafından kaçırılarak hayatı kurtulur. polyakov batıya füzeler, nükleer strateji, kimyasal ve biyolojik harp üzerine stratejik bilgiler sızdırmıştır. ames ömür boyu hapis cezası çekmektedir, polyakov 1988'de kafasının arkasına bir kurşunla infaz edilir.

yarım yüzyıl boyunca ajanlar iki taraf hakkında bilgiler toplayarak niyetini anlamaya çalışır ancak çok azı en zor soruyu yanıtlandırabilir: düşmanın bizimle savaşa girme niyeti var mı?

22. star wars (1981-1988)

reagan'ın başkanlığının ilk dönemlerinde sovyetler askeri gücünün doruğundadır ancak aynı zamanda uzay yarışında da önde görünen sovyetler'i amerikan teknolojik üstünlüğü tedirgin etmektedir. abd hükümet yetkilisi leslie gelb "the chief of staff of the soviet armed forces said to me 'you know, all modem military capability is based on the computer. you have little kids in america three years old who know how to deal with computers! ıt takes years here to train soviet recruits in the military to use them because they've never used them before. we're afraid of computers! ıf we start deploying computers, it's going to mean loss of political control for the soviet leadership' " diyecektir.

yaşlı sovyet yönetimi süper güç olmaya delice para akıtırken rusya'da halk günlük hayatında son derece yoksuldur. brezhnev kremlin yönetimine yeni bir yüz tanıştırır: mikhail gorbachev. gorbachev sovyetler'de tarım devrimi yapmak üzere görevlendirilmiştir. stalin dönemindeki toprak kolektivizasyonu çökmüş, tarımsal üretim yerlerde, sistem çökmektedir. reagan batıda bir "warmonger" olarak resmedilmektedir.

abd ve sscb birbirini tamamen silebilecek kapasitede nükleer güce sahip olmasına rağmen iki taraf da silahlanmaya son derece hızla devam etmektedir, abd'de nükleer silahlanma karşıtı protestolar artmaktadır. "mad/deterence" konseptine karşı olan reagan nükleer silahları geçersiz kalacak bir savunma sisteminin çalışmalarını ilan eder (bkz: strategic defense initiative). "star wars" nick'i ile anılan program aşırı pahalı ve fantastik olduğu için abd içinde tepki görür.

reagan yakın müttefiki ingiltere başbakanı margaret thatcher'ın da sdi'a sıcak bakmadığını farkeder, thatcher "nuclear deterrence"a inanmaktadır, abd savunma danışmanı sdi a ikna etmek için ingiltere'ye gider, thatcher ikna olmaz, danışman "sdi kapsamında ingiliz şirketlerine her yıl 300 milyon dolarlık iş verilmesi öngörülmekte" deyince thatcher'ın tutumu değişir.

kasım 1982'de breznhev ölür, yerine kgb şefi yuri andropov gelir. reagan'dan ve sdi'dan korkan andropov ülkesine karşı bir tuzak kurulduğunu düşünerek dünya çapında sovyet güçlerine alarm verir.

80'lerin ilk yarısında yolcu uçağı gibi kamufle olmuş amerikan casus uçakları sovyetler üzerinde uçuşlarını artırır, bu durumda sovyet jetleri de alarmdadır. ağustos 1983'te bir güney kore uçağı 269 yolcusuyla anchorage'dan seul'e doğru yola çıkar. normal rotasından sapan uçak rusya'nın kamçatka havasahasına girer, bir sovyet savaş uçağı düşürür, uçaktaki herkes ölür. hem doğuda hem batıda kriz havası oluşur, silahlanma kontrolü konuşmaları iptal olur, batıya çevrili sovyet ss-20 füzeleri abd'nin batı avrupa'da konuşlu cruise ve pershing füzeleriyle karşı karşıya kalır. sovyet yönetimi batıdan nükleer saldırının gelmek üzere olduğuna inanmıştır. kgb içindeki bir ingiliz casus londra'ya bunu bildirince londra sovyetlerin bu kadar aptal olduğuna inanamaz. reagan bir basın toplantısıyla andropov'a güvence verir.

reagan politikalarını aktarabilme hakkında sovyetler'de çok popüler olan yazar suzanne massie'ye danışır. ancak reagan kremlin'den kiminle muhatap olacaktır? andropov şubat 1984'te ölür, yerine gelen chernenko diyalog başlatmak için çok zayıftır. sovyet yönetiminde yükselen gorbachev londra'ya giderek margaret tatcher la görüşür.

mart 1985'te chernenko ölür, gorbachev ülkenin başına geçer, pek çok dünya lideri gorbachev'e başsağlığı ziyaretinde bulunurken yeni lideri selamlar, bunlardan biri abd başkan yardımcısı george bush'tur.

abd delegasyonu gorbachev'in farklı olduğunu anlar. espri yapan, baskıdan uzak, özgürlükçü, genç, enerjik, seyahatlere eşiyle giden değişimi sembolize eden “farklı” bir lider sinyalleri vermektedir. o dönemde sovyet halkı sisteme olan inancını yitirmiş, ekonomi durmuş, ürünlerin kalitesi düşmüştür. gorbachev sosyal çöküş içerisinde, komünist partide yolsuzluk ve alkolizmle mücadele eden bir süper gücü devralmıştır. bunlardan kurtulup ekonomiyi ayağa kaldırmak için yeni politikalar ilan eder (bkz: perestroika). gorbaçova göre iki yol vardır; ya kemerler iyice sıkılacak tüketim minimuma inecek ve halk bunu daha fazla tolere edemeyecektir ya da uluslar arası tansiyon düşürülerek doğu batı arasındaki anlaşmazlıklar çözülecek ve ülke üzerindeki inanılmaz silahlanma yükü giderilecektir.

reagan "kremlin'deki yeni adamla" tanışmadan önce iç hesaplaşmalara uğraşmak durumundadır. gorbachev'le aracı koymadan iletişime geçmek reagan için büyük bir uğraş olacaktır, bu aracı margaret thatcher olur. tatcher gorbachev'le görüşecek ve “this is a man we can deal with" diyecektir.

kasım 1985'te cenevre 6 yıldaki ilk süper güç buluşmasına sahne olacaktır. reagan da bu yeni adamla “iş yapıp yapamayacağını” merak eder. hollywood yıldızı, cowboy, karizmatik, vatansever 74 yaşındaki reagan 54 yaşındaki enerjik “komünist” gorbachev'le baş edebilecek midir? masadaki konular insan hakları, afganistan ve silahlanmadır. en büyük ayrım sdi'larda olur. toplantı gorbachev'in ana amacı silahlanmayı azaltma konusuna çözüm getiremeden biter.

nisan 1986'da çernobil nükleer santralinin 4 no'lu reaktöründeki bir patlama nükleer bir faciayı getirir. sovyetler radyasyonla mücadele etmeye çalışır.

ekim 1986'da reykavik'te ikinci reagan-gorbachev görüşmesi gerçekleşir. daha önce karşılıklı ss-20 ve cruise/pershing füzelerinin karşılıklı çekilmesi konuşulmuş, brezhnev reagan'ı direkt reddetmiştir, şimdi gorbachev anlaşmak istemektedir, silaha akan parayı azaltmaya mecburdur. reagan da silahsızlanmaya yatkındır ancak sdi'dan vazgeçecek midir? gorbachev "100'er füze de bırakmayalım daha ileri gidelim tüm füzeleri imha edelim" der, herkes şok olur, reagan "neden en başında söylemiyorsunuz, hemen yapalım" der. gorbachev sdi'ların da devredışı kalmasını istemektedir, reagan kabul etmez. gorbachev nükleer yarışın uzaya taşınmasına kesinlikle karşıdır. anlaşma tamamen suya düşer. ingiltere reykavik'in suya düşmesine sevinir, nükleer silahları kaldırmak deterrence'ı bitirecektir. bu ingiltere'nin işine gelmez.

medya, faks, bilgisayar.. sovyetler dünyaya açılmaktadır. devlet televizyonu devrim niteliğinde bir hareket yaparak thatcher'la röportaj yapar. thatcher rus gazetecileri rezil ederek sovyetler'de popülarite kazanır. üst yönetim ve askerler ülkenin gitmesi gerektiği komünist yoldan sapmakta olduğunu düşünmeye başlar, bu muhalif seslere gorbachev reformlara devam ederek yanıt verir. gorbachev halkın yaşamının her anına hakim olan “korku”yu 1-2 yıl içerisinde yok edecek, “eğer bunları yapmasaydım hala genel sekreter koltuğumda oturuyor olabilirdim” diyecektir.

aralık 1987'de reagan hala "star wars" rüyasının peşindedir, artık bunun gerçekleşmeyeceğine ikna olan gorbachev silahsızlanma anlaşmasını daha fazla geciktirmemeye karar verir. anlaşma imzalanır, iki taraf tüm dünyanın gözü önünde iki tarafın da gözlem ekiplerinin nezaretinde abd pershing ve cruise, sovyetler ss-20 füzelerini imha eder. reagan birlikte bir açıklamada gorbachev'e "doveryai, no proveryai (trust but verify)" diyerek latife eder.

1988'de, başkanlıktaki son yılında, reagan kremlin'e ilk ziyaretini yapar. reagan yıllar önce sovyetleri "evil empire" olarak tanımlamıştır, bir gazetecinin "hala aynı şeyi düşünüyor musunuz?" sorusuna "hayır" yanıtını verir.

iki lider ellerine geçen şansı kullanmıştır.

23. the wall comes down (1989)

aralık 1988'de gorbachev abd'de başkan reagan ve başkan yardımcısı bush'la buluşur, soğuk savaşın bitmesi gerektiğini düşünmekte, komünist bloktaki ülkelerin üzerindeki sovyet kontrolünü azaltmaya niyetlidir. bu uluslar kendi kaderini seçebilecektir ancak bu ülkelerde halklar şunu merak etmeye başlar; eğer komünist olmayan bir iktidar seçilirse sovyetler gerçekten geri duracak mıdır? gorbachev bu ülkelerin “socialism with a human face” i seçeceğinden emindir.

ancak herkes moskova'dan bağımsızlık istememektedir, 40 yıllık yardımlardan sonra pek çok lider iktidarda kalmak için sovyet desteğine sırtını dayamıştır.

1956'da macaristan'da sovyet tankları demokrasi ve bağımsızlık isteyen aktivistleri ezmiş, lider imre nagy ve diğer yöneticiler infaz edilmiştir. ancak macaristanda halk durulmaz, 1989'da macar başbakan gorbachev'le görüşerek bağımsız ve çok partili seçim yapacaklarını söyler, “56'da yaptığınızı tekrar yapacak mısınız?” diye sorar, gorbachev “çok partili sistemi desteklemiyorum ama bu sizin kararınız sovyetler müdahale etmeyecek, bu benim değil sizin sorumluluğunuz” diyecektir. macar devleti 1956 devriminin meşruiyetini ilan eder. imre nagy ve arkadaşları devlet töreniyle gömülür.

macaristan avusturya ile arasındaki dikenli teli kaldırır, soğuk savaşın sembollerinden biri yok olmuştur.
macarlar'dan sonra polonya da demir perdeden kopmakta, komünist sistem dağılmaktadır. 1981'de sovyet onayıyla "solidarity" hareketi polonya ordusu tarafından ezilmiştir. 1989'da devlet yönetimi paylaşmak için konuşmalara başlar. solidarity 100 senato koltuğundan 99'unu alır, komünistler silinmiştir, sovyet bloğunda ilk anti-komünist başbakan göreve gelir. başkan bush macaristan ve polonya'yı ziyaret eder batı demokratik değişimi desteklemektedir, ülkelere ekonomik yardım paketleri gelir.

1989'da komünist çin'de de halk demokrasi ve insan hakları için protestolar yapar, olaylar trajediyle sonuçlanır. tanklar göstericileri ezer ve katleder, dünya şoka uğrar (bkz: tiananmen square).

doğu alman vatandaşları macaristan üzerinden batıya geçebilmek için elçilikleri doldurur. doğu alman lideri erich honecker bu insanları aşağılar. doğu almanya macaristan'a geçişleri yasaklar, ülkeden kaçmaya niyetli doğu almanlar yüzünü çekoslovakya'ya döner, prag'daki batı alman elçiliğini doldururlar. batı alman ve sovyet baskısı karşısında honnecker ilticaları kabul ederek onların vatandaşlığını iptal etmeyi kabul eder. prag'da yeni bir mülteci dalgası elçiliği sallar. doğu alman sistemi çökmektedir, yönetim baskı içerisindedir. leipzig'de protestocularla polis çatışmaya başlar. honecker doğu alman politburosu tarafından görevden alınır.

doğu berlin halkı sınır kapılarında birikmeye başlar, kapılar emirlere rağmen açılır, binlerce kişi batıya geçer batı berlinliler doğuluları sevgi ve alkışlarla karşılar. batı berlinliler de diğer taraftan toplanır, brandenburg kapısı'nın önünde duvarı yıkmaya başlarlar.

almanya yeniden birleşecektir ancak avrupa'nın komünizme karşı savaşı henüz bitmemiştir.

24. conclusions (1989-1991)

gorbachev ve bush soğuk savaşı bitirmek için malta açıklarında bir rus gemisinde buluşur. duvar yıkılmış, macaristan ve polonya'da komünist yönetimler değişmiştir. bush abd'nin avrupa'da kalmasını ister, gorbachev kabul eder, başkan danışmanı condolezza rice "given the history where we had always believed and where all of us who had been taught about the cold war believed that it was the principal goal of soviet power to get america out of europe, this was an extraordinary statement, and it stuck with everybody" diyecektir.

çekoslovakya’da komünist yönetim iktidardadır ancak karşıt protestolar yükselmektedir. 1968'de sovyet tankları tarafından sınır dışı edilen komünist lider dubcek de muhalifler arasındadır. iktidar yönetimi bırakır, yazar vaclav havel demokratik bir yönetimle iktidara gelir, bu kansız devrim velvet revolution olarak tarihe kazınır.

1989'da romanya'da nicolae ceauşescu'nun komünist iktidarına karşı hareket eden 73 protestocu güvenlik güçleri tarafından infaz edilir, çavuşesku acımasız bir diktatördür. aralıkta devlet göstermelik bir çavuşesku mitingi düzenler. aynı gece ayaklanmalar başlar, halk meclis binasını işgal eder, çavuşesku helikopterle kaçar. aynı gün karısıyla yakalanır, ölüme mahkum edilir ve infaz edilirler.

gorbaçev sovyetler'in içinde de bağımsızlık sesleriyle mücadele etmektedir. sovyetler bünyesindeki 15 cumhuriyetin (azerbaycan, ermenistan, gürcistan, beyaz rusya, estonya, letonya, litvanya, kazakistan, kırgızistan, tacikistan, türkmenistan, özbekistan, moldova, ukrayna ve rusya) çoğu özgürlük ister, komünist parti kontrolü yitirmekte, halk ilerlemekte ancak komünist parti yerinde saymaktadır. gorbachev halka ilk kez gösteri özgürlüğü verir, halk komünist parti tekelini protesto eder. katı komünistler reformlara tepki gösterir, kendisi bir komünist olmasına rağmen gorbachev çoğulculuğu seçer. 1917’den beri ülkeyi yöneten komünist parti iktidarı paylaşmak zorunda kalacaktır. lenin ve stalin'in uygulamalarından tamamen uzaklaşılmaktadır. 1940'ta stalin tarafından topraklara katılan litvanya estonya ve letonya tam bağımsızlık istemektedir.

boris yeltsin moskova komünist parti şefidir. hırslı ve etkili yeltsin rusya cumhuriyeti'nin parlamento lideri seçilir. gorbachev'i yıpratmak için ekonomik sıkıntıları ön plana çıkarmaktadır. insanlar gorbachev'in reformlarını unutmaktadır. gorbachev sovyetler'in dağılacağına asla inanmaz, yeltsin buna kesin gözüyle bakmaktadır. batının gözünde hala muhatap gorbachev'dir.

kızıl ordu onlarca yıl baskı altında tuttuğu doğu almanya'dan çekilmektedir. gorbachev birleşik almanya'nın nato'ya girmesine rıza verir, condolezza rice "bu olay soğuk savaşın sonu oldu" diyecektir. moskova'da ise halk yiyecek bulamamaktadır, sorumlusu gorbachev ve perestroika politikaları görülür, yeltsin yeni politika önerileriyle halka umut ışığı olur.

sovyet tankları vilnius'a girer, halk parlamento, tv, radyo binalarına toplanarak koruma altına alır, kaos çıkar. litvanya bağımsızlık kazanırsa sovyetler diğer cumhuriyetleri tutamayacaktır. 1991 yazında gorbachev londra'ya gider, kraliçe ve bush'la görüşür, acil ihtiyaç sovyet ekonomisi için yardımdır, büyük kapitalist ülkelerden dev krediler ister ancak tüm ülkeler gorbachev'i geri çevirir.

sovyetler'de devlet yönetimindeki ve kgb'deki üst düzey bazı radikal komünistler gorbachev'e karşı bir hareket hazırlığındadır. ağustos 1991'de bir delegasyon gorbachev'in kırım'da tatil yaptığı evine gelerek olağanüstü hal ilan etmesini ve yönetimi devretmesini ister, gorbachev reddeder, ev hapsinde tutulur. ertesi sabaha moskova tanklarla uyanır. gorbachev'in hasta olduğu ve bir acil durum komitesinin yönetimi devraldığı duyurulur. kafası karışmış moskovalılar parlamento binasında toplanır, gorbachev'in rakibi ve düşmanı yeltsin dahil gorbachev'i savunarak direnişe katılır. darbe başarılı olamaz, asker komitenin talimatlarına uymayı emreder, bazı komutanlar tankları geri çevirir. darbeciler bir televizyon bildirisi yayınlar, tansiyon artarken darbeciler yeltsin'i arayarak yenilgiyi kabul eder. yeltsin bir uçak göndererek gorbachev'i moskova'ya geri getirtir.

darbe bertaraf edilmiştir ancak kazanan gorbachev değil yeltsin'dir. 3 renkli rusya bayrağını ilan eder. komünist parti'nin tamamen bittiğini farkeden gorbachev genel sekreterlikten istifa eder. aralık 1991'de rusya, belarus ve ukrayna sovyetleri yok etmek üzere cis (bkz: commonwealth of independent states)'i kurarak pratik olarak sovyetler'i bitirir, bu anlaşmayı gorbachev'den önce bush'a haber verirler, gorbachev buna son derece kızar ve içerler.

başkan george bush soğuk savaşın nihayet sona ermesi ile ilgili "the world is a far safer place now that the cold war is over. no leader of a small country is worrying and saying to his cabinet, 'one of these two crazy superpowers is going to get us caught up in a nuclear war'. that is not going to happen" diyecektir.

tüm bunlar yaşanmadan 1945'te doğu ve batı yoldaşken bu soğuk savaştan kaçınılabilir miydi? gorbachev o dönemin şartları ile ilgili olarak "the west exaggerated the strength of the soviet union. we could not possibly have moved into europe. we were a devastated country. we'd lost millions of people" der.

soğuk savaş' ın "silahlı savaşları"nda kore'de, vietnam'da, afganistan'da milyonlar, afrika ve latin amerika'da yüz binler hayatını kaybeder. bu savaşların bir kısmı zaten yaşanacaktır ancak soğuk savaş bunları daha "ölümlü" hale getirmiştir. bölünmüş avrupa'da binler, berlin duvarında 200 kişi hayatını kaybeder.

soğuk savaşın büyük kaybedeni marksizm-leninizm olmuştur. komünist görüşün "batıyı gömecek komünist toplum" rüyası boşa çıkar.

başkan bush'un 1991 noel'indeki basın açıklamasından sözleri: "for over forty years the united states led the west in the struggle against communism and the threat it posed to our most precious values. this struggle shaped the lives of all americans. ıt forced all nations to live under the specter of nuclear destruction. that confrontation is now over".

(ascochise - 28 Aralık 2018 21:56)