filmin sonuna doğru ,zenci aşçı otele girdikten hemen sonra ;jack nicholson 'ın koridorda yürüdüğü sahnede duvarda asılı bir kilim görülür.bu kilim bir türk kilimi değildir de nedir ! ha eğer ki kızılderili kilimiyse ,buradan tüm dünyaya haykırmak isterim ki kızılderililerle türkler aynı soydan gelmektedir .netekim aynı kilimden bizim evde de bulunmakta.

(elcikpower - 15 Ekim 2006 03:19)

- shelly duval bi sahnede 127 take yapmis...
- kubrick bitkileri canlanmasi olayini gerceklestirmek olanaksiz oldugundan labirente karar kilmis
- nicholson'un here's johnny dedigi yerde kapiyi rahat kirsin diye once inc tahtadan kapi yapimislar..ama jack bi koymus kapi 1000 parcaya ayrilmis...sonraki sahneye harbici kapi yerlestirmisler...
- danny'yi oynayan ufakligi kubrick cok ii koruyomus..ozel olarak ilgileniyomus..oole ki eleman film bitip de piyasaya cikana kadar korku filmi oldugunu bilmiyomus...
imdb'nin yalancisiyim....

(trquaz - 8 Nisan 2002 21:42)

murder=redrum ikilisi izlediğim vcd'de
cinayet=teyanic die altyazıya geçirilmiştir ve redrum yazısını aynadan görene kadar "olm ne lan bu teyanic" diye komaya girmeme sebep olmuştur...

(duncan - 8 Nisan 2002 22:23)

filmde wendy'nin jack'in baltasından kurtulup danny'yi aramak üzere otel içinde yaldır yaldır dönendiği sahnede, bir odada göt kısmını cıscıbıldak bırakacak şekilde kesilmiş yabandomuzu kostümlü alf'e benzer bir manyak, balodaki heriflerden birine sakso çekmektedir. film boyu hiçbir şeye tırsmasam, wendy'nin sesine uyanan bu şehvet dolu ikilinin ablayı "dirgen bacaklı bacı, siktin attın ama ortamı" şeklinde kesmesine, o bakışlarına tırsabilirim.

bir de, vakti evvel taşağına arkadaşımın kardeşinin sert plastikten yapılma alf oyuncağının ağız kısmına dalgayı yerleştirdiydim, ayı gibi gülerken anahtar çevirme sesiyle arkadaşın anasının eve döndüğünü fark ettiydim. o telaşla dalgayı çıkaramadığım gibi, o sert plastik tabiatımı sikip attıydı, gözümden yaş geldiğini bilirim. ulan aynı gerilimi yaşadım yemin ediyorum.

böylelikle sözlükten sevgili yapma ihtimalimi de sıfırlamış bulunuyorum. olsun lan böyle daha iyi, hiç ümidi kalmayınca daha rahat oluyo insan. bi bok bilmeden girip kağıdı olur olmadık bin çeşit bilgiyle doldurarak, "en az 70 hacı" diye beklediğin, gel gör ki 15'in ötesine geçemediğin sınav rahatlığı yaşıyorum şu an. şu entry'yi gördükten sonra sevgili olacak manyağı nabıyım zaten? (alf'se bilmem)

(kelevelelis - 16 Şubat 2009 06:42)

kubrick'in sembolizmin dibine vurarak kızılderili soykırımını anlattığı olağanüstü film.

--- spoiler ---

şimdi konu kubrick olunca filmin her karesi, giyilen kıyafetlerin renkleri, halılar, oyuncaklar, duvarlar, vs hepsinin altında bir anlam yatıyor kuşkusuz. filmde baskın renkler mavi, kırmızı ve sarı. mavi görmezden gelmeyi (otelin adı da overlook, yani görmezden gelmek ki o da kızılderili soykırımını görmezden gelen amerikayı temsil ediyor, ayrıca otel eski kızılderili mezarlığı üzerine kurulmuş!), kırmızı ise kanı yani kızılderili soykırımını sembolize ediyor. sarı da yaklaşan/mevcut tehlikeyi sembolize ediyor ki bu öğeler filmin her karesini durdurup üzerine saatlerce analiz yaptıracak kadar mükemmel bir şekilde filmin içine yedirilmiş. filmin başında sarı bir arabayla dağları tepeleri aşıp otele giden jack, amerika kıtasına giden beyaz adamı temsil ediyor. kızılderili motiflerini filmin çoğu yerinde (duvarlarda, şöminenin etrafında, kadının kıyafetinde, halı desenlerinde, konserve kutularında) görüyoruz. çocuğun bisiklete binerken çıkarttığı rahatsız edici seslerin kızılderili motifli halılara geldiğinde kesilmesi, adam delirip kadını doğramaya yeltendiğinde arkada bangır bangır çalan kızılderili müziği, jack nicholson'ın tenis topunu fırlattığı duvardaki kızılderili motifleri, yine jack nicholson'ın koridorda aynanın önünden geçerken abuk sabuk hareketler yapması, kendiyle yüzleşememesi vs hepsi amerika'nın yaptığı soykırıma üstü kapalı birer gönderme. kadın, tipinden de anlaşılacağı gibi, kızılderilileri, adam ise onları "baltalarla" doğrayan amerikayı, çocuk ise bir sonraki amerikan neslini sembolize ediyor. "çok önemli bir şey yapıyorum bana elleşme" diyen beyaz adam, aslında orada bi sikim yapmamaktadır ^*. yerli halkın bunu farketmesi ve kendiyle yüzleşmekten kaçtığı için de psikopata bağlar. ayrıca tam da üzeri kırmızılı maymun oyuncağının olduğu yerde zenci aşçının öldürülmesi, ortama "dışarıdan" gelen siyahların da bok yoluna gittiğini anlatıyor. daha benim farkedemediğim onlarca detay vardır ancak bu sembolik anlatımın farkına varıldığı andan itibaren film bambaşka bir hal alıyor, defalarca üst üste izlenebiliyor. kubrick'e "oha sen ne yaptın be abi" deniyor.

--- spoiler ---

(bruthuss - 27 Haziran 2011 11:32)

dünyanın en çılgın en manyak korkan kadınını barındıran kubrick filmi. ben böyle ödü patlayan kadın görmedim arkadaş. çocukluğumun kabusuydu resmen.

(bkz: shelley duvall)

edit: ciddiyim bak kimse böyle korkamaz; yani nasıl desem, mesela bu kadının kocası falan olsanız, hayatınız bu kadın her an korkabilir diye korku içinde geçerdi.

(nevroticzone - 5 Ekim 2011 01:56)

kitabini okumus olmama ragmen her sahnede hassektoor nidalariyla beni koltukta ziplatan, jack nicholson manyagi yapan film..bir filmde muzik bu kadar guzel ortam yaratmak, seyirciyi filmin icine cekmek icin kullanilabilir..

(cressida - 31 Ocak 2001 18:55)

karısını doğramayı seven amerikan erkeklerinin epey ilgisini çektiğini düşündüğüm film. kubrick de onları hedeflemiş olsa gerek. safinaz gibi bir kadınla neden evlenirsin be adam.

edit: 1980 yapımı popeye filminde hakkaten de safinazı shelley duvall canlandırmış. schlingele teşekkürler.

(sarge - 24 Eylül 2003 11:26)

çocuk-adam torrance’ın artık sinema literatüründe sıklıkla anılan, elinde balta ile banyo kapısında delik açıp çılgınlar gibi öfke kustuğu o tüyler ürpertici sahne, filmin doruk bölümlerinden biridir. bu sahnede sarfettiği replikler ilginç bir biçimde, bir masalın sözlerini çağrıştırmaktadır (bu sahnede wendy’e “küçük domuzcuk” diye seslenir). şöyle ki, yazar jack torrance, çıplak gerçekliği imgeleminde dönüştürerek yeniden kuran bir romancı duyarlılığıyla, hazırlandığı cinayetleri kendince süslemekte, bundan olağanüstü bir haz almaktadır. elbette ki bu cinai ritüel grafik şiddete methiye düzmekle karıştırılmamalıdır. üstelik bütün bu olup bitenler, onun bir yazar olarak pek de parlak şeyler yazmadığının, pembe temalar üzerine yoğunlaşmayan bir yazar oluşunun kanıtı olarak saptanabilir.

jack-wendy torrance çiftinin tek çocukları danny, shining (parlama) yeteneğine sahiptir. overlook oteli hayaletlerini, geçmişi ve büyük ölçüde de geleceği görebilen sessiz, kendi halinde bir çocuktur. danny’nin durgunluğu, içe kapanıklığı jack-wendy torrance çiftinin geriliminden, gizli hesaplaşmasından, kısacası aile içi didişmeden kaynaklanmaktadır. danny doğal olarak annesine daha yakın hisseder kendini. çocuğun annesine yönelik geliştirdiği duyguların daha baskın ve güçlü olması, filmin jack torrance/otorite merkezli olduğunu kanıtlar. torrance, kontrolü sağlamaya çalışan dominant başfigürdür. cinsel karmaşadan beslenen başarısızlık torrance’ın pratize ettiği şiddetin başat katalizörüdür.

eşler arasındaki bariz yaş farkı dikkat çekicidir. jack, wendy’i sosyo-kültürel açıdan da küçümser. aile içi görev dağılımı yapılmıştır: wendy, danny’nin bakımını üstlenir, onun sorunlarını paylaşır, onunla gezintiye çıkar… jack’in görevi ise yazmaktır. overlook oteli’ne göz kulak olmaktır. overlook oteli ile dış dünya arasındaki iletişimin kopukluğu, ulaşımın zorluğu ve dağ yollarının kapanması, eşler arasındaki iletişim yokluğunun bir metaforu gibidir.

torrance, overlook’un labirentimsi dev bahçesinin maketini seyrederken, kameranın gerçek bahçeye geçişi, olağanüstü bir yaratıcılık örneğidir; çünkü kameranın bu parlak devinimi, torrance’ın bakışına ayarlıdır. şu: torrance, bir tanrı gibi tepeden bakmaktadır. bir yazar sıfatıyla, tanrı rolünü üstlenip röntgenlemektedir. adeta bakışı ile hâkimiyet kurmak istemektedir. kubrick sinemasında “göz”ün/”bakış”ın önemi bir kez daha karşımıza çıkar burada.

torrance’ın aynı labirentte malum akıbete uğraması, karlar içinde donarak ölmesi, filmin bir diğer nirengi noktasıdır. kuşkusuz böylesi bir “son” ironiktir. film, bilindik manada mutlu sonla bitmemiştir; bilakis “kötülük” bir kısırdöngüdür.

reenkarnasyon, bedeni ele geçiren kötü ruhlar, lanetli otel, bir görünüp bir kaybolan hayaletler, su gibi akan kan, tekinsiz atmosfer, soğuk odalar ve boş koridorlar, tüyler ürpertici müzikler, grafik şiddet, çürüyen bedenler ve daha fazlası, the shining’in postmodern kolajının belli başlı unsurlarıdır.

(hanging rock - 18 Ağustos 2013 12:41)

tarihin en derin ve en rahatsız edici filmlerinden biri. rahatsız edici derken hem yüzeysel bir bakışın bile görebileceği ögelerin korkutuculuğundan, hem de filmde saklı olan ögelerin derine inilerek anlaşılması sonrasında erişilebilecek yorumlardan bahsediyorum.

kubrick'in ufak detaylara verdiği büyük önem ve mükemmeliyetçiliği sayesinde o kadar çok gizli tema, motif, detay ve sembolizm barındırır ki şimdiye kadar filmin pek çok farklı okuması yapılmış, çok farklı yorumlara ulaşılmıştır. kimisi oldukça mantıklı, kimisi abartılı ve kraldan çok kralcı olan bu okumalardan en isabetli ve mantıklı bulduğum iki tanesini (bkz: the shining/#33236603) entry'sinde yazmıştım. bugün ise aslında pekala mantıklı olabilecek ama biraz da abartılı bir başka yorumdan bahsedeceğim.

pek çoğunuza çılgınca gelebilir, fakat filmin içinde gizlediği bazı ufak detaylardan yola çıkarak amerika'nın apollo misyonunda aslında aya inmediğini ve dünyaya sunulan ayda yürüme görüntülerin düzmece olduğunu ima ettiği kanısına bile varabilirsiniz.

çılgın teorimiz the shining'in çekildiği yıllardan çok öncesine, 2001 a space odyssey yıllarına dayanıyor. aya inişin düzmece neden olduğu iddialarına hiç girmeyeceğim, çünkü gerek yok. ben sadece filmdeki garip sembollere odaklanmak istiyorum. fakat kısaca rivayete değinmek gerekirse kubrick'in 2001 için kullandığı ekipman ve setten çok etkilenen ve de bunu aya iniş görüntülerini taklit etmek için kullanabileceklerini düşünen cin fikirli amerikan yöneticileri kubrick'ten ilk birkaç apollo misyonu için bu görüntüleri "yönetmesini" isterler. internette bu konuyla ilgili tonlarca yazı, görüntü bulunabilir. kubrick'in dul eşinin de yıllar yılı "kocam aya iniş görüntülerini çekti" dediği iddiası ortalarda dolanmaktadır zaten.

gelelim the shining'deki aya iniş komplosuna yönelik okumalara.

--- spoiler olabilir ---

filmin başında jack torrance, stuart ullman ile iş görüşmesi yaparken mizansene dikkat edin: http://www.youtube.com/watch?v=gg7mi8toouc yıllar yılı amerikan başkanlarını ve toplumun en elit kesimini ağırlamış olan overlook otelinin yöneticisi olan ullman; ufak ve basit sinematografik oyunlarla güçlü konumda resmedilmesiyle, giyimi, kuşamı, yanındaki amerikan bayrağı ile içten içe bir sam amca havası taşımakta ve amerikan devletini temsil etmektedir. jack ise kalkıştığı işin tehlikelerini ve pisliğini bilmesine rağmen bunu kabul etmek dışında pek de bir şansı olmayan bir adamdır. film boyunca ne zaman eşi, jack'e buradan gitmeleri gerektiğini ve görevini bırakmasının daha iyi olacağını söylese jack ona hep "işverenlerime karşı sorumluluklarım var. bir kontrat ne demektir, bilir misin?" demektedir. burdan bir yorumlama çıkarırsak jack'in amerikan yöneticilerine karşı sorumlulukları olan ve bu sırrı taşımakla yükümlü kubrick'e benzediğini söyleyebiliriz.

gelelim biraz daha daha bariz ve ilginç olan sahneye: http://www.youtube.com/watch?v=s6bzzflj35s

bu sahnede danny'nin ilginç motiflere sahip bir halı üzerinde oyun oynarken ayağa kalkışını ve 237 numaralı odaya gidişini göreceksiniz. biraz daha dikkatli bakarsanız halı üzerindeki motifin nasa'nın fırlatma pad'lerine benzediğini^**, danny'nin üzerindeki kazakta kocaman apollo 11 ve usa yazdığını görebilirsiniz. çocuğumuz gizemli ve gerilimli bir yolculuk sonrasında 237 numaralı odaya ulaşıyor fakat içeri girip girmediğini asla öğrenemiyoruz. gördüğümüz tek şey kapıdaki anahtarın üzerinde yazan "room no 237" ifadesi. 237 numaralı oda eserin kitap versiyonunda 217 numaraydı, yani 237'ye değiştirilmesi tamamen kubrick'in dokunuşu.

şimdi gelelim dananın kuyruğunun koptuğu yere: "room no" kelimelerindeki harfleri kullanarak oluşturulabilecek sadece iki kelime var: moon ve room. yani ay odası, yani aya iniş görüntülerinin taklit edildiği ve stüdyo ortamında çekimlerin yapıldığı set. 237 sayının ise ayın dünyaya olan uzaklığı olan 237,000 mili sembolize etmekte.

--- spoiler olabilir ---

şimdi.. bu iki sahnedeki ufak sembolleri filmin geri kalanındaki sembollerle ve mesajlarla birleştirince ortaya ana alt metin olarak ay komplosu çıkmıyor. zaten bana kalırsa ana alt metin kızılderili soykırımı ve dekadans eleştirisi olduğu için ilk entry'mde ay komplosundan değil onlardan bahsetmiştim. bu entry'de yazdıklarım ay komplosuna körü körüne inandığımı ve bu filmin salt bunu iddia ettiğini sandığım anlamına da gelmiyor. sadece ilginç olduklarını düşündüğüm için belirtme ihtiyacı hissettim.

"rahatsız edici" demiştim ya hani.. film zaten bu alt metin okumalarını, çözümlemeleri falan yapmayan gözlere bile olabildiğince korkutucu. ama insan şunu düşünmeden edemiyor: peki ya kubrick'in vermeye çalıştığı ay mesajı da gerçekse? alın size rahatsız ediciliğin tanımı.

(amaru71 - 21 Ekim 2013 02:54)

bünyesinde, düğün davetiyesi bile yazsa insanın tüylerini tiken tiken edebilecek bir yazarı^*, sadece gülümsemesi bile insanın kanını dondurmaya yeten gelmiş geçmiş en psikopat oyuncuyu^*, ve en az bunlar kadar kaçık deli dahi yönetmeni^* barındıran film.

(kunculu akit - 16 Nisan 2004 23:52)

stephen king’in romanından sinemaya uyarlanan the shining, stanley kubrick'in, iki ayrı dünyayı buluşturduğu filmdir. olağan dünya ile fantastik dünya. bu iki dünya yan yana durur ve zaman zaman da iç içe geçer. filmin kişileri, çok rahat geçişlerle, bir dünyadan ötekine gidip gelirler.

filmin ufak bir özeti ve ardından analizine geçmeden önce, filmin adı olan shining yani “pırıltı” kavramından başlarsak; filmin başlarında siyah aşçının, küçük danny’e açıkladığı gibi, “pırıltı” bazı insanlarda bulunan bir güçtür, psişik bir güç. bu insanlar, bu gücün verdiği algılama, pırıltı yeteneğiyle, belirli bir yerde önceden olmuş olayları görebilirler. çünkü her olay, gerçekleşmiş olduğu mekanda "iz" bırakır. hiçbir olay, tamamıyla yitip gitmez, ardında iz’ler kalır. bu iz’ler, sıradan insanların göremediği, ancak “pırıldayabilen” insanların görebileceği şeylerdir; pırıltı, bu iz’leri canlandırır, yeniden yaşatır.
bu nedenle, bu güç, ona sahip insanlar arasında bir iletişimin de kurulabilmesini olanaklı kılar. bir tür telepati gibi, bu insanlar birbirlerine pırıldayabilirler. birbirlerinin yaşadıklarını görebilirler. iz bırakma açısından pırıldama gücüne sahip bir kişi öldükten sonra, başından geçen olayların iz’leri öldüğü mekanda kalacağına göre, kişinin kendisi de belirli bir anlamda orada kalacaktır. ve o mekana, o güce sahip biri gelince, o ölmüş kişinin başından geçenleri canlandırır. dolayısıyla da onun başından geçenler yeniden olup bitmeye başlar; bu yolla da, o kişinin kendisi, bir iz olarak, yaşayan kişinin pırıltısı nedeniyle yeniden yaşamaya başlar.

--- spoiler ---
buradan sonrası spoiler
--- spoiler ---

şimdi, bu bağlantılar açısından filmi izlersek şunları görürüz. pırıldama gücüne sahip olan küçük danny, (siyah aşçının söylediği gibi) bu güce olağanüstü yüksek bir düzeyde sahiptir. öyle ki, bu güç onda kendi başına bir kişilik kazandırmıştır. jack^* da, pırıltıya sahiptir, ama onunki daha alt düzeydedir. anne ise pırıltı'dan yoksundur, olağan bir insandır.

asırlık geçmişi olan otelde bir çok kişi ölmüştür. olayların ve bu kişilerin iz’leriyle doludur. otele pırıldama gücüne sahip bir insan gelince, canlanır, yani başlarından geçen eski olayları yeniden yaşamaya başlarlar. ve otele olağanüstü güçlü bir pırıltısı olan küçük danny gelmiştir.

otel, danny’nin peşine düşer. danny otelde ölürse, otelin bu iz’ler topluluğu bir güç toplamına sahip olacaktır. ne var ki, otelin iz’leri sadece birer iz’dirler. fiziki olarak bir şey yapamazlar. görünebilirler ama kimseyi öldüremezler. bu nedenle danny’i ele geçirmek için, otel kendi pırıltı gücüyle, danny’nin babası jack’ın pırıltısı ile ilişkiye girerek, aklını ele geçirirler ve danny’i öldürtmeye çalışırlar.

olaylar gelişir. iz olarak görünmenin ötesinde iki tanesi, fiziki nitelik gösterir. biri, danny’nin boğazının sıkılması, diğeri de jack’ın kapatıldığı kilerin kapısının açılması. iz’ler fiziki bir şey yapamadıklarına göre, bunlar nasıl olur? danny’nin boğazını sıkan jack’tır. jack’a kapıyı açan da danny’dir. çünkü, jack, otelin etkisiyle ve pırıltı gücüyle danny’e banyoda boğulmuş kadın olarak görünerek onu öldürmek istemiştir. danny de, saf pırıltı gücünü “öteki ben”ini serbest bırakmak için, ölmek istemektedir. jack, sonradan gittiği odada, boğulmuş kadını görür. danny da jack’a kapıyı açtıktan sonra, gelip “öteki ben”inin aklından geçeni (ayna görüntüsü olarak tersinden) yazar: redrum. daha sonra otel jack’ın öldürdüğü zenci aşçının pırıltılı gücünü de kazanarak, iyice canlanmaya başlar. jack, artık tümüyle otelin hakimiyeti altındadır. öte yanda danny, annesinin sıradan mantığı ile pırıltılı öteki ben'inin iz mantığı arasındaki çatışmayı yaşamaya başlar. iz’ler giderek anneye bile görünmeye başlamıştır.

filmi çözümleyen labirentteki kovalamaca sahnesi, iz mantığı ile olağan mantık arasındaki çatışmayı ve danny’nin öteki ben ile çatışmasını çözer. danny, kardaki ayak izlerini gerisin geri izleyerek kurtulur. danny, babaya hakim olan mantığın yapacağı fiziki hatayı öngörür. jack da, inleyen bir hayvana indirgenir ve öldürmeyi istediği oğlunun tuzağına düşerek labirentte donmuş bir ceset haline gelir. iz’ler dünyasında kalır. geriye yalnızca kadın düşmanlığı ve insanlardan nefret kalır.

filmin sonunda jack’ın bıraktığı iz’i görürüz. otelde 1921 yılının 4 temmuz balosunda çekilmiş bir fotoğraftır. fiziki olarak yaşaması olanaksız bir zamanda jack, bir iz olarak, otelin iz’ler topluluğunda yer almaktadır. bir iz olarak bu fotoğraf, otel topluluğunun iz’lerinin kazandığı yerdir. jack’ın her zaman için orada var olduğunu akla getiren, delilik ve şiddetin daima varolacağını ve yeniden ortaya çıkacağını hatırlatan bu fotoğraf, kendilerini yok etmesine izin veren insanlarca yaratılan baskıcı sistemlerin süregeleceğini simgeler.

the shining, metaforik anlatımlarla yüklü bir filmdir. örneğin, filmdeki 237 no’lu oda, cinselliğin öldürülüp, çürütülmüş olduğu yerdir. oteldeki bir başka oda: jack’ın karısı olan wendy, bir kapıyı açtığında oral seks yapan smokinli bir adamla, domuz giysileri içinde kıçı ortada bir adamla karşılaşır. filmde korkutucu bir düş gibi görünen bu eşcinsel sahnede, cinselliğin tamamen istenmeyen ve korkulan bir şey olduğunu akla getirerek, filmin aile içi anksiyete ve erkek egemenliğinin çöküşü üzerine konulmuş son noktasıdır.

beysbol sopası: wendy, kendisine şiddet gösteren kocasına karşı korunmak için beysbol sopasını alır. fallus’un kontrolü altındaki wendy, fallus’u kontrol etmek için çalar. ve erkek egemen kendi silahıyla yaralanır.

labirent: jack, masanın üzerindeki labirent maketine bakar. kamera öznel ve 90 derecelik açıyla makete ağır ağır yaklaşırken önce karısı ile oğlunun sesleri işitilir, sonra da labirentin içinde karısı ile oğlu belirir. ailesi üzerindeki tanrısal gücüyle, babanın kontrol edici bakışı altındaki bu iki mekan (maket ve gerçek labirent) birbirine karışıp birleşir. labirent gerçek yaşama gönderme yapıldığında, günümüzdeki yaşamımızın bilmecemsi algılanma biçimi olarak da okunabilir.

edit: bunu seven bu entrymi de sever: a clockwork orange (bkz: #43252170)

(tembel sinefil - 8 Temmuz 2014 14:42)

muhteşem yönetmen stanley kubrick'in olağanüstü gerilim filmi. jack nicholson'ın da mükemmel oyunculuğu ile daha da olağanüstü olan bi film. özellikle çocuk otel koridorlarında üç tekerlekli bisikletini sürerken insan feci geriliyor.

(batlamyus - 16 Haziran 2001 13:19)

bahsi geçen mutfak kapısı hatasının ve buna benzer birçok set devamlılığı hatasının bilerek yapıldığı filmdir. film boyunca overlook hotel'de çoğu eşyanın yeri değişir, bir önceki sahnede var olmayan bir eşya bir sonraki sahnede görülür. hatta odaların görüldüğü koridorlar bile değişiklik arz eder. kubrick, film boyunca otelin kendisinin bir hayalet olduğunu bilinçaltımıza yerleştirir. kubrick bir dahidir.

(parliament night blu ray - 11 Ocak 2015 12:29)

helikopter gölgesi hatası bir set devamlılığı hatası değildir ve filmin özüyle alakalı da değildir. zaten ilk vhs kopyalarından itibaren de düzeltilmiştir. filmlerde hata aramak suretiyle bir dahinin dehası neden eleştirilmek istenir acaba? kubrick'in 13 filminin tamamında kasıtlı olmayan onlarca hata vardır. bu onun yönetmenlik sanatındaki üstünlüğüne ne kadar zarar verebilir? tabir benim değil ama bazı filmleri yönetmek bir devleti yönetmek gibidir. niyetiniz üzüm yemek mi kubrick dövmek mi?

edit: kubrick'in the shining'deki kasıtlı hataları bir iddia değil bir gerçektir. filmle ilgili yönetmenle yapılan çoğu röportaj bunun belgesidir. inat etmenin lüzumu yok.

(parliament night blu ray - 11 Ocak 2015 12:47)

[önsöz: birkaç paragraf yazmak adına girdiğim başlıktan çıkarken gördüm ki, kullandığım handiyse tam iki bin sözcük ile sözlük hayatımın en uzun entry'sini yazmışım. spoiler dolu bu entry'yi okumaya niyetli sözlükdaşlarıma ise şimdiden büyük bir sabır diliyor ve sizi, dileyenlerin daha bi' linkli, daha bi' görselli bi' blogpost versiyonuna şuradan ulaşabileceği entry ile başbaşa bırakmak adına çekiliyorum.]

dedim ki, «madem stanley kubrick "the shining" nam filmine "dies irae" ezgileriyle açılış yapmayı münasip görmüş, o halde neden ben de aynı yolu izlemiyor, entry'mi, filmdekine değil de, gregoryen kilise korosu tarafından icra edilen "dies irae"ye giden bir link sunarak açmıyorum?» evet, tam olarak böyle dedim ve kendimi şu soruya bir cevap bulmak durumunda hissettim: «tamam da, pekii ya kubrick filmini neden "dies irae" ile açma ihtiyacı duydu? yani, neden "dies irae"?»

soruya cevap verebilmek için zamanda bir yolculuk yapmamız ve geçmişe, daha geçmişe, çok daha geçmişe, ta altıncı yüzyıla dönmemiz gerekiyor. zaman makinesi için bile bir hayli uzun sürecek olan bu yolculuk sırasında kendimizi "incil" okuyarak oyalamayı düşünebiliriz, ki, düşünmeliyiz de; zira "dies irae"yi yaratanlar ile canlı tutanlara ihtiyaç duydukları ilhamı, bilgiyi ve motivasyonu veren, "incil"den, "sefanya kitabı"nın ilk babının "dies irae"yi, yani gazap/kıyamet gününü konu alan on dördüncü ayetinden başkası değil:

^*«gazap günü o gün!
acı ve sıkıntı,
yıkım ve felaket günü!
zifiri karanlık bir gün olacak o gün,
bulutlu, koyu karanlık bir gün!»

ismini de aynı ayetin latince versiyonundan alan "dies irae"yi bir ilahi formunda belgeleyen ilk el yazması ise on üçüncü yüzyıla tarihli. yani, 1980 yılında yayınlanan "the shining"i açan bu kadim ezginin yaklaşık sekiz yüzyıllık bir geçmişi var. bu devasa tarih süreci boyunca "dies irae"yi kah bir motif olarak, kah başat bir eser parçası olarak kullananlar arasında ise wolfgang amadeus mozart, joseph haydn, johannes brahms, franz liszt, sergey rahmaninov, piyotr ilyiç çaykovski, krzysztof penderecki gibi isimler mevcut. yani, "incil", bir kitap olarak batı düşüncesini ne denli derinden etkilemiş bir kitap ise, "dies irae" de batı müziğini o denli etkilemiş bir ilahi.

«yahu tamam, "dies irae" önemli bir eser, onu anladık da, bunun "the shining" ile n'alakası var?» diye sorulduğunu duyar gibiyim. bu sabırsızlık karşısında tavır alıyor, «çok alakası var!» diyor ve entry'me "sefanya kitabı"nın on beşinci ve on altıncı ayetleri ile devam ediyorum:

^*«o gün, surlu kentlere, köşelerdeki yüksek kulelere karşı
savaş borularının çalındığı,
savaş naralarının atıldığı gündür.
^*«rab diyor ki, ‹insanları öyle bir felakete uğratacağım ki,
körler gibi, nereye gittiklerini göremeyecekler.
çünkü bana karşı günah işlediler.
su gibi akacak kanları,
bedenleri yerde çürüyecek.›»

şimdi kelime kelime, tamlama tamlama ilerleyelim: sefanya, kitabında, "surlu kentler"den, "yüksek kuleler"den bahsediyor. filmin ana mekanı olan ve hem bir dağın eteğine kurulmuş olması hem de bölgesindeki yegane yapı olması nedeniyle overlook hotel'ı "korunaklı oteller" diyerek savaş boruları ve naraları tarafından titretilecek binalar arasına katsam, kimse de çıkıp «abi sen hayırdır ya?» demez sanırım. biz overlook hotel'ın binalık statüsünü tartışadururken, sefanya ise "körler gibi nereye gittiklerini bilmeyen günahkarlar"dan, "su gibi akan kanlar"dan ve "yerde çürüyen bedenler"den bahis açarak kıyamet gününü betimlemeye devam ediyor. eğer filme dair hatıralarınız canlıysa, tamlamaların kendilerine has görsellikleri, "the shining"in hangi sahneleriyle ilintili olduklarını size bizzat bildirmişlerdir muhtemelen. ama ben işimi şansa bırakmayacak ve tıpkı overlok makinesini ayağınıza getiren bir overlokçu gibi, görselleri önünüze sereceğim:

• "kör gibi nereye gittiğini bilmeyen günahkar": labirentte kaybolan ve nereye gitmesi gerektiğine karar veremeyen jack torrance,
• "su gibi akan kan": asansörün —bize göre— sol kapısının açılmasıyla tüm odayı dolduran bir asansör dolusu kan,
• "yerde çürüyen bedenler": babaları tarafından katledildikten sonra yerde çürümeye bırakılan grady kardeşler ve banyo küvetindeki çürümüş kadın.

ama sorular bitmiyor. bu sefer de şu soruya bir yanıt vermemiz gerek: «iyi hoş da, bu kubrick denen adam, stephen king'in suya sabuna dokunmayan romanını ne demeye böylesi bir kıyamet anlatısına çevirmiş?» bunun yanıtını da yine geçmişte, ama "dies irae" için olduğu denli bir geçmişte değil, amerika birleşik devletleri'nin, daha doğrusu amerika'nın 1920lere dek olan birkaç yüz yıllık tarihinde arayacağız ve, sizi temin ederim ki, bulacağız.

eğer teminatımı kabul ettiyseniz, ben derim ki, işe sondan, yani 1920lerin abd'sinden başlayalım. 1920'lerin abd'si, tarih kitaplarından ve f. scott fitzgerald'ın romanlarından öğrendiğim kadarıyla kelimenin tam anlamıyla bir "zevküsefa" ülkesiymiş. içkinin su gibi aktığı, tütünlerin baca gibi tüttüğü, partilerin yeri göğü inlettiği, dansların döşemeleri çatlattığı, seksin nice yataklar parçaladığı ve paranın «para» diye anılmadığı bir ülke... "the jazz age", yani "jazz çağı" adıyla anılan, eşsiz bir ekonomik patlamaya sahne olan ve wall street'in 1929 ekim'inde iflas etmesiyle birlikte son bulan bu on yıllık dönemin ortaya çıkma nedenleri ise birinci dünya savaşı'nda yatıyor pek tabii. fakat birinci dünya savaşı'na girip de kârlı çıkan ülke olmadığından, 1918'den 1914'e atlayalım ve "acı, sıkıntı, felaket ve yıkım" dolu bu günleri tek nefeste aşıp, oradan aldığımız hızla bir sıçrama daha yapıp kendimizi "yeni dünya"nın henüz balta girmemiş yağmur ormanlarında, henüz kürek değmemiş bereketli topraklarında, henüz çöp yüzü görmemiş hayat dolu sularında bulalım. oradan tarih çarkını ağır ağır çevirelim ve "medeniyet" namına katledilen yerlilerin kanlarına, "medeniyet" uğruna ter dökmeye zorlanmış afrikalıların terlerine ve "medeniyet" kurma gayesiyle temeli atılan ama iki yüzyıldan daha kısa bir sürede bir "atom bombası" halini alıp hiroşima'nın, nagazaki'nin sonu olan abd'nin neden olduğu acılara bir bir tanık olalım.

kolonileşmenin ve abd'nin kanlı tarihini değil tek paragrafta, tek kitapta bile yeterince anlatmak namümkün ama malum, burası sözlük ve entry de bünyesine eklenen her yeni cümle ile heybetine heybet katıyor. o yüzden, kolonileşmenin ve abd'nin bu tek paragraflık tarihçesini bellekte tutup "the shining"de bunların izlerini aramaya koyulalım.

evvela, filmin "dies irae" katkılı açılış sekansı boyunca kuzey amerika coğrafyasının farklı manzaraları ile karşı karşıya buluyoruz kendimizi. burası için «henüz avrupalılar tarafından keşfedilmemiş bakir amerika» dersek, dağların sakat bırakılmış yamaçlarında seyreden ve torrance'ları taşıyan araç için «avrupalı kolonicilerin gemileri», bu bakir doğanın ortasına inşa edilmiş overlook hotel için ise «abd» diyebiliriz. torrance'ların babası, yani jack, abd başkanlarınca temsil edilen abd politikasının gerçek bir minyatürü. bir baba olarak jack, oğlunun televizyon ile olan ilişkisini «eğer bir şey televizyonda söylenmişse, doğrudur» sığlığında ele alan biri. bir koca olarak jack, önüne çıkan ilk çıplak kadının dudaklarına yapışacak sadakatsizlikte biri. ve biraz sonra göreceğimiz gibi, jack'i, yani sembolik bir abd başkanını merkezine alan "the shining", "bakir amerika"-"abd"-"abd başkanları" üçgenini tekrar tekrar vurgulayan daha nice sahneler ile dolu:

• evvela, abd'yi sembolize ettiğini düşündüğüm otelin adı, yani "overlook", ingilizcede iki temel anlama sahip. bunlardan ilki olan "tepeden bakmak", abd'nin diğer tüm dünya devletlerine tepeden bakan tutumunu yansıtırken filmdeki en somut örneğini, jack'in labirenti tepeden izlediği sahnede buluyor. ikinci ve daha sık kullanılan "gözden kaçırmak" anlamı ise her şeye hakim olduğunu sanan abd'nin aslında burnunun ucundakileri bile görmeyi başaramamasını anlatıyor. bunun en somut örneğini ise, daha önce labirent maketi üzerinde tanrıyı oynayan jack'in, oğlunu labirentin içinde gözünden kaçırdığı sahnede buluyoruz. ki bu "gözden kaçırma", jack'in sonu oluyor ve jack labirentin içinde donarak can veriyor (yoksa «geberiyor» mu demeliydim?)

• dick hallorann'ın aileye sunduğu son derece geniş "yiyecekler listesi", abd'nin hazır gıda tüketimine dayalı beslenme kültürünü yansıtıyor.

• otelin —tıpkı abd gibi— bir kızılderili mezarlığı üzerine kurulmuş olması, "bruthuss"ün de 2011 senesinde yazdıklarında etraflıca anlattığı gibi, hemen her detayında (halılar, tablolar, vs.) yerli kültürüne ait ögeler taşıyor olması ve asansörünün kan ile dolu olması, yerlilere uygulanan soykırımı yansıtıyor. buradaki asansör detayı, gerçekten harika bir detay. hayal edelim: katlar arasında dolaşan asansör, katliama uğratılmış yerlilerin kanları ile dolup taşan yeraltına iniyor ve yerüstüne her çıkışında, beraberinde oradaki kan deryasından bir parça taşıyor.

• ana-oğul kovalamaca oynayan torrance'ler, aralarında «loser has to keep america clean», yani «kaybeden, amerika'yı temizler» diyerek iddiaya tutuşuyorlar. «kaybeden, abd başkanını, yani jack'i öldürüp amerika'yı temizler» diyerek de tutuşabilirlerdi bu iddiaya, pekala.

• jack torrance, edebi ve ekonomik başarısızlığının nedenlerini daima eşi wendy'de arıyor ve onu kendisine hayatı zehir etmekle suçluyor. jack'in bu tutumu, erkek egemen amerikan toplumunun kadınlara yönelik genel tutumunu yansıtıyor.

• wendy'nin "dırdır"ından bunalan jack, tam da orta sınıf bir abdliye yakışır biçimde, soluğu bar taburesinin üzerinde alıyor ve esrarengiz barmen lloyd'un kendini göstermesinden hemen önce «ı'd give anything for a drink, for just a glass of beer», yani «bir içki için, bir bardak bira için neler vermezdim» diyerek gerçek bir jazz çağı insanı olduğunu gösteriyor.

• jack, aynı sahnede «white man's burden», yani «beyaz adamın yükü» diyerek, tıpkı "tizi reftar olanin payine dagmen dolasir"ın 2011 tarihli entry'sinde de detaylıca anlattığı gibi, avrupa'dan kalkıp amerika'ya gelen ve yerlilere olmadık acılar çektiren "beyaz adam"ların «ama biz tanrının seçilmiş kullarıyız; biz tanrının sözünü taşıyoruz; biz buraya o hayvansıları insan yapmaya geldik» diyerek kan kızılı ellerini temizlemeye çalışmalarına atıfta bulunuyor.

• 1921 yılında düzenlenen balo, jazz çağı'nın olmazsa olmazlarından. burada gördüğümüz içkiye, sigaraya, dansa, dize inmeyen süslü elbiselere ve serbest cinsel ilişkilere düşkün kadınları niteleyen özel bir kelime bile var: "flapper". jack'in halihazırdaki eşi wendy'den zerre haz etmemesi de, onun wendy gibi geleneksel bir kadın ile değil, balodakiler gibi flapper'lar ile birlikte olmak istemesinden kaynaklanıyor.

• abd sembolü olarak overlook'un eski sorumlusu, yani eski başkanı olan delbert grady'nin kırmızı tuvalette geçen sahnede yaklaşmakta olan dick'i «a nigger», yani «bir zenci» diyerek nitelemesi ise abd'nin ve dahi avrupalı kolonicilerin yüzlerce yıllık ırkçılık tarihini özetler cinsten. yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde git gide şiddetlenen ve tarihteki en kanlı formuna yüzyılın ortalarına doğru ulaşan bu ırkçılığın jazz çağı'nda ne durumda olduğunu, fitzgerald'ın 1925'te yayınladığı ve jazz çağı'nı anlattığı başyapıtı "the great gatsby"de de açıkça görüyoruz. romanın henüz ilk bölümünde tom buchanan, yakın zamanda goddard diye birinin yazdığı "the rise of the coloured empires" adında bir kitap okuduğunu ve orada anlatılanlara göre, hakim ırk olan beyaz ırkın tehdit altında olduğunu ve eğer diğer ırklar tarafından yok edilmek istemiyorsa gözünü açması gerektiğini söylüyordu (ki gerçekten de böyle bir kitap ve yazar var ama adları fitzgerald tarafından hafifçe değiştirilmiş. ırkçılığın sözde bilimsel savunusunu yapan kitabın gerçek adı "the rising tide of color: the threat against white world-supremacy" iken, yazarının adı ise lothrop stoddard).

• grady'nin aynı sahnede oteli, yani abd'yi yıkmaya çalışan ailesini katledişinden söz ederken «ı corrected them», yani «onları düzelttim» demesi, aklıma on yedinci yüzyıl amerika'sını kana değilse de dumana bulayan cadı avlarını ve virginia woolf'un —tıpkı "the great gatsby" gibi— 1925 yılında yayınlanan "mrs. dalloway" nam romanında kullandığı "proportion"^* ile "conversion"^* kavramlarını getiriyor. woolf, bunlardan "proportion" ile britanyalıların kendi milletlerinden olan insanları resmi devlet ideolojisine uygun halde bir tekdüzen içinde tutmaya çalışmalarını, "conversion" ile ise başka milletleri kendileri gibi olmaya zorlamalarını anlatıyordu. tıpkı britanya gibi abd de, bugün bile tüm dünyaya aynı yiyecekleri yedirerek, aynı kıyafetleri giydirerek, aynı tv programlarını izleterek, aynı arabaları sürdürterek, bir anlamda kendi "proportion"ı ile "conversion"ını uyguluyor.

• filmin en tuhaf sahnelerinden biri olan, belki de en tuhafı olan "oral seks" sahnesinin taşıdığı mesaj ise şu: buradaki takım elbiseli adam, abd yöneticilerini, kalçası açık kalacak şekilde bir hayvan kostümü giymiş olan kişi ise "doğa"yı simgeliyor. doğanın kalçasının açık olması, az evvel ırzına geçildiğini ve şimdiyse abdli yöneticilerin keyfine göre hareket etmeye zorlandığını gösteriyor.

• jack'in ölümü, bitkiler kullanılarak hazırlanmış ve bu sebeple akla üzerine karlar yağmış sık bir ormanı andıran labirentte vuku buluyor. kubrick, bu yolla, «doğanın katili abdli yöneticilerin katli de yine doğa tarafından gerçekleştirilecek» demeye çalışıyor (ve bunu, iklim dengesinin geri dönülemez noktaya geldiği gerçeğini göz önünde bulundurursak, sadece abd için değil, dünyanın tüm ülkeleri için de pekala başarıyor).

• filmin kapanışını yapan ve jack'i 1921 yılında, yani jazz çağı'nda düzenlenen bir balonun başkişisi olarak yansıtan fotoğrafta ise odaklanmamız gereken, jack'in elleri ile kollarının pozisyonu. burada jack'i sağ elini havaya kaldırmış, sol elini ise yere indirmiş bir halde görüyor ve ellerini tam da jack gibi konumlandırmış vaziyette resmedilen nasıralı isa'yı anımsıyoruz. misal, entry boyunca müzik sanatı üzerinden anıp durduğum "dies irae"nin, resim sanatına yansımasının en güzel örneği kabul edilen ve hans memling tarafından on beşinci yüzyılda çizilen "das jüngste gericht"^* nam triptik tablo... bu tabloda isa'yı, insanların amellerini tartan ve kötüleri solundaki cehennem'e, iyileri ise sağındaki cennet'e yollayan cebrail'in hemen üzerindeki altın bir küreyi çevreleyen bir gökkuşağına oturur vaziyette görüyoruz. isa ile jack'in elleri arasındaki bu konum benzerliği, «ne yani, kubrick, jack ile isa arasında paralellik mi kurmaya çalışmış?» gibi bir soru ortaya atmamıza neden olabilir ama hayır, isa, ellerini bu şekilde konumlandırır vaziyette resmedilen yegane figür değil. tıpkı hristiyanlığın sembolü isa gibi, aslında tapınak şövalyeleri ile ilgili olsa da günümüzde satanizmin sembolü olarak anılan baphomet de sağ eli göğü^**, sol eli yeri^** işaret eder biçimde resmediliyor.

ve evet, kubrick, abd'yi temsil eden overlook hotel'da verilen bir partiye liderlik eden, abd başkanlarının sembolü jack torrance ile kötülüğün lideri baphomet arasında bir paralellik kuruyor ve "dies irae" ile, mahşer gününden bahis açan bir ilahi ile açtığı "the shining" nam filmini bir "kolonileşme ve abd eleştirisi" olarak inşa edip «siz, abd yöneticileri, birer şeytansınız! işte, sonunuz, jack'in sonu gibi olacak!» diyor ve son noktayı da böylece koymuş oluyor.

(siyah giysili adam - 14 Ocak 2015 19:26)

film aslinda amerika yerlileri ve onlara yapilan kiyimlar ile ilgili ince mesajlar vermektedir. otel yerlilerin kutsal saydigi mezarlarinin oldugu bir yere insaa edilmistir. bu bakimdan yerlilerin oluleri^* uzerinde yukselen bir binadan^* soz edebiliriz. filmin hemen hemen her sahnesinde yerlilerle ilgili birseyler(dekor, aletler, replik) bulunabilir.

ozellikle filmin koptugu sahne olan asansorden kanin nehir halinde akmasi, amerikalilarin yerlilere yaptigi katliami guzel bir gondermedir. asansorun kapilarinin kapali olmasina ragmen kanin akmaya devam etmesi bu katliamin goz ardi edilemeyecegini elbet gunisigina cikacagini belirtir. gene dikkat edilirse bu sahnede ses yoktur. kimse bu olayi acikca dile getirmek istemez. zaten olayin gectigi otelin ismi ise overlook(gozardi etmek, kaale alamamak) otelidir.

daha detayli bilgi ve kaynak icin;

http://www.drummerman.net/shining/essays.html

(dusch - 4 Temmuz 2004 10:05)

aslında stephen king'in filmi neden sevmediğini anlamak bir derece mümkün.çünkü stephen king'in kitaplarından uyarlanan her filmde king'in kendine özgü dünyasının izlerine belirgin bir şekilde rastlamak mümkündür ve bu dünya filmin atmosferinin belirlenmesinde de dominant bir etkendir.ancak bir istisna olarak the shining'de bu kural bozulmuş,kubrick'in yönetmenlik dehası king'in senaryosunun önüne geçmiştir.

(days - 3 Eylül 2001 02:50)

hop oturup hop kalktığım bir filmdir. beni çok etkileyen ve çok başarılı bulduğum sahne çocuğun koridorlarda bisiklete binmesi ve tekerleklerin bir halı bir taşa gelmesi nedeniyle sesin sürekli değişip gerilimli bir hal yaratmasıydı. kubrick rimrimrim müziği kullanmadan doğal bir sesle germeyi başarmıştır izleyiciyi.

(6 45 - 6 Kasım 2001 00:30)

kitabını okurken resmen korkudan altıma sıçtığım, fakat filmi izleyince bu ne lan demekten kendimi alamadığım sanat eseri. filmin daha çok alkolizm sorununa değindiği söylenir ki beni o konuda da fazla sarsmamıştır. oyunculuk, yönetmenlik konusunda tabii ki çamur atamam ama senaryo ve kurguyu gönül rahatlığıyla harcarım.
şimdi, entelliği, sanatsal içeriği, entellektüel kaygılarımızı bir yana bırakalım ve şu sorulara cevap verelim;

kitapta süper önemli bi karakter olan adını hatırlayamadığım, sonuçta anne ve çocuğu babanın(otelin) gazabından kurtaran zenci vatandaşın filmdeki olayı nedir? neden o çocuk için amerika kıtasının öbür yanından uçup gelmiştir, araba, dozer kiralayıp dağdaki otele çıkmıştır? ve neden sonuçta sadece karnına yediği baltayla (veya yediği yarakla diyelim) kalmıştır, o kadar yolu tep, ortama ulaş ve öl. olmaz ki kardeşim, madem silik bi karakter olucak filmde, hiç koyma, bizi de sinir krizine sokma...

(dreamania - 5 Şubat 2002 02:42)