(bkz: cyclone)

(thunder storm - 3 Mayıs 2007 16:17)

amerika'da 1880-1896 arasında fiyat seviyesinde %23lük bir düşüş olmuş. bu da batıdaki çiftçilerin doğudaki bankalara borçlanmasına neden olmuş. fiyat seviyesi düşünce bu borçların gerçek değeri de artmış, bu da bankaları zenginleştirip, çiftçileri fakirleştirmiş.

o dönemin 'popülist' politikacılarının konuya getirdiği çözüm bedava gümüş para dağıtmakmış. o dönemde amerika'da altın standardı geçerliymiş; altın miktarı ekonomideki para miktarını ve dolayısıyla da fiyat seviyesini belirlemekteymiş. popülist amcalar gümüşün de paradan sayılmasını istiyormuş. eğer bu gerçekleşirse para miktarı (money supply) artacak, fiyat seviyesi yükselecek, çiftçilerin borcunun gerçek değeri de düşecekmiş.

bu tartışma 1890ların en önemli tartışması olmuş. gümüş dağıtılmasının önemli savunucularından biri william jennings bryan imiş, kendisi demokratların başkan adayıymış. ancak kendisi cumhuriyetçi amca william mckinley e yenilmiş başkan seçimlerinde.

kitabın yazarı l. frank baum, gazeteciymiş aslında. çocuklara hikayeyi yazarken karakterleri bu dönemin olaylarına uygun olarak sembolleştirmiş. ekonomi tarihçisi hugh rockoff bu sembolleri şöyle sıralamış:

dorothy: geleneksel amerikan değerleri
toto: muhafazakar parti
korkuluk: çiftçiler
teneke adam: endüstriyel işçiler
korkak aslan: william jennings bryan
munchkins (cüceler): doğudaki vatandaşlar
doğunun cadısı: grover cleveland
batının cadısı: william mckinley
büyücü: marcus alonzo hanna, cumhuriyetçi partinin başkanı
oz: bir parça altın (cümlenin çevirisi için yardım eden hooker with a penis ayrıca diyor ki, ounce bir ölçü birimidir ve oz. da aslen onun kısaltmasıdır. )
sarı yol (yellow brick road): altın standardı

kitapta sonunda dorothy evine giden yolu bulur, ama bunu sadece sarı yolu takip ederek yapmaz. yolculuktan sonra anlar ki büyücü dorothy'e ya da arkadaşlarına yardımcı olamaz. onun yerine dorothy sihirli 'gümüş' ayakkabılarının farkına varır. (filmde bu ayakkabılar rugandır, zira hollywood için görsel çekicilik muhtemelen 19.yüzyıl amerikan ekonomisini çocuklara anlatmaktan daha önemlidir.)

edit: eklemeler için hooker with a penise teşekkürler.

(aysegulnazcan - 6 Haziran 2007 13:53)

filmde kullanılan gümüş ayakkabıların renginin rugan olmasının sebebi, o dönemde kameralarda kullanılan filmlerin (technicolor), gümüş renkli ayakkabı kullansalardı yellow brick road üzerinde yeterince kontrast sağlayamayacağından kaynaklıdır.

ayrıca aslında kitapta cadımız süpürge^* kullanmaz, onun yerine hep yanında bir şemsiyesi vardır. ve bu cadı karanlıktan korkar. yani pek standart bir cadı degildir.

cadının yanında şemsiye taşımasının sebebi, su ile temas etmemesi gerektiğini bilmesidir. hatırlarsanız filmde dorothy cadı'nın elinde tutsak olarak kaldığında, ısrarla gümüş/ruby ayakkabıları ister ancak dorothy vermez. cadı zorlayamaz da. kitapta bu durum şöyleymiş, cadı dorothy'e dokunamıyor (sebebine birazdan gelicez) uyurken de yanına gidip alamıyor cunku cadı karanlıktan korkuyor.

peki neden dorothy'e dokunamıyor? cunku cadı içeriğinde hiç sıvı içermiyor. yıllarca kötülük yaptığı için / wicked oluğu için kurumuş. kitapta da zaten toto cadıyı ısırdığında ayağından hiç kan ya da benzeri bir sıvı akmıyormuş cadının, ve yazar bu cümleyi özellikle kuruyor. aynı şekilde filmin/kitabın başında dorothy'nin evinin üstüne düştüğü cadı da (the wicked witch of the east) birkaç dakika sonra kuruyor gidiyordu, geriye sadece gümüş ayakkabılar kalıyordu.

hatta bi amcam, cadının katılardan oluşmasını, kohezyon kuvvetleriyle açıklamış. cadılar, tıpkı şeker gibi, hiç sıvı içermeyen (kötülüklerinden dolayı kurumuş/solmuşlar) yaratıklarmış. o yuzden su değdiyi anda tıpkı şeker gibi dağılıverirlermiş. dorothy de gayet iyi bir insan, dolayısıyla dokunamıyor tabii cadımız ona.

bu kohezyon kuvveti çok zayıf bir kuvvet olduğu için, dorothy'nin evi wicked witch of the east'in üstüne düşünce de bu zayıf kuvveti hemencecik yeni vermiş ve onu öldürmüşmüş.

bunun biraz daha sembolik yönü, ortaçağda avrupada cadı olduğu düşünülen kişilerin denize atılmasıdır. eğer kadın yüzerse cadı olduğuna karar verilir ve yakılarak öldürülür. eger dibe batarsa da zaten bogulup gider, meger cadı degilmiş denilir. (bu durum 1690lara kadar sürmüş)

nihayetinde, cadıları yakmakla ugrasmak yerine su püskürtünce de öldürebileceğimizi öğretmiş güzel roman.

daha detaylı okumak isteyenler için kaynak: http://www.straightdope.com/…lbag/mwickedwitch.html

(hooker with a penis - 7 Ekim 2007 01:56)

amerikan ruyasi denen seye iliskin bir masaldir herseyden once.
bu ruyanin kitlelere anlatilip yorumlanma bicemleri icin onemli bir kult olagelmistir.

frank baum kendini bildi bileli guclu ve ozgun bir masal anlaticisiydi.
ve anlattigi ruyayi, kimileyin keyifli bir gulucukle kimileyin sikintili ter boncuklariyla gormus yasamis gecirmisti.
kentten kente gitmis, pek cok is denemis, batmis cikmis gene batmisti.
kitliklari, kiranlari, bolluk gunlerini ve cekirge surulerini gormustu.

ailesindeki kadinlar kendi cercevre ve olceklerinde feminizm eylemlerine karismislardi.
bundan oturudur ki, "oz buyucusu"nde yadsinamaz feminist temalar egemendir.
ana kisi olan kucuk kiz, bir derdini cozmek uzere -kizbasina- evden cok uzaklara gider, seruvenler kazalar atlatir, amacini elde edip yuvasina doner. yalniz bu haliyle bile, yazildigi donem icinde oldukca ayriksi bir denemedir.

her acidan, baum'un yasadiklari, gordukleri sizmistir yapita. tarim kentlerinin kasabalarinin kulturu, gazete cikarirken tanik oldugu hortumla ucan bir ev oykusu, ve benzerleri. emerald city'i de gozlerini kamastiran chicago'dan, dunya fuari^* gunlerinden, cilalanan parildayan sokaklar, elektrikli lambalar, sinema perdeleri gibi sihirli goruntulerden esinle yaratmistir.

pek cok konuda yenilikci, ozgurlukcu ve cesur goruslerin savunucusu olmus, bunlari da yapita ilistirmeyi basarmistir baum.
donemin sartlari cercevesinde sapitip devrildigi yerler de coktur elbet. bir vakitler, kizilderililere karsi kokten cozum onermis olusu gibi.

obur yamuklarini da siz kurcalayiverirsiniz biraz.
kitleler uyanmadan once ruyadan.

(viva paulista - 25 Aralık 2011 07:55)

çok çok güzel altmetinleri olan bir masal. gerçekten çocuklar için ideal. hatta büyükler için de.

zaten en baştan beri, okuyucu farkediyor, tüm kahramanların istediği şeylerin içlerinde olduğunu. yani beyinsiz korkuluk zaten akıllı, teneke adam zaten duygusal, korkak aslan da zaten gayet cesur. ve biliyoruz ki, daha en başta gümüş ayakkabıları ayağına geçiren dorothy, aslında gidiş yolunu bulmuş, farkında değil. yani yine, çözüm aslında kendi içinde.

lâkin asıl güzellik, en sonda karşımıza çıkıyor. güneyin iyi kalpli cadısı, dorothy'ye bu gerçeği belirttiğinde, "aslında hiç bu kadar maceraya gerek yoktu güzelim" dediğinde ve okurla aynı fikre geldiğinde, yoldaşlarımız atılıyor hemen: "hayır," diyorlar, "eğer bu maceraları yaşamasaydık, biz de kendimizi keşfedemeyecektik. teneke adam hâlâ paslı, korkuluk hâlâ kazıkta asılı, aslan ise hâlâ herkese saldırıyor olacaktı."

kısacası, yaşanan her maceranın, hatta belki de hayatta yapılan her hatanın bile iyi ve öğretici bir yanı olduğunu anlatıyor bu güzel masal. hiçbir şeyden pişman olmamak, ve çıkılan her yolculuğa (ya da siz ona hayat deyin -sarı tuğlalı yol olarak) devam etmek gerekliliğini vurguluyor.

bir de çok hoşuma giden bir şey vardı, porselen şehirde, aslan bir kuyruk darbesiyle kiliseyi parçalıyor yanlışlıkla. dorothy'nin tepkisi ise şu: "umarım küçük porselenler bize kızmazlar. ama size bir şey diyeyim mi? onca kırılacak öteberi arasından geçip de bir ineğin bacağı ile bir kiliseyi kırmamız büyük şans, sizce de öyle değil mi?"

(sutsuz kahve - 29 Aralık 2012 22:04)

frank baum, fantezi ülkesi oz'un adini umutsuzluk içinde isim aradigi bir anda basini çevirip gördügü dosya dolabinin üzerindeki a-n, o-z ibarelerinden esinlenerek koymustur.

(lacrima - 4 Mart 2001 21:08)

en sevdigim masallardan biri. tekrar tekrar okurum bazen. masallari seviyorum:)

(usuyensolucan - 24 Temmuz 2014 00:21)

kansas'da çıkan bir hortum sonucunda kendisini oz'da bulan dorothy'nin eve dönüş hikayesini anlatan masal.

(usagi yojimbo - 13 Kasım 2004 19:39)

amerika da cocuk kitabi kolleksiyonu yapanlarin, kamyonla para akitabilecek kadar onemsedigi masal kitabi.

(sexenler - 13 Mart 2005 14:04)

karakterlerin önlerine çıkan her sorunu ağaç keserek çözdüğü, bu açıdan çocuklara kötü örnek olan masal.

(raquelle - 11 Haziran 2006 16:08)