sinema tarihinin en iyilerinden biri olduğunu düşündüğüm film.

--- spoiler ---

* wachowski kardeşler, the matrix fikri ile warner bros.'a gittiklerinde filmin çekilebilmesi için gereken 80 milyon dolar civarındaki bütçeden mütevellit o zamanki warner yöneticileri işi epey yokuşa sürmüş ama bu kardeşlere gönüllerinden kopan 10 milyon doları vermişler. kardeşler bu parayı allah ne muradınız varsa versin diyerek kabul edip aldıkları parayla filmin ilk 10 dakikalık sahnesini çekmişler. şuradan bir kısmı izlenebilir. bir görüşme daha ayarlayıp çektikleri bölümü yöneticilere izletince mütevelli heyeti wachowski kardeşlere yeşil ışığı yakıp yiyin efendiler yiyin diyerek istedikleri bütçeyi ayarlamışlar.
* filmin açılışındaki kavga dövüş sahnelerine hazırlanmak 6 aylık bir eğitimi gerektirmiş. dört gün de çekimleri sürmüş bu sahnelerin.
* filmi izleyenlerinin %60'ının dahil olduğu pata küte hayranı grubu sevindiren adam woo ping yuen adlı çinli bir arkadaşmış. bu arkadaşın kamera arkasındaki rolü dayak nedir neden atılır kısmı imiş. bu çan çin çonun planı aşırı yüksek bir fiyat biçip wachowski kardeşleri atlatmakmış fakat bizim kardeşler yok ebesinin amı ali sami dememişler tamam demişler. bu arkadaş da bakmış kendisinden istenen adeta mission impossible; e isteğimi de reddetmediler bu da demek oluyor ki shit getting serious, iyisi mi tüm kontrolü ben ele alayım. bizim kardeşler buna da tamam demiş. hem emmeye hem gömmeye gelmişler anlayacağınız. çekimler başlamadan önce 4 ay boyunca bu arkadaş oyuncularla birlikte antrenman yapmış onlara bu işin inceliklerini öğretmiş.
* filmin kostüm tasarımcısı kym barrett'ın dediğine göre kısıtlı bütçeden dolayı trinity'nin kıyafeti ucuz bir pvcden yapılmış. öyle ki neo'nun ceketi yardı 3 dolardan satılan yün karışımlarından elde edilmiş. kısıtlı bütçe demiş be gözünüz doysun.
* trinity'nin bir sahnesi çekilirken carrie anne moss bileğini burkmasına rağmen bundan kimseye bahsetmemiş ki rolü başkasına verilmesin. sahneler tamamlanana kadar acısını içinde yaşamış.
* neo'nun morpheus'tan dövüş eğitimi alırken yaptığı şu hareket, bruce lee'ye özgü bir hareketmiş ki burada keanu reeves o an bi s.a yollamış bruce lee'ye.
* filmin ilk sahnelerinde karakterimiz thomas anderson'ın kıyafetleri bilinçli şekilde böyle bir yırtık pırtık bi bol gelmeler seçilmiş, seçilmiş ki thomas anderson'ın gerçek dünyaya uyum sağlayamadığı anlaşılsın.
* morpheus'u kurtarmaya gittikleri binanın lobisinde yaşanan tatsızlıktan sonra neo ile trinity'nin asansöre bindiği sahnede düşen şu sütun parçası tamamen tesadüfmüş. bakmışlar çok da iyi güzel oldu, böyle kalsın demişler.
* helikopter sahnesi çekilirken film neredeyse iptal edilme noktasına gelmiş çünkü sydney'deki erişimi kısıtlı hava sahasında uçmuşlar. new south wales eyaletinin yasalarının birazcık değiştirilmesiyle herkes mutlu olmuş ve çekime devam edebilmişler.
* film çıktıktan 3 sene sonra 20'den fazla film, çatıda neo bey'in kurşunlardan dolayı eğilip bükülürkenki sahnesine göndermede bulunmuş az biraz kendilerince tiye almışlar.
* wachowski kardeşler bu filmi ortaya çıkarabilmek için 5,5 yıllık bir beyin fırtınası içine girip 14 farklı taslak hazırlamışlar. orijinaline yaklaştıkları son çalışma 500'e yakın storyboarddan oluşmaktaymış.
* warner'in dangalak yönetimi bizim kardeşlere yeşil ışığı o kadar geç yakmışlar ki filmin pre-production aşamasında çalışanları filmin gerçekten çekilip çekilmeyeceğini bilmeden çalışıyorlarmış. carpe diem....
* filmde 39 şehit verilmiş..
* final sahnesindeki laflamasından önce neo'nun beş cümleyi geçen bi replik serisi yokmuş. ilk defa bu son sahnede bu kadar uzun konuşmuş. öyle ki filmin ilk 45 dakikasında sahip olduğu 80 repliğin 44'ü sorulardan oluşmaktaymış. seçilmiş kişisin ama konuşturmuyorlar. çıkıp da sen kimsin ya dememiş mr. anderson..
* filmdeki bütün hayvanlar bilgisayar tabanlı programlar eşliğinde oluşturulmuş.
* nicholas cage rolü ailesel sebeplerden dolayı reddetmiş. bunu şu adam söylüyor. öte yandan tom cruise de düşünülmüş rol için.
* gary oldman ile samuel l. jackson da morpheus rolü için düşünülen isimlerdenmiş.
* gillian anderson, trinity rolünü reddetmiş.
* russell crowe da bu film için teklif edilen rolü reddedenler kervanındaymış. morpheus rolü için düşünülmüş ama senaryoyu okumaya başladığında bir şey anlamadığını fark etmiş. 42. sayfadan öteye gidemedim, bu dünya benim ilgimi çekmedi diye de savunmuş kendini. sen yine içinden geldiğini oyna russell..
* proof filmindeki oyunculuğunu gördükten sonra wachowski kardeşler hugo weaving'e ajan smith rolünde oynaması için teklif yapmışlar ki ne kadar doğru bir karar olduğunu 70 milyon ekranları başında görmüştür.
* film vizyona girdiğinde yapılan röportajlardan bir tanesinde wachowski kardeşler, kendilerine öyle bir şans sunulduğu takdirde mavi hapı tercih edeceklerini açıklamışlar.
* filmin avustralya'da çekilmesi sayesinde kendilerine verilen bütçe ile filmi tamamlayabilmişler. film amerika'da çekilseydi 180 milyon dolar civarında bir bütçe gerekirmiş.
* görsel efektler filmin %20'sini kapsamaktaymış. zaten şu 22 dakikalık video izlendiği takdirde filmin neden bu kadar gerçekçi olduğu anlaşılır sanıyorum. adamlar her sahne için set kurmuşlar, bildiğin performans sergilemişler.
* lobideki tatsızlığın çekimleri 10 gün sürmüş.
* neo'nun kapsülde uyandığı şu sahne için keanu reeves 6.803885 kilo vermiş.^** öte yandan vücudundaki bütün kılları alarak bebeksi bir tene sahip olmuş..
* hugo weaving, ajan smith'i seslendirmek için 1950'li yılların haber spikerlerinden esinlenmiş.
* bir ara jean reno'nun ajan smith rolünde oynaması düşünülmüş lakin bay reno megan 1998 yapımı godzilla'da oynayacağı için reddetmek durumunda kalmış. bir de avustralya'ya gitmeyi hiç istememiş.
* film boyunda bay anderson tam 7 defa uyanmış.
* ewan mcgregor da obi-wan kenobi rolü için neo teklifini reddetmiş. bi sana kızamam işte.
* film, platon'un mağara alegorisi'nden epey etkilenmiş.
* keanu reeves, filmden kazandığı 114 milyon doların 80 milyon dolarını görsel efekt takımı ve makyajcılara vermiş.
* yun-fat chow denen adam da morpheus rolünü geri çevirmiş. ama hakkaten sen kimsin ya.
* çatı olsun binalar olsun bazı diğer dış görünümler olsun dark city filmindeki seti kullanmışlar zaman zaman. hatta trinity'nin filmin başındaki çatı sahnesi john murdoch'un çatı sahnesinin olduğu yermiş.
* neo'nun ateşli silahlardan faydalandığı tek filmmiş. diğer iki filmde hep bi kaba kuvvet.
* filmin başlarında neo'nun morpheus ile telefon konuşması gerçekleştirirken tırmandığı pencere 34. kattaymış ve keanu reeves bu sahnede dublör kullanmamış.
* filmin sonlarında neo'nun bulunduğu otel ve oda numarası, filmin başında trinity'nin polisleri beklediği mekanmış.
* morpheus'un kurtarıldığı sahneyi planlamak ve hazırlanılmak film ekibinin 6 ayını almış.
* matrix'in içindeki bütün sahneler yeşilin tonlarına sahip iken gerçek dünyadaki sahneler ise mavinin tonlarındaymış. ironik bir şekilde mavi ve tonları doğada en az bulunan tonlardır.
* morpheus, yunan mitolojisi'nde düşler tanrısıymış. yine ironik bir şekilde bizim kahramanımız morpheus ise insanları düşlerinden kopartıp gerçekliğe döndürmeyi kendisine görev bilmiştir.
* will smith, the matrix'te oynamak yerine wild wild west'i oynamayı seçmiş ve bu konu hakkında yıllar sonra "o zamanlar bir aktör için yeterince olgun değildim. eğer rolü alsaydım, sıçıp batırabilirdim. filmde oynamadığım için bir pişmanlığım yok çünkü keanu neo rolünü muhteşem oynadı." şeklinde açıklama yaparak açığa kavuşturmuş.
* stüdyo, filmin anlatmaya çalıştığının diyaloglarla açıklanması için epey ısrarcı olmuş. hatta kendileri filme "kimsenin anlamadığı senaryo" demişler.
* 2012 yılında abd'nin ulusal kütüphanesi olan kongre kütüphanesi tarafından abd ulusal film arşivi'ne alınarak bir nevi koruma altına alınmıştır.
* filmin ortalarında kalleş cypher tarafından fişi çekilen switch rolünde gördüğümüz belinda mcclory aslında karakterinin sadece yarısını oynamak için seçilmiş. şöyle ki bizim kardeşler bu karakteri çift cinsiyetli olarak tasarlamış. gerçek dünyada bu karakter erkek iken matrix'e girince kadına dönüşen bir yapıya sahip olması planlanıyormuş lakin warner brothers gereksiz bir şekilde burnunu işe sokup karakterin tek bir cinsiyete sahip olmasına karar vermiş. gerisi malum.
* matrix dünyasının mavi tonlarından arındırılmasının sebebi matrix'in ne kadar tatsız tutsuz efenime söyliyim ne kadar zalım bir dünya olduğunu göstermekmiş. merhametsizdi belki de söylemek aradığım kelime..
* filmin bir kısmı amerika'da geçmekteyken film avustralya'da çekildiği için sydney'i amerikan getto sokaklarına dönüştürmek için epey çaba harcamışlar.
* filmdeki bilgisayar ekranlarındaki yazılara glyph deniyormuş. bu yazılar harflerin ve rakamların ters çevrilmesiyle oluşturulmuş; bunların yanına katakana ilâve etmişler.
* filmin silahlardan sorumlu bakanının açıklamalarına göre neo'nun lobiye girerken üstünde taşıdığı silahların hepsi aslına sadık kalınarak yapılmış olan plastik tabancalarmış. örnek verecek olursak mp5kler 150-200 gram ağırlığındaymış; orijinallerinin kullanılmamasının sebebi ise oyuncuların silahların gerçek ağırlığını dert etmesini istememeleriymiş.
* neo'nun matrix'ten çıkması için telefona cevap vermesi gereken hotel ve oda numarası, trinity'nin polisleri beklediği ile aynıymış.
* neo, trinity'nin olduğu arabaya bindiğinde switch'in neo'yu tanımlarken kullandığı "coppertop" kelimesi ingiliz argosunda duracell pillerini tanımlamaktaymış şuradan reklamı görülebilir. filmde de morpheus neo'ya insanların pilvari bir şekilde robotların enerji kaynağı olarak kullanıldığından bahsediyordu.
* filmin açılış sahnesindeki telefon izleme programındaki tarih 19.02.98 kapanış sahnesindekinin ise 18.09.99 olduğu göz önünde bulundurulursa ufak bir kerat cetveli hesabıyla filmin 19 aylık bir periyot içinde geçtiği sonucuna ulaşabiliriz.
* filmin başında neo işe geç kaldığı için müdürü rhineheart tarafından kendisine tercihler hakkında konuşma yapılıyor ve biraz azar yiyor. ne tesadüftür ki the dice man adlı tercihlere dayalı bir temaya sahip kitabın yazarının ismi luke rhineheart.
* filmdeki asıl karakterlerden birini oynaması planlanan michael hutchence'i kadroya kattıklarını açıklamadan 3 gün önce ebedi istirahate yol almak için intihar etmiş.
* filmin bir dakikalık gif hâlindeki özeti

--- spoiler ---

filmin yapım aşamasına dair her şey için (bkz: the matrix revisited)

* https://www.youtube.com/watch?v=-gse0q5ozws

kamera arkaları:

* açılış sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=w1wefgfo7fe
* koza sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=8vrkf-nzht8
* i know kung fu: https://www.youtube.com/watch?v=kjcv-jtuoga
* banyo sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=7qo1ilncef0
* lobi sahnesindeki: https://www.youtube.com/watch?v=cvekvjgtzeu
* çatı sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=kjcv-jtuoga
* helikopter sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=llj569cvgde
* metro sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=2f79nudtcca
* pezevenklerin elinden alınma sahnesi: https://www.youtube.com/watch?v=dx5k-nyqmbe
* antrenmanları sakatlıklara göre ayarlıyorlarmış: https://www.youtube.com/watch?v=2xs4szxz2l8

(cam kavanoz - 17 Ocak 2017 00:45)