akla ilk olarak aki kaurismaki'yi getirir. ama kuzey avrupa sineması'nın kendi içinde geçmişine gittiğimizde daha farklı isimler belirir. finlandiya sineması stili, iskandinav estetiğini içinde barındıran bir sinema.

1930'lardan günümüze doğru geldiğimizde bugün finlandiya sineması'nın izole bir yapısı olduğunu söylememiz mümkün olabilmektedir. ilk dönem finli sineastlar olarak risto orko ve toivo sarkka'yı görürüz. o dönemleri biraz aştığımızda erik blomberg çıkar karşımıza. bunun yanında edvin laine gibi sineastlar da vardır. 1960 jenerasyonundaki nouvelle vague etkisi finlandiya'yı da etkilemiştir. risto jarva'nın onnenpeli (1965) filmi tipik yeni dalga prensipleri taşır. buna ek olarak renny harlin gibi bir ismi de finlandiya sineması'nın mihenk taşlarına eklememiz gerekir.

(bkz: aki kaurismaki)
(bkz: spede pasanen)
(bkz: markku pölönen)
(bkz: auli mantila)
(bkz: jarmo lampela)
(bkz: janne kuusi)
(bkz: lauri törhönen)
(bkz: veikko aaltonen)
(bkz: pekka parikka)

öne çıkan filmler (kaurismaki) :

(bkz: ariel)
(bkz: tulitikkutehtaan tyttö)
(bkz: laitakaupungin valot)
(bkz: mies vailla menneisyytta)
(bkz: kauas pilvet karkaavat)
(bkz: varjoja paratiisissa)
(bkz: boheemielamaa)
(bkz: rikos ja rangaistus)

(zarp - 2 Ocak 2012 15:19)

görselleri ve videoları ile okumak isteyenler için: tıktık

kaurismaki'lerin finlandiya'sı

finlandiya, yani finlandiya cumhuriyeti. neredeyse 5.5 milyonluk nüfusu ile kuzey avrupa’nın göz bebeği, iskandinav ülkesi. milli gelir olarak avrupa’nın en zengin ülkelerinden biri olan finlandiya sinema sektöründe maalesef yeni yeni zenginleşiyor. kendi çapında bir sinema sektörüne sahip finlandiya, avrupa’nın gizli kalmış yanlarındandır. araştırmalarıma başlamadan önce, sinema tarihçisi hocalarıma danıştım lakin kendileri de bu gizli kalmış sinemayı bilmiyorlardı. bende sizin yerinize derin bir araştırma yaptım ve finlandiya sinemasını sizin için çok basit bir şekilde özetledim.

sinema, lumeire kardeşler tarafından 28 aralık 1895‘te bulunduktan sonra finlandiya’nın başkenti helsinki’ye 1896’da geliyor lakin finlandiyalılar ayaklarına kadar gelen sinemayı ancak 1904‘te kullanabiliyorlar. 1904 yılında, kim tarafından yapıldığı bilinmeyen 3 belgesel film olan teneffüs boyunca nikolai sokağı okulu öğrencileri, helsinki fin lisesi öğrencileri ve alanlarda yaşam, finlandiya’nın ilk çalışmaları olarak tarihe geçer. ilk film ile beraber finlandiya’da ufaktan çalışmalar başlar. 1906 yılında ilk sinema şirketi olan atalier apollo kuruluyor. bu şirket ilk kurmaca film olan salaviinanpolttajat‘a (kaçak içki üreticileri, 1907) imza atar. 1911 yılında ise teuro puro finlandiya’nın ilk uzun metrajı olan sylvi adlı filmi çeker. fakat savaş dönemi ve siyasi nedenlerden dolayı finlandiya sineması büyük bir darbe alıyor. 1909-11 ve 1917-18 yılları arası rusya’nın yasaklaması üzerine finlandiya’da hiçbir film çekilemiyor. mauritz stiller ve gustaf molander gibi önemli isimler ülkelerini terk ederek isveç’e gidiyor. bu dönemler arasında kimi çalışmalar yapılmış olsa dahi 1917‘de ki bağımsızlığın ilanına kadar hiçbir film çekilememiştir desem de rekin teksoy, 1917’de 28 filmin çekildiğini yazmıştır.

düzenli çalışmalara ancak 1920‘de suomi-filmi şirketinin kurulması ile başlanabilmiştir. kurucusu ve yaratıcı lideri olan erkki karu dönemin en önemli yönetmenlerinden biridir. bu dönemde bir çok film çekilmiş ve filmlerin geneli ülkenin kültürünü yansıtan filmler olmuştur. kimi yönetmenler farklı ya da avrupayi filmler denemiş olsalar da başarılı olamamışlar. suomi-filmi dışında da film şirketleri kurulmuştur tabii. başka şirketlerin kurulması, şirketlerin rekabet içine girmesi finlandiya’da sinemanın çoğalmasına neden olur. 1920 ile 1931 arası finlandiya için sinemada zengin yıllar olmuştur. 1931 yılında ise finlandiya’nın ilk sesli filmi olan say ıt finish, turku’da gösterime girer. aynı sene sesin kullanımının geliştirilmesi ile ilk soundtrack kullanılan film olan dressed like adam and bit like evee too çekilmiş; keza ilk gerçek ses kullanılmış olan the lumberjack’s bride da vizyona girmiştir. sesli sinemanın ilk döneminde yurtseverlik öven filmler ve güldürüler ön plana çıkar. 1934 ile 1939 arası finlandiya’nın altın yılı olarak sayılıyor. soumi-filmi’nin yönetmeni ve yaratıcı liderleri olan erkki karu’nun kendi şirketinden kovulması ve bunu kendine yediremeyip suomen filmiteollisuus adlı film şirketini kurması ile 2 şirket arasında rekabet başlar. 2 şirketin rekabete girmesi de finlandiya’ya yaramıştır. 1934 ile 1939 yılları arası her yıl 20 civarında film yapılmış ve gösterime girmiştir. bu dönemde finlandiya sineması; çalışan şirketleri, yaratıcı liderleri ve başarılı yönetmenleri ile ufak bir hollywood gibi anılıyormuş. 34 yılında vizyona giren siltalan pehtoori filmini, bir milyona aşkın seyirci izler.

sinemanın yaygınlaşması ile 1960‘larda finlandiya’da bir çok yeni ve genç yönetmen ortaya çıkıyor. fransız yeni dalgasından etkilenen risto jarva, adı önemli kişiler arasında geçen mikko niskanen ve romanları filme çeviren rauni mollberg bu dönemin en iyi yönetmenlerindendir. fakat finlandiya sineması 1980‘den sonra kendi içinde çağ atlıyor. kaurismaki kardeşlerin film çekmeye başlaması ile finlandiya sineması dünyanın bir çok yerinde tanınır hale gelir. kardeşlerden aki kaurismaki, finlandiya’nın belkide en ünlü yönetmeni olur. aki’nin sürüklenen bulutlar filmi ülkemizde 2002 yılında türsak‘ın düzenlediği finlandiyalı yönetmenler etkinliğinde de gösterilmiştir. kaurismaki kardeşlerin yaptığı filmler finlandiya’ya ne kadar büyük katkılar sağlamış olsa dahi 1990 ile 1999 arası finlandiya sinemasında ekonomik sorunlardan dolayı büyük bir durgunluk yaşanır. 1999’da ise bu kriz aşılır ve o sene içinde 30 yabancı film ülkede gösterime sunulur. 1999’dan sonra finlandiya normal bir düzene girmiş ve her sene ortalama 20 yabancı film ülkede gösterime girer. 2011 verilene göre, o sene 31 film gösterime girmiştir.

kısa bir şekilde, finlandiya dendiğinde akla gelen ilk yönetmen olan aki kaurismaki‘yi özetlersek; akademi ödüllerine aday film çıkartabilen tek yönetmendir. kariyerine kardeşi mika ile başlayan aki’nin ilk filmi suç ve ceza‘nın helsinki’de geçen versiyonudur. adını ilk duyurduğu, ün yaptığı film ise leningrad cowboys go america‘dır. kardeşi ile birçok film çeken aki, filmlerinin çoğunu işçi sınıfının yaşadığı şehirlerde çekmiştir. filmlerinde genel itibari ile finlandiya’dan kaçma durumu vardır. kendisine göre helsinki romantik bir şehir değildir. bu yüzden karakterlerin helsinki’den nasıl da kaçmak istediklerinden söz eder: kimisinin hikayesi güney amerika’da sona erer (ariel), kiminin de estonya’da. 2002 yılında, çektiği the man without past(geçmişi olmayan adam) filmi cannes film festivalinde altın palmiye alır ve 2003’te akademi ödüllerine aday olur. lakin aday olduğu akademi ödüllerinde o sene ödülü almanya’dan caroline link, nirgendwo ın africa(afrika’nın hiçbir yerinde) kazanır. aki, ödüllere yaptığı protestolar ile de tanınır. savaş halindeki ülkeye gitmem, demesi ya da arkadaşı abbas kiyarüstem’e vize verilmediği için gitmeyeceğim demesi ile de tanınır.

aki kaurismaki yanında finlandiya’da başka birçok önemli yönetmen vardır. markku lehmuskallio ve olavi pasanen, risto orko, toivo sarkka, risto jarva, erik blomberg gibi isimlere de göz atabilirsiniz. 1970 yılında finlandiya’da finlandiya film vakfı kurulur ve bu vakıf ilk filmini çekecek yönetmenlere yardım eder. ikilere kadar düşen film üretimi vakıf sayesinde 74’te 18’e çıkar. ülke tarihinin en değişik filmine ise -bence- 2008’de imza ataılır: finlandiya’lı hard rock grubu lordi’nin 2006’da eurovision’u kazanmasından sonra pete riski, grubun üyelerini korkunç görüntülerinden dolayı kendilerini the dark floors filminde filmin canavarları olarak kullanmıştır. ülkemizde ölüm kapanı olarak çevrilen filmi vaktiniz var ise izlemenizi öneririm. mükemmel değil ama bir finlandiya korku filmi izlemiş olursunuz.

finlandiya, ekonomik durumlarından dolayı ve nüfusunun çok yüksek olmamasından dolayı maalesef bizim kadar çok filmi gösterime sunamıyor. bununla beraber ülkede çok fazla sinema salonu da yok. 2011 sayımına göre 5.5 milyon nüfusu olan ülkede toplamda ya da benim resmi olarak bulabildiğim kadarı ile 15 sinema salonu var. bunların 11 tanesi başkent helsinki’de bulunuyor. bir film sinema salonlarına geldiğinde aylarca vizyonda kalabiliyor. boxoffice‘in bana verdiği bilgilere göre, ben bu yazıyı yazarken ülkede şu anda en çok izlenen film bir animasyon filmi olan planes(uçaklar) filmidir. dediğim gibi filmler uzun süre vizyonda kalabiliyor çünkü yerine yeni filmler kolay kolay gelemiyor. mesela ülkemizde 7 ekimde gösterime giren dispicable me 2 filmi finlandiya’da 14. haftasına girdi. ilgimi çeken şey ise ülkenin animasyon filmlerine epey ilgi gösteriyor olması. finlandiya halkı ayda kaç defa sinemaya gidiyor, geçen senenin toplam seyirci sayısı kaç bunları bulamadım ama 1.5 milyon insanın 2011’de sinemaya gittiği hakkında bir yazı okudum ve yazıldığına göre bu sayı 2010 yılının 2 katına çıkıyor. düz mantık ile bakarsak 2013 senesinde 3-4 milyon insanın sinemaya gitmiş olması gerekir. ortalama bir finlandiyalının senelik kazancı 45 bin euro‘dur. ortalama sinema biletlerinin 12 euro olduğu ülkede şahsi fikrim sinema pahalı değil.

elimden geldiğince finlandiya sinemasının ilkleri, enleri ve şimdisini yazmaya çalıştım. finlandiya sineması bizim gibi kendi kültürünü filmlerine yansıtan gizli kalmış bir sinema lakin günümüzde sinemaya verdikleri önem git gide artmakta. artık kendi kültürlerinin dışında filmler de yaptıkları aşikar. ben size the dark floors filmi örneğini verdim. bir diğer ilk izleyebileceğiniz yakın örnek de aki kaurismaki filmi olan tulitikkutehtaan tyttö bizdeki adıyla kibritçi kız’ı da izleyebilirsiniz.

finlandiya sinemasında izleyebileceğiniz diğer filmler:

varastettu kuolema (çalınan ölüm, 1938)
lhmiset suviyossa (yaz gecesinde insanlar, 1948)
valkonien peura (beyaz ren geyiği, 1952)
tuntematon sotilas (meçhul askerler, 1955)
rakas (sevgilim, 1961)
onnenpeh (kaderin cilvesi, 1965)
työmmiehen pöjvökirja (bir işçinin güncesi, 1968)
maa on syntinen laulu (atalanmızın topraklan, 1973)
]ouliksi kotiin (noel evi, 1975)

(kopuksenaryoo - 19 Ekim 2013 22:02)

(bkz: #48319874)

(karinca beli - 7 Şubat 2015 00:25)

(bkz: levottomat)

(greyback - 7 Şubat 2015 18:07)

(bkz: miekkailija/@karinca beli)

(karinca beli - 15 Mayıs 2016 12:57)

dünyanın en süper dilinin konuşulduğu filmlerden oluşan sinemadır. finlandiya'nın metal müzikten sonra en kaliteli kültürel ürün kalemidir. kaurismäki biraderler ağır toplarıdır ancak iş onlarda bitmez.

fin sineması hakkında söylenecek alengirli şeyler zaten yukarıda uzun uzun söylenmiş. ben de biraz kaurismäki biraderler ve yukarıda söylenenler dışında film önereyim. bu arada kaurismäki filmlerinin *hepsini* izleyin, ikisinin de henüz iyi diyemeyeceğim bir filmlerini görmedim. mika reisi de yabana atmayın, aki kadar olmasa da sağlamdır.

biraz hollywood tarzı ama daha iyi işlenmiş hafif ve eğlencelik bir film istiyorsanız: pahat pojat (2003)

hafif "anlat istanbul" tadında ve fin standartlarına göre bile sıradışı bir film istiyorsanız: joki (2001)

klasik bir savaş filmi istiyorsanız: tuntematon sotilas (1955) ya da talvisota (1989)

(hayvan pandikoglu - 28 Şubat 2017 09:51)

(bkz: syysprinssi)

(sanbo - 4 Temmuz 2019 05:00)